نيش حشرات

38 نکته براي رهايي از درد

هنگامي که هَملت(1) از تيرها و قلاب سنگ هاي بخت و اقبال بيرحم و هزاران ضربتي که جسم از آن ها به ميراث مي برد، سوگواري مي کرد، منظورش شکايت از زنبورهاي درشت يا حتي ستاره ي دريايي نبود. بلکه چيزهاي مهم ديگري در ذهن داشت و ناگزير به اتخاذ تصميم هاي بسيار مهمي بود. اما اگر همين حالا شما از سوي موجودي گزنده ضربت کثيفي خورده ايد، تصميم گيري با شماست. مي توانيد درد بکشيد يا نکشيد. با به کار بستن نکات زير، درد نکشيدن را انتخاب کنيد.

زنبورعسل، زنبور بي عسل و هم خانوده هاي آن ها

اين حشرات هنگام نيش زدن زهر وارد پوست مي کنند. همين امر موجب احساس درد، قرمزي و تورم در محل گزش مي شود. اين احساس بسته به نوع و تعداد حشره ي گزنده ممکن است از چند ساعت تا يک روز ادامه يابد.

شناسايي مهاجم

شناسايي نوع حشره سر نخي را براي پيدا کردن درمان مناسب به دست مي دهد. زنبورهاي عسل که بدني کُرکدار و به رنگ قهوه اي متمايل به طلايي دارند، تنها قادرند يکبار نيش بزنند. علت آن است که نيش خاردار آن ها در داخل پوست باقي مي ماند و همين امر موجب مرگ آن ها مي شود. اما زنبورهاي درشت (2)، زنبورهاي بي عسل (3)، زنبورهاي سرخ (4) و زنبورهاي زرد(5) داراي نيش هاي صاف و بدون خار هستند و قادرند بارها نيش بزنند. پس در اين گونه مواقع آماده ي فرار باشيد. زنبورهاي زرد يک مشکل ديگر نيز توليد مي کنند. از بين بردن يکي از آن ها موجب حمله ي تمام عيار هم لانه اي هاي او مي گردد. با پاره شدن کيسه ي زهر و آزاد شدن نوعي ماده شيميايي بقيه ي زنبورها تحريک مي شوند.

اقدام سريع

مسأله مهم در درمان مؤثر اقدام سريع است. هرچه زودتر بتوانيد از کمک هاي اوليه استفاده نماييد شانس بيشتري در کنترل درد و تورم خواهيد داشت.

خارج کردن نيش

اگرزنبور عسل شما را نيش زده هرچه سريع تر نيش آن را خارج کنيد. در غير اين صورت کيسه ي زهري که به نيش متصل است به مدت 2الي 3دقيقه ديگر به انتشار زهر به داخل بافت ادامه داده و در نتيجه نيش و سم داخل آن به قسمت هاي عميق تر پوست راه خواهند يافت. اما دقت کنيد که نيش يا کيسه ي زهر را نفشاريد - با اين کار سم بيشتري وارد بدن مي شود.
دکتر «ادگار رافنسپرگر» ايجاد خراش براي خارج کردن نيش را بهترين روش توصيف مي کند. با ناخن خود، سوهان ناخن يا حتي با لبه ي يک کارت مثل کارت اعتباري به آرامي زير محل نيش خراشي ايجاد کنيد تا نيش به بيرون هدايت شود.

شستشوي محل گزش

به گفته ي دکتر «جف راستين» زنبورهاي حشرات لاشخوري هستند. بنابراين اغلب باکتري هاي مضري را در زهر حمل مي کنند. محل گزش را کاملاً با آب و صابون يا يک ماده ي ضد عفوني کننده بشوييد.

تسکين درد

در اين هنگام هنوز در محل گزش ضربان احساس مي کنيد. بنابراين مي خواهيد درد را سريعاً فرو بنشانيد. تأثير مواد زير در تسکين درد به اثبات رسيده است. اما براي مؤثر واقع شدن بايد به سرعت اقدام کنيد.

