بشريّت، از مادّه تا ارزشهاي آسماني

نگاهي به درونمايه و محورهاي سوره ي حجر
سوره حجر، در پيرامون قوم ثمود سخن مي گويد که آنان فرستادگان خداي را تکذيب کرده، از آيات او رويگردان شدند و بر خانه هاشان که از سنگ تراشيده شده بود، تکيه کردند، ليک اين، بي نيازشان نساخت، بلکه پروردگار آنان را به هلاکت رساند و سرگذشتشان، براي ما پندي شد که بر صخره سنگها و اشياء اعتماد نکنيم، بلکه ارزشها شايسته اعتمادند.
نگاهي فراگير به اين سوره، ما را اشاره مي کند چارچوب آن، انديشه هاي توجيه گرايانه اي را ويران مي سازد که بشر بر آنها تکيه مي کند، اين انديشه ها از القائات شيطان است که سوگند ياد کرده فرزندان آدم را با هر راهکار ممکن، گمراه سازد. همچنين اين سوره، تکيه آدمي بر طبيعت را نفي کرده، ما را به ستوني استوارتر رهنمون مي شود و آن، پروردگاري است که قرآن را از نيرنگ و تحريف و بشر را از خطرها نگاه مي دارد و آسمانها و زمين را نيز حفظ مي کند.
سپس سوره از اجَل آدمي سخن به ميان مي آورد که گذر از آن ممکن نيست، اين سخن، ما را به اين حقيقت رهنمون مي سازد که کارهاي بشر، به دست او نيست.
آنگاه سوره از چگونگي مبارزه ي انسان مؤمن با گمراهي شيطان سخن مي گويد، اين گمراهي اَشکال گوناگوني همچون کبر، حسادت، غرور و نژادپرستي دارد.
همچنين اين سوره، آشکارا بيان مي دارد بهشت پاداش پرهيزگاري است و کيفر دردناک، جزاي کفر و جنايتي همچون رفتار وحشتزاي رايج در ميان قوم لوط (عليه السلام).
آيات اين سوره، ما را به اين حقيقت رهنمون مي شود که انديشه، از نيرنگ بشر در اَمان نمي ماند، بنابراين انسان منحرف، تلاش دارد انحراف خود را توجيه کند و براي اينکه انديشه هاي درست، از انحراف او پرده برندارند، بر آن مي شود تا جوهره ي انديشه را با استفاده از تأويل و تفسير، تحريف کند، ليک پروردگار، قرآن را براي آدمي معيار قرار داد و متعهد شد آن را از نيرنگِ تحريف، نگاه دارد. خداوند زمين را با شکلي سنجيده نگاه داشت، بدون اينکه در اثر حرکت، تکان خورد، چرا که زندگي در دست خدا و گنجهايش از آنِ اوست.
سپس آيات قرآني، بشر را به حقيقت آفرينش و مراحل دگرگوني او، راهنمايي مي کند و او را مي آموزد هدف از تمام اينها، آن است که بشر در برابر گمراه سازي شيطان، مبارزه اي استوار و پيوسته داشته باشد؛ شيطاني که با خود پيمان کرده فرزندان آدم را به دوزخي اَبدي کشاند.
اين آغازِ کار آدمي است، امّا در پايان، بهشت و آسودگي آن بهره ي پرهيزگاران گردد و دوزخ از آنِ گمراهان. مانند قوم لوط (عليه السلام)، که پروردگار بر آن شد همگي آنان را نابود سازد و براي حفظ نسلشان، کسي را بر جاي نگذارد، اين کيفر از آن رو بود که آنان مرتکب کفر و فسادي مي شدند که با کارهاي حلال خدا، در تناقض بود.
قوم شعيبِ پيامبر مانند قوم لوط (عليه السلام) بودند، آنان دشتهايي کاشته شده داشتند و خداوند بر پايه ي سنتهاي پابرجاي الهي، از آنان انتقام گرفت.
اصحاب حجر نيز در جاي خود، پيامبران را تکذيب کردند و هرچه پروردگار از آيات و نشانه هاي خويش به آنها عرضه داشت، از آن رويگردان شدند و از کوهها خانه هايي تراشيدند و درون آن در امان بودند، سپس عذاب الهي بر آنان فرود آمد و بامدادان، بانگي آنها را برگرفت و آيا خانه هاشان عذاب را از آنان بازداشت؟ هرگز.
حق، محور وجود و سرشت آسمانها و زمين است که بدان آفريده شده اند، از اين رو، آدمي بدون جزا نمي ماند و اگر به سان قوم لوط، ثمود و اصحاب ايکه که پيامبران را تکذيب کردند در دنيا کيفر نبيند، بي گمان در آخرت، که درآمدنش ترديدي نيست، به سزاي عملش خواهد رسيد. بنابراين کافران را به خود واگذارد تا هرچه مي خواهند انجام دهند و تو اي مؤمن، در راه خود پايداري کن و تو را همين بس که آنان را به حق هشدار دهي.
منبع مقاله :
مدرسي، سيد محمدتقي؛ (1386)، سوره هاي قرآن: درونمايه ها و محورها، ترجمه: محمد تقدمي صابري، مشهد: مؤسسه چاپ آستان قدس رضوي، چاپ اول.