محتواي خبرها در تلويزيون آفريقا

خبررساني، يکي از حساس ترين و مهم ترين نقش هاي تلويزيون است، و ، از آن جا که اين عملکرد دلالت هاي سياسي دارد، توجه قابل ملاحظه اي را، هم از سوي گردانندگان و هم از سوي صاحبان آن ( در مورد کشورهاي آفريقايي اکثراً دولت ها )، به سوي خود معطوف مي کند. اخبار در تلويزيون آفريقايي به همان اندازه خبرهايي که در هر گوشه ي ديگر جهان از تلويزيون مي بينيم و مي شنويم، قابل پيش بيني، معمولي و يکنواخت است. دنيس مک کوييل درباره ي اين ويژگي خبر تلويزيوني به طور کلي، زماني گفته بود: « نکته ي شگفت انگيز، توان بازتاب هر روزه جهاني به ظاهر غيرقابل پيش بيني از رويدادها در چارچوب زماني و مکاني يکسان و هميشگي است. » با آن که ممکن است انحراف يا تفاوت هايي نسبت به اين وضع معمول ديده شود ( مثل هنگام بروز بحران ها )، ولي مک کوييل چنين نتيجه مي گيرد: « خبر اساساً مبتني بر عادي يا معمولي بودن فرض مي شود و مي توان تصور کرد که خبر، انديشه ي عادي بودن را از طريق ثابت و دائمي بودنش تقويت مي کند. »
اشاره به اهميت و دلالت يک مسئله که از طريق ترتيب و آرايش مواد ( آيتم هاي ) خبري صورت مي گيرد خود با عرضه معمول و يکنواخت، همداستان است. اخبار تلويزيوني در سراسر قاره آفريقا با خبر مربوط به رئيس حکومت يا فعاليتي در دولت آغاز مي شود و با عطف توجه به مهم ترين وزيران کابينه ادامه مي يابد و سپس چند رويداد از نقاط دور، از جمله اخبار بين المللي چاشني آن مي شود. البته اين ويژگي خاص و بي همتاي تلويزيون آفريقايي نيست، و در بيشتر عمليات اخبار تلويزيوني در سراسر جهان ديده مي شود. گروه رسانه اي گلاسکو در سال 1980 از اين نکته با عنوان « اصول بينندگان » ياد کرد، که منظور باور به اين اصل است که مواردي که اول ظاهر مي شوند مهم تر از مواردي هستند که بعداً مي آيند. بسياري از خبرهاي تلويزيون آفريقايي را مي توان به عنوان « اخبار تفاهم نامه ها » طبقه بندي کرد، زيرا اين خبرها بيشتر مربوط به رفت و آمدهاي درون دستگاه دولت است. اين گونه پوشش تلويزيوني در سبک هاي ارائه و خبرگزيني بنگاه هاي خبري جهان سوم نيز ملاحظه شده است.
در جايي که خبرنگاران غربي در پي بي غرضي و بي طرفي هستند، بسياري از خبرنگاران تلويزيوني آفريقا جهان بيني اي لزوماً عقيدتي دارند که مواضع دولت هاي روز را منعکس مي کند. شگفتي در اين است که چگونه اين جهان بيني به محض به قدرت رسيدن يک حکومت جديد عوض مي شود، به ويژه وقتي که اين تغيير حکومت حاصل کودتا باشد. در واقع، خط بسيار باريکي خبر و تبليغات سياسي را از هم جدا مي کند، و اعتبار خبر را نمي توان از نيرومندترين صفات اخبار تلويزيوني آفريقا دانست. برخي از جنبه هاي اخبار تلويزيوني در اين قاره اساساً پوچ و مضحک، و در مقوله تفنن صرف يا ياوه هاي فضل فروشانه است. اين امر غالباً در طول مبارزه هاي انتخاباتي، هنگامي که سران منتخب دولت بيشترين استفاده را از امواج به عمل مي آورند، ديده مي شود، و اينان سراني هستند که بيشترشان نمي توانند حکومت و حزب را از هم باز شناسند.