سرما

به عقيده ي دکتر «لوسکُم» گذاشتن کيسه يخ يا حتي يک قطعه يخ بر روي محل گزش از بروز تورم و نيز انتشار زهر جلوگيري مي کند.

گرما

دکتر «لوسکم» هم چنين معتقد است: «درست برعکس سرما، گرما هم مي تواند با خنثي کردن يکي از ترکيبات موجود در زهر که باعث تورم مي شود، درد را تسکن دهد. کافي است سشواري را برداريد و آن را روي محل گزيدگي نگه داريد».

آسپيرين

به گفته ي دکتر «لوسکم» يکي از ساده ترين و مؤثرترين اقداماتي که مي توان انجام داد استفاده از آسپيرين است. محل گزش را مرطوب کنيد و آنگاه يک قرص آسپيرين را روي موضع بماليد. آسپيرين عوامل التهاب زاي خاص موجود در زهر را خنثي مي کند. البته افرادي که نسبت به آسپيرين حساسند يا به آن آلرژي دارند، نبايد از اين روش استفاده کنند.

آمونياک

گاهي آمونياک خانگي هم همين کار را انجام مي دهد. اگر قرار باشد مؤثر واقع شود طبعاً بايد خيلي سريع درد را تسکين دهد. محلول را بر روي زخم بماليد. شايد مايل باشيد از نوعي محصول تجارتي به نام «After Bite» که محتوي آمونياک است و به اشکال مختلف عرضه مي شود استفاده نماييد.

جوش شيرين

دکتر «کلود فريزيير» مخلوط جوش شيرين و آب را که به شکل خمير درآمده توصيه مي کند.

تُردکننده ي گوشت

اين مواد که داراي پايه ي آنزيمي هستند مي توانند پروتئين موجود در سم را از بين ببرند و براي اين که تأثير مفيدي داشته باشند بايد بلافاصله به کار بروند.

زغال فعال

گذاشتن زغال فعال به صورت خمير بر روي زخم، زهر را به سرعت جذب مي کند و مانع از بروز تورم و درد مي شود. چند کپسول زغال فعال را به دقت باز کرده پودر داخل آن را خارج نماييد. پودر را با آب خيس کنيد تا به صورت خمير درآيد و سپس آن را روي محل گزيدگي بگذاريد. محل گزش را با گاز استريل يا يک پوشش پلاستيکي بپوشانيد؛ زغال فعال وقتي بهتر عمل مي کند که مرطوب نگه داشته شود.

گل

اگر هيچ چيز ديگري در دسترس نداريد مي توانيد مقداري خاک رس و آب را به صورت گل درآوريد. به همان روشي که زغال را به کار مي بريد از گل نيز استفاده نماييد. با گاز يا دستمالي روي گل را بپوشانيد و بگذاريد گِل به همان حالت بماند تا خشک شود.

مصرف آنتي هيستامين

مصرف يک آنتي هيستامين خوراکي مجاز بدون نسخه مي تواند به تسکين درد کمک کند. دکتر« راستين» هميشه در کلاس هايش به والدين توصيه مي کند به کودکان خود داروي آنتي هيستامين از جمله شربت ضد سرفه نظير ديفن هيدرامين بدهند. آنتي هيستامين کودک را اندکي تسکين داده و تورم، ضربان و سرخي ايجاد شده توسط زهر حشره را کاهش مي دهد. به علاوه بالغين هم مي توانند از مزاياي اين نوع درمان بهره مند گردند.

اول سعي کنيد مورد گزش حشرات واقع نشويد

ضرب المثل پيشگيري بهتر از درمان است، مي تواند شما را تا حدود زيادي از ناراحتي ها و مشکلات ثانوي نجات دهد. چه کنيم که کمتر مورد گزش حشرات قرار گيريم؟
در زير به اين موارد اشاره مي کنيم:

لباس سفيد پبوشيد

حشرات گزنده رنگ هاي تيره را ترجيح مي دهند. به همين دليل زنبور داران غالباً لباس هايي به رنگ سفيد، خاکي يا رنگ هاي روشن مي پوشند.

