با عرض سلام و تقدیم احترام خدمت شما پرسشگر محترم! ارتباط شما با ما گویای این است که در صدد انتخاب مسیر صحیح هستید و امیدواریم ما نیز راهنمای خوبی برایتان باشیم.

در سؤال خود بیان ننمودید که چگونه این تیپ شخصیتی را در خود کشف نمودید آیا به مراکز مشاوره مراجعه نمودید و تست شخصیت داده‌اید و یا حدس می‌زنید این تیپ را داشته باشید؟

به هر حال تیپ شخصیتی شما دارای صفات زیر است که به نظر ما این صفات در شما قابل ستایش است:

• آرام، جدی، وظیفه‌شناس و قابل اعتماد هستید.
• واقع‌بین، مسئولیت‌پذیر و بسیار متوجه مسائلِ جاری و روزمره زندگی هستید
• نسبت به موضوعاتی که در اطراف شما در جریان است (مسائل خانه، محل کار و …) آگاه و متوجه هستید و حواس‌تان جمع است
• برای رسیدن به اهدافتان برای مدت طولانی و به طور پیوسته و منظم تلاش می‌کنید
• وقتی روی اهدافتان کار می‌کنید، تمرکز بالایی دارید و حواستان به راحتی به عوامل مزاحم پرت نمی‌شود
• تصمیم‌گیری‌هایتان معمولا بر اساس معیارهای منطقی و غیرشخصی است
• از این‌که همه چیز را مرتب و منظم کنید و در دسته‌بندی‌های مشخص قرار دهید بسیار لذت می‌برید
• محل زندگی، میزکار، کمدها و اتاق شخصیتان معمولا مرتب و منظم است
• رعایت آداب و رسوم و سنت‌های رایج خانوادگی و اجتماعی برای شما بسیار مهم و ارزشمند است
• نسبت به آئین‌ها و رسوم خانوادگی، سازمانی یا اجتماعی بسیار وفادار و پایبند هستید

اما مسئلة اصلی شما داشتن اضطراب اجتماعی است. در مورد «اضطراب اجتماعی» در هر جامعه درصد قابل توجهی از کودکان، نوجوانان و بزرگسالان با این عامل بازدارنده رشد شخصیت اجتماعی، مواجه هستند. چه بسا دانش‌آموزان و دانشجویان هوشمند و خلّاقی که در مدارس و دانشگاه‌ها فقط به دلیل کمرویی و اضطراب اجتماعی همواره از نظر پیشرفت تحصیلی و قدرت خلّاقیت و نوآوری نمرة کمتری عایدشان می‌شود و شخصیت واقعی و قابلیت‌های ارزشمند ایشان در پس توده‌ای از ابرها ناشناخته می‌ماند.

به هر حال چه اضطراب شما از نوع اضطراب اجتماعی باشد، یا به دلایل دیگر هنگام سخنرانی در جلسات دچار اضطراب می‌شوید، راه‌حل‌هایی برای‌تان ارائه می‌گردد که شما را در رهایی از اضطراب کمک خواهد کرد.

روش‌های درمان اضطراب سخنوری

1. بر محتوای سخنان خود تسلط کامل داشته باشید.

جمع آوری اطلاعات و نکات مربوط به سخنرانی در جمع‌های کوچک و بزرگ یکی از مهم‌ترین راه‌ها است. اگر می‌خواهید در جمعی دوستانه و یا در جمع فامیلی قرار گیرید، قبل از هر چیز دربارة بحث‌هایی که پیش می‌آید فکر کنید و سعی کنید نکاتی مربوط به آن را بیابید تا در جمع حرفی برای گفتن داشته باشد. یکی از دانشمندان در این رابطه می گوید: نطق خوب آن است که ناطق، واقعاً حرفی برای گفتن داشته باشد و واقعاً میل داشته باشد آن را اظهار کند. همچنین سعی کنید برای تسلط بیشتر موقع سخنرانی، از مطالب مورد نیاز یاد‌داشت برداری کنید تا موقع سخن گفتن بر محتوای آن‌ها مسلط باشید و اضطراب موجب فراموشی شما نشود.

2. بهترین جملات را برای سخنان خود انتخاب کنید.