شيوه پوشش خبرهاي جهان در تلويزيون آفريقايي در کشورهاي مختلف، متفاوت است، گو اين که، به سادگي مي توان الگوي بستگي هاي کهن استعماري را که هنوز بر طبيعت گزارش اخبار خارجي در هر کدام از کشورهاي آفريقايي نفوذ دارد، تشخيص داد. اروين اتوود (1) در پژوهش خود درباره ي چگونگي پوشش خبري رسانه هاي بين المللي از اين قاره، دريافت که پوشش رسانه هاي انگليسي و فرانسوي از کشورهاي نزديک صحراي آفريقا با عضويت کشور مربوطه در جامعه کشورهاي مشترک المنافع بريتانيا و جامعه فرانسه به شدت مرتبط است. به همين ترتيب، محتواي برنامه هاي ايستگاه هاي تلويزيوني آفريقا مستقيماً با بستگي هاي تاريخي هر يک از کشورها ارتباط دارد. در تلويزيون کنيا بيش از هر کشور آفريقايي ديگر، خبرهاي مربوط به نيجريه را مي توان ديد و شنيد. از آن سو در تلويزيون نيجريه نيز همين وضع در برابر کنيا وجود دارد. هم چنين در تلويزيون سنگال بيش از هر کشور ديگر درباره ي ساحل عاج و بالعکس، در تلويزيون ساحل عاج درباره سنگال، صحبت مي کنند. از سوي ديگر در تلويزيون کشورهاي مستعمره ي سابق فرانسه، درباره ي کشورهاي مستعمره پيشين انگليس چندان گفته مي شود و عکس اين وضعيت نيز صادق است.
نسبت خبرهاي خارجي در تلويزيون آفريقايي بيش از حد معمول ديگر مناطق جهان است. اين امر را مي توان با توجه پيوندهاي تاريخي و تجاري که بسياري از کشورهاي آفريقايي با غرب و شرق داشته و دارند، توجيه کرد. اما حتي در اين امر هم تفاوت هاي منطقه اي وجود دارد و مستعمره هاي سابق فرانسه و کشورهاي آفريقاي شرقي اخبار خارجي بيشتري را به برنامه هاي خود راه مي دهند. کشورهاي غربي سي و دو درصد اخبار خارجي تلويزيون کنيا را تأمين مي کنند و کشورهاي آفريقايي با تأمين 21/9 خبرهاي خارجي مقام بعدي را احراز کرده اند.
در مورد تلويزيون نيجريه، پژوهش ها نشان مي دهد که ( همانند رسانه هاي نيجريه، به طور کلي ) به اخبار خارجي چندان توجهي نمي شود. براساس گزارش ها، 82/9 درصد خبرهاي تلويزيوني نيجريه داخلي است، در حالي که فقط 17/1 درصد آنها خارجي است. جهان سوم درصد بسيار بالا و بي تناسبي از گزارش هاي خبري ( 94/3 درصد ) را به برنامه هاي تلويزيوني خود راه داده است، که در اين ميان، جهان غرب فقط 4/1 درصد آن، و اروپاي شرقي و ديگر نقاط جهان فقط 1/6 درصد کل خبرهاي تلويزيوني را تأمين مي کنند. محتواهاي غالب در اختيار تلويزيوني سراسر اين قاره معمولاً سياست، تجارت و علايق انساني است. به علت مشترک بودن برنامه هاي آموزشي تربيت نيرو، نحوه ي ارائه خبر معمولاً در سراسر قاره آفريقا يکي است، و آن هم شبيه نحوه ارائه خبر در اروپا و امريکاست، جز آن که در بين مجريان خبر تلويزيون آفريقا « شيرين زباني هاي » کمتري شنيده مي شود. همين اواخر بود که برخي از ايستگاه هاي تلويزيوني آفريقا تجربه ي گزارش وضع هوا در تلويزيون را آغاز کردند، اما تأثيرگذاري شخصيت اين گزارشگران هواشناسي به قدر همکارانشان در تلويزيون امريکا، نيست.

پي نوشت ها :

1-چارلز اوکيگبو ( Charles Okigbo ) مدير اجرايي شوراي آفريقايي آموزش ارتباطات است. اوکيگبو پيش از اين، استاد کرسي ارتباطات جمعي در دانشگاه نيجريه، نسوکا، و مدير آموزش شوراي دست اندرکاران تبليغات نيجريه بوده، و سرپرست گروه نويسندگان و ويراستار کتاب هاي تبليغات و روابط عمومي، چشم اندازهاي نو در جريان اخبار بين الملل، و سياست هاي بازاريابي، راهکارها و شگردها تبليغات بوده است.
2- Erwin Atwood

منبع مقاله :
اسمیت، آنتونی؛ پاترسون، ریچارد (1389)، تلویزیون در جهان، ترجمه: مسعود اوحدی، تهران: سروش (انتشارات صدا و سیما)، چاپ دوم.