پرسش :
چرا خداوند پيامبر واحدي را از زمان خلقت انسان تا قيامت نفرستاد تا در همه زمان‌ها و مکان‌ها انسان‌هاي نيازمند را هدايت نمايد؟ اگر اين طور مي‌شد چه خون‌ها که ريخته نمي‌شد؟
پاسخ :
ابتدا بايد ديد اهداف و فوايد بعثت انبياء چيست، سپس ببينيم آيا اين اهداف و فوايد با بعثت پيامبر واحد محقق مي‌شود يا خير.
با تأمل در آياتي از قرآن مي‌توانيم دريابيم که برخي از اهداف بعثت انبياء عبارتند از: هدايت مردم به سعادت اخروي و دنيوي آنها[1] از طريق دريافت و ابلاغ وحي،[2] تعليم محتواي وحي به مردم و تزکيه مردم،[3] اتمام حجت، انذار و تبشير،[4] تذکر دادن و بيدار کردن فطرت نهفته در مردم،[5] توجه دادن مردم به توحيد و معاد،[6] رفع اختلافات ديني،[7] اصلاح تحريف ها[8] و... و نيز قضاوت[9] و مبارزه با ظلم و فساد[10] و برقراري عدالت اجتماعي[11] از طريق تشکيل حکومت[12] در صورت امکان.
حال اگر خداوند پيامبر واحدي را از آغاز خلقت انسان تا قيامت و براي همه زمان‌ها و مکان‌ها فرستاده بود و به او عمر جاودان مي‌داد، از چند جهت اهداف خداوند از بعثت انبياء به طور کامل محقق نمي‌شد و به اصطلاح نقض غرض لازم مي‌آمد:
1. چون وسايل و امکانات ارتباطي بين جوامع، در امت‌هاي گذشته ابتدايي بود و پيامبر واحد، به همه جوامع و مناطق عصر خود دسترسي نداشت، نياز بود تا براي هر جامعه و هر قومي که با جوامع و اقوام ديگر ارتباط نداشت، پيامبري جداگانه فرستاده شود. دقت شود که پيامبراني هم که شريعت جهاني داشتند، در طول مدت عمر خود، فقط در جوامع محدودي توانستند رسالت خود را ابلاغ کنند.
2. برخي اقوام به خاطر تعصباتي که داشتند، حاضر نبودند پيامبري از اقوام ديگر را بپذيرند و به پيام او گوش کنند. به عنوان نمونه خداوند در مورد تعصب قوم عرب مي‌فرمايد:"و اگر ما اين قرآن را به زبان عجم مىفرستاديم كافران مىگفتند: چرا آيات اين كتاب مفصل و روشن (به زبان عرب) نيامد (تا ما قوم عرب ايمان آوريم)؟ اى عجب آيا كتاب عجمى بر رسول و امت عربى نازل مىشود؟! ...».[13]
بنابراين از اين جهت نيز نياز بود براي اقوام گوناگون پيامبران گوناگون فرستاده شود.
3. اگر خداوند به پيامبري عمر جاودان مي‌داد تا او از آغاز تا پايان خلقت، پيامبر واحد همه امت‌ها باشد، مردم حرف او را گوش نمي‌کردند، چون به دليل جاودانه بودن و فناناپذيري‌اش، او را از جنس خودشان نمي‌دانستند. اگر پيامبري از جنس خود مردم نباشد، مردم او را به عنوان الگو نمي‌پذيرند و به پيام او گوش نمي‌کنند. خداوند به همين دليل پيامبران را از جنس فرشتگان قرار نداد.[14] مخصوصاً مردم پيام چنين شخصي راجع به زندگي پس از مرگ را باور نمي‌کنند، چون خود او ناميرا و جاودانه است.
4. اگر خداوند به پيامبري عمر جاودان مي داد، باب امتحان بر سرکشان و مستکبران بسته مي‌شد، چون به هيچ شيوه‌اي نمي‌توانستند به چنين شخصي و به حکومت او آسيب برسانند يا دين او را تحريف کنند و بسته شدن باب امتحان و آزمايش به معناي بسته شدن باب انتخاب و گزينش گري انسان است که هدايت و تکامل انسان جز از طريق آن امکان پذير نيست.
5. در صورتي که از آغاز تا پايان خلقت، خداوند به شخص واحدي وحي مي‌کرد، بسياري از انسان‌ها در پذيرش پيام او ترديد مي‌کردند، چون انسان‌ها در طول تاريخ فقط و فقط از شخص واحدي چنين پيامي را مي‌شنيدند، اما اگر انسان‌ها از پيامبران بي‌شماري در مکان‌ها و زمان‌هاي مختلف پيام واحدي را بشنوند، به حقانيت آن پيام بيشتر مطمئن مي‌شوند.
6. همچنين در صورتي که وحي خداوند به بشر، از آغاز تا پايان خلقت منحصر در يک شخص مي‌شد، انسان‌ها در قابليت بشر براي ارتباط مستقيم با خدا ترديد مي‌کردند و ارتباط آن شخص واحد با خدا را هم يا انکار مي‌کردند و يا حداکثر او را يک استثناء يا فرا انسان مي‌پنداشتند.
7. بسياري از انسان‌ها، به احتمال زياد در مورد فردي که جاودان و ناميرا و فناناپذير مي‌بود، غلو مي‌کردند و قائل به الوهيت و خدايي او مي‌شدند.