به دو‌گونة متفاوت می‌توان سخن گفت. اول اینکه به طوری صحبت کرد که دیگر کسی حاضر به شنیدن دوبارة حرف‌های ما نباشد. دوم اینکه زیبایی سخنان ما دیگران را به گوش دادن دوبارة حرف‌هایمان وا دارد. بنابر‌این سعی کنیم از حرف‌های زشت و نامناسب و تهمت‌ها و هر چیزی که باعث دوری از شنیدن سخنان می‌شود، دوری کنیم.

3. پرشور و با حرارت صحبت کنید.

هر دفعه که سخن می گویید، گفته‌هایتان عکس العمل شنونده را تعیین می کند. اگر ضعف و سستی نشان می‌دهید، اگر سخنان شما پرشور و با حرارت نباشد، شنونده هم ضعف و سست و بی تحرک می‌شود، اگر سخنان شما پرشور و حرارت باشد، آنها حتماً شور و حرارت خواهند داشت. شور و حرارت اگر بزرگ‌ترین عوامل موفقیت در نطق نباشد، لااقل یکی از بزرگ‌ترین عوامل موفقیت به شمار می‌رود.

حرکات و حالات چهره هم در سخن گفتن بسیار اهمیت دارند و باعث تکمیل شدن آن می گردند. برخی از روان شناسان معتقدند که نیمی از تأثیرات سخنرانی، ناشی ازحالات چهره است.

4. شنوندة خوبی هم باشید.

همان طوری که می خواهید یک سخنگوی خوبی باشید، باید بتوانید دیگران را هم درک کنید. اگر این کار را به‌خوبی انجام دهید، دیگران هم هنگام صحبت کردن شما، به‌خوبی با شما کنار می‌آیند.

اولین قدم در تمرین، هنر گوش دادن، تلاش برای یک شنوندة حاضر و دقیق بودن و مقابله با وسوسة صحبت کردن و نصیحت کردن است. این حالت با زبان بدن، ارتباط چشمی، کیفیت صدا، ردّ کلامی و تشویق کردن گوینده به صحبت پدید می‌آید.

5. اعتماد به نفس خود را افزایش دهید.

اگر احساس می کنید توان سخنگویی را ندارید، باید به حل این مشکل بپردازید. سعی کنید علت ضعف و عدم اعتماد به نفس خود را پیدا کنید، و با تمرین و مداومت آن را از بین ببرید. درکنار آن به توانایی‌های خود هنگام سخن گفتن توجه کنید و خود را یک سخنگوی توانا احساس کنید. به این باور برسید که می‌توانید آنچه در درون خود دارید، با کلمات زیبا به جمع بگویید، بدون اینکه ضعفی مانع آن شود. برای افزایش اعتماد به نفس از راهبرد‌های زیر مدد بگیرید:

الف) ارزیابی امکانات و محدودیت‌های خود: تطابق واقع بینانه بین توانایی‌ها و محدودیت‌ها. اگر کسی پیش از توانایی خود از خود انتظار داشته باشد او گامی برخلاف اعتماد به نفس برداشته است.

ب) ثبت و یادآوری نقاط درخشان زندگی: فهرستی از موفقیت‌های کوچک و بزرگ گذشته خود تهیه کنید، هراز گاهی آن را مرور کنید. یادآوری و مرور آن به شما یک نوع مسرّت باطنی می دهد.

ج) تلقین به نفس: مغز حتی در خواب نیز در حال فعالیت و پردازش اطلاعات است، قبل از خواب (یا سخنرانی) جملات مثبتی را به خود تلقین کنید. این امر اگر تکرار شود اثر با دوام در شخصیت شما بر جای می گذارد.

د) مطالعه زندگی‌نامه بزرگان: این کار به شما نیرو می‌دهد که در مقابل سختی‌ها سر فرود نیاورید و توانایی‌های خود را بسیج کنید و به جنگ ضعف‌های خود بروید. این کار باعث می‌شود که شما به جنبه‌های مثبت شخصیت، زندگی و انسان‌ها بیشتر توجه داشته باشید، اغلب انسان‌های موفق بر اثر تلاش، بردباری، تحمل فقر و نداری به مراتب عالی رسیده اند. فقط کافی است شما زندگی افراد موفق را مطالعه کنید این کار بهتر است به طور روزانه و 5 الی 10 دقیقه انجام شود تا اثربخش‌تر باشد.