خيلي خوش بو نباشيد

از زدن عطر، ادکلن و يا هر چيز ديگري که باعث شود زنبور شما را با يک گل شهد دار اشتباه بگيريد امتناع کنيد.

افزايش مقدار مصرف روي

به گفته ي دکتر «جورج شمبا» حشرات به افرادي علاقه دارند که به قدر کافي روي در بدنشان يافت نمي شود. وي در ادامه مي افزايد: «به افراد توصيه مي کنم در طول سال روزانه دست کم 60ميلي گرم روي مصرف نمايند. خواهر من تا زماني که شروع به مصرف روي نکرده بود مشکلات زيادي با زنبورها داشت. اما حالا ديگر حشرات او را نيش نمي زنند». (البته تنها در صورت تأييد پزشک و تحت نظر او مي توان مقدار مصرف روي را افزايش داد).

روغن حمام

انواع خاصي از روغن هاي حمام موجب دفع حشرات گزنده مي شوند. روغن هايي نظير Skin-So-Soft(محصول کارخانه ي آوُن) و Alpha-Keri به مردم کمک زيادي کرده اند. قبل از خروج از منزل به نقاطي که ممکن است مورد گزش حشرات واقع شوند روغن بماليد.

به دنبال پناهگاهي بگرديد

اگر تحت تعقيب يک دسته زنبور وز وزو قرار گرفته ايد، به طرف منزل يا محلي سرپوشيده دويده يا به داخل آب بپريد و يا به طرف جنگل بشتابيد. به گفته ي محققان حشرات گزنده در پيدا کردن شکار خود در ميان جنگل انبوه مشکل دارند.

نقاش شويد

به عنوان آخرين راه چاره مي توانيد نقاش شويد. دکتر«لوسکُم» مي گويد: «نقاشان ساختماني به ندرت توسط حشرات گزيده مي شوند. زيرا ترپانتيني که استفاده مي کنند موجب دفع حشرات مي گردد».

ستاره ي دريايي

ستاره ي دريايي و پسرعموي بزرگ تر آن يعني لوله ماهي جزو معروف ترين حيوانات دريايي نيش زننده هستند. شاخک هاي بلند اين حيوانات داراي سلول هاي نيش دار است. هنگامي که از کنارتان مي گذرند و با شما تماس پيدا مي کنند، اين سلول ها پوست را سوراخ کرده و سم خود را رها مي کنند. حتي شاخک هاي آسيب ديده و مجروح اين موجودات هم قادرند زخم هاي شديدي به جاي گذارند. در صورت درگير شدن با يکي از اين موجودات دريايي روش هاي زير به شما کمک مي کنند.

زخم را بشوييد

هرچه سريع تر محل زخم را با آب نمک بشوييد. از آب بدون نمک استفاده نکنيد. زيرا سبب فعال شدن سلول هاي نيش دار که تا اين لحظه پاره نشده اند، مي گردد. به همين دليل بايد از مالش پوست نيز اجتناب نمود.

خنثي کردن سلول هاي نيش دار

با شستشوي محل زخم با يکي از محلول هاي زير در تسکين درد بکوشيد. هرچه زودتر اين کار را انجام دهيد بهتر است. با اين حال درد ممکن است تنها براي يک يا دو ساعت تسکين يابد. بنابراين در صورت لزوم مجدداً از اين محلول ها استفاده نماييد.

الکل

الکل را روي محل آسيب ديده بپاشيد. هرچند استفاده از الکل ارجح است اما در صورت عدم دسترسي به آن مي توان از شراب، ليکور يا انواع ديگر استفاده نمود.

سرکه

دکتر «لوسکم» ريختن فوري سرکه بر روي محل گزش را توصيه مي کند (به همراه بردن يک شيشه بزرگ سرکه هنگامي که به کنار دريا مي رويد ضرري ندارد).

آمونياک

وي آمونياک را نيز مؤثر مي داند.

تُرد کننده ي گوشت

پودرهاي ترد کننده ي گوشت محتوي نوعي آنزميند که پروتئين سم را غيرفعال کرده، از پاره شدن سلول هاي نيش دار جلوگيري مي کند. پودر ترد کننده را در آب نمک حل کنيد و روي زخم بماليد.