ه) توسعه اطلاعات عمومی: اطلاعات عمومی به شما فرصت می دهد که با آمادگی در مباحث گوناگون به بحث و تبادل نظر بپردازید و با تشویق‌های دیگر مواجه شوید و نیرو بگیرید تا گامی بلندتر بردارید.

و) تقویت ارتباط با خدا: برای موفقیت خود به خداوند توکل و توسل داشته باشید و از او بخواهید در تنهایی‌ها و ناامیدها دستگیری کند. چشم امید از غیراو بستن و به او پیوستن اعتماد به نفس شما را تقویت می کند.

ز) تقویت اراده: اعتماد به نفس امری اکتسابی است، انسان‌های شاخص تنها با همت خویش آن اطمینان خاطر و اعتماد به نفس را ذره ذره اندوخته اند.

س) تمرکز فکر: مثل ذره بین عمل کنید، نور را متمرکز کنید و آتش ایجاد کنید. یعنی از پراکنده کاری پرهیز کنید. اگر توانایی‌های شما یک جا جمع شود موفق تر خواهید بود. (به داشته‌های خود تمرکز بخشید.)

6. بدانید که قدرت اراده شما زیاد است.

یادتان باشد که خالق متعال، شما را با شخصیتی کاملاً منحصر به فرد آفریده است و در قرآن کریم می‌فرماید: «وَ قَدْ خَلَقَکمُ أَطْوَارًا؛ و حال آنکه او شما را به انواع خلقت و اطوار گوناگون بیافرید»^[1] ارزش وجودی شما با همة انسان‌ها برابر است و همه تجارب تاریخ حیات بشر به شما هدیه شده است. و شما شیء نیستید که زود بشکنید و آسیب ببینید، و گل نیستید که پژمرده شوید والاترین ارزشها و قابلیت‌ها در نهاد شما به ودیعه گذاشته شده است. بنابراین باید با تمرین و مداومت اعتماد به نفس و قدرت ارادة خود را افزایش دهید. امام علی(علیه‌السّلام) می‌فرماید: «مَنْ یَعْمَلْ یَزْدَدْ قُوَّةً؛ هر کس عمل کند، قوت او زیاد می‌شود».^[2]

7. در صبحت کردن کمرویی را کنار بگذارید.

«کمرو» به کسی گفته می شود که از مواجه شدن با دیگران می‌ترسد و از ارتباط برقرار کردن با دیگران گریزان است. اگر احساس می کنید به این مسأله مبتلا هستید، باید به درمان آن بپردازید.

8. از بین بردن علائم جسمانی اضطراب

 در موقع سخنرانی یا قبل از آن سعی کنید هرآن‌چه ممکن است تعادل جسمی ‌شما از بین ببرد، حذف کنید؛ بنابراین قبل از آن که شروع به صحبت کنید یا در حین آن اگر احساس اضطراب و تپش قلب می‌کنید، نفس آرام و عمیق بکشید تا اکسیژن بیشتری به مغز‌تان برسد. این کار آرامش عضلانی و در نتیجه آرامش روانی را به دنبال می‌آورد و از اضطراب پیشگیری می‌کند. یا اینکه سعی کنید قبل از سخنرانی هرآنچه ممکن است جسم شما را آزار دهد، از آن دوری کنید. مانند ساعت یا کمربند محکم و...

منابع جهت مطالعه‌ی بیشتر:

1. پژوم، جعفر، با راست قامتان پهنه اندرز: یادنامه راشد، تهران: سخن، 1387.
2. جدیدی، حمیدرضا، آموزش سخنرانی و خطابه: با تکیه بر فنون بلاغت و روانشناسی فردی و اجتماعی (روشهای تاثیرگذاری، اقناع و ترغیب مخاطبان)، قم: قدس، 1387.
3. حلت، احمد و رضا یادگاری، فن بیان - درست سخن بگویید و موفق شوید: نخستین راهنمای جامع آموزش سخنرانی حرفه ای، تهران: گلپا، 1392.

موفق  و سربلند باشید.