هشدار پزشکي

علايم واکنش شديد

به گفته ي دکتر « لوسکم » مرگ و مير ناشي از گزش زنبور بيش از نيش مار است. گزش زنبور موجب بروز تورم و درد براي مدتي کوتاه مي شود که اغلب ظرف کمتر از چند ساعت برطرف مي گردد. اما بروز علايم جدي تر ممکن است نشانه ي حساسيت باشد که مي تواند به شوک کشنده ي آنافيلاکتيک منتج شود. نسبت به بروز علايمي از قبيل احساس فشار بر قفسه ي سينه، کهير، تهوع، استفراغ، خس خس سينه، خرخر، سرگيجه، تورم زبان يا صورت، بيهوشي يا شوک دقت داشته باشيد. اين علايم هرچه سريع تر تظاهر کنند خطرناکترند.
دکتر «کلود فريزيير» استفاده از کيت گزش حشرات طبق دستورالعمل موجود در آن را در صورت بروز اين علايم و سپس انتقال مصدوم به نزديک ترين بيمارستان يا پزشک را توصيه مي کند. در صورت عدم دسترسي به کيت مخصوص گزش حشرات، در صورت امکان از يک کيسه يخ استفاده نماييد و آنگاه مصدوم را هر چه سريع تر به مراکز درماني منتقل کنيد. سرفه، تنگي نفس، تهوع و استفراغ توأم باشد. در صورت ادامه يافتن يا وخيم شدن علايم هرچه سريع تر با يک پزشک يا بخش اورژانس مراکز درماني محلي تماس حاصل نماييد.

خارج کردن شاخک ها از پوست

اگر در نتيجه ي نيش حيوانات شاخکي داخل پوست به جاي مانده، اکنون وقت آن است که شاخک را خارج کنيد، اما با دست برهنه به شاخک ها دست نزنيد. در عوض يکي از روش هاي زير را به کار ببنديد.
0 پارچه يا حوله به دور دست خود بپيچيد و تمامي شاخک ها را خارج کنيد.
0 براي خارج کردن شاخک از خمير ريش استفاده کنيد و محل را به آرامي با خودتراش بتراشيد.
0 اگر انجام اين کار برايتان ميسر نيست خميري از آب دريا و ماسه درست کنيد. سپس با چاقو يا لبه ي يک کارت پلاستيکي (مثلاً کارت اعتباري) يا ساير وسايل تيز، براي خارج کردن شاخک خراشي ايجاد نماييد.
0 مي توان از مخلوط خمير مانند جوش شيرين و آب دريا نيز استفاده کرد. در محل گزش به روش فوق خراشي ايجاد کرده و شاخک را خارج نماييد.

درمان علايم

به اعتقاد دکتر «ياکو ويتز» با استفاده از داروهاي خاصي مي توانيد از التهاب و خارش ناحيه ي آسيب ديده جلوگيري کنيد.
0 خارش و تحريک پوست را به کمک آنتي هيستامين ها تسکين دهيد.
0 تورم را با کرم هيدروکورتيزون کاهش دهيد.
0 در صورت تداوم درد از مسکن استفاده نماييد.

تزريق واکسن کزاز

هرچند آب دريا محل گزش را شستشو مي دهد، اما زخم را استريل نمي کند. پس، از وجود تأثير آخرين واکسن کزازي که تزريق نموده ايد اطمينان حاصل کنيد.

با خود جوراب شلواري ببريد

اگر مي خواهيد مطمئن شويد که ستاره ي دريايي شما را نخواهد گزيد، حين شنا جوراب شلواري ( نايلوني ) بپوشيد. به گفته ي دکتر « لوسکم » پوشيدن جوراب شلواري واقعاً موثر است.

پي نوشت ها :

1. Hamlet.
2. Bumblebees.
3. Wasps.
4. Hornets.
5. Yellow Jackets.

منبع مقاله :
تکاک، دبورا، (1388) درمان هاي خانگي، مترجم: مينا اسماعيلي، ويراستار پزشکي: نويد محمدي، تهران: گلبرگ، چاپ پنجم