به اين دلايل و به دلايل ديگري که مي‌توان به اين ليست افزود، بعثت پيامبر واحد براي همه زمان‌ها و مکان‌ها، اهداف بعثت را به طور کامل محقق نمي‌ساخت.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ معارف قرآن 4و 5: راه و راهنما شناسي، محمدتقی مصباح يزدي، قم، انتشارات مؤسسه امام خميني(ره)، فصل اهداف بعثت انبياء.
2ـ مقدمه اي بر جهان بيني اسلامي، مرتضی مطهري، ج3، وحي و نبوت، تهران، انتشارات صدرا، بند مربوط به ختم نبوت.
پی نوشتها:
[1]. بقره / 39- 38؛ آل عمران / 4-3.
[2]. شوري / 51؛ شوري / 3؛ انبياء / 7.
[3]. بقره / 129.
[4]. نساء / 125؛ فاطر / 24؛ احزاب / 46 – 45.
[5]. ذاريات / 56؛ نهج البلاغه، خطبه 1.
[6]. انبياء / 25؛ مؤمن (غافر) / 15.
[7]. بقره / 213.
[8]. مائده / 15.
[9]. ص / 38؛ نساء / 105.
[10]. نحل / 36؛ شعراء / 183-181 و 166-165.
[11]. حديد / 25.
[12]. نساء / 64.
[13]. فصلت / 44.
[14]. اسراء / 95.
منبع: اندیشه قم
ابتدا بايد ديد اهداف و فوايد بعثت انبياء چيست، سپس ببينيم آيا اين اهداف و فوايد با بعثت پيامبر واحد محقق مي‌شود يا خير.
با تأمل در آياتي از قرآن مي‌توانيم دريابيم که برخي از اهداف بعثت انبياء عبارتند از: هدايت مردم به سعادت اخروي و دنيوي آنها[1] از طريق دريافت و ابلاغ وحي،[2] تعليم محتواي وحي به مردم و تزکيه مردم،[3] اتمام حجت، انذار و تبشير،[4] تذکر دادن و بيدار کردن فطرت نهفته در مردم،[5] توجه دادن مردم به توحيد و معاد،[6] رفع اختلافات ديني،[7] اصلاح تحريف ها[8] و... و نيز قضاوت[9] و مبارزه با ظلم و فساد[10] و برقراري عدالت اجتماعي[11] از طريق تشکيل حکومت[12] در صورت امکان.
حال اگر خداوند پيامبر واحدي را از آغاز خلقت انسان تا قيامت و براي همه زمان‌ها و مکان‌ها فرستاده بود و به او عمر جاودان مي‌داد، از چند جهت اهداف خداوند از بعثت انبياء به طور کامل محقق نمي‌شد و به اصطلاح نقض غرض لازم مي‌آمد:
1. چون وسايل و امکانات ارتباطي بين جوامع، در امت‌هاي گذشته ابتدايي بود و پيامبر واحد، به همه جوامع و مناطق عصر خود دسترسي نداشت، نياز بود تا براي هر جامعه و هر قومي که با جوامع و اقوام ديگر ارتباط نداشت، پيامبري جداگانه فرستاده شود. دقت شود که پيامبراني هم که شريعت جهاني داشتند، در طول مدت عمر خود، فقط در جوامع محدودي توانستند رسالت خود را ابلاغ کنند.
2. برخي اقوام به خاطر تعصباتي که داشتند، حاضر نبودند پيامبري از اقوام ديگر را بپذيرند و به پيام او گوش کنند. به عنوان نمونه خداوند در مورد تعصب قوم عرب مي‌فرمايد:"و اگر ما اين قرآن را به زبان عجم مىفرستاديم كافران مىگفتند: چرا آيات اين كتاب مفصل و روشن (به زبان عرب) نيامد (تا ما قوم عرب ايمان آوريم)؟ اى عجب آيا كتاب عجمى بر رسول و امت عربى نازل مىشود؟! ...».[13]
بنابراين از اين جهت نيز نياز بود براي اقوام گوناگون پيامبران گوناگون فرستاده شود.
3. اگر خداوند به پيامبري عمر جاودان مي‌داد تا او از آغاز تا پايان خلقت، پيامبر واحد همه امت‌ها باشد، مردم حرف او را گوش نمي‌کردند، چون به دليل جاودانه بودن و فناناپذيري‌اش، او را از جنس خودشان نمي‌دانستند. اگر پيامبري از جنس خود مردم نباشد، مردم او را به عنوان الگو نمي‌پذيرند و به پيام او گوش نمي‌کنند. خداوند به همين دليل پيامبران را از جنس فرشتگان قرار نداد.[14] مخصوصاً مردم پيام چنين شخصي راجع به زندگي پس از مرگ را باور نمي‌کنند، چون خود او ناميرا و جاودانه است.
4. اگر خداوند به پيامبري عمر جاودان مي داد، باب امتحان بر سرکشان و مستکبران بسته مي‌شد، چون به هيچ شيوه‌اي نمي‌توانستند به چنين شخصي و به حکومت او آسيب برسانند يا دين او را تحريف کنند و بسته شدن باب امتحان و آزمايش به معناي بسته شدن باب انتخاب و گزينش گري انسان است که هدايت و تکامل انسان جز از طريق آن امکان پذير نيست.
5. در صورتي که از آغاز تا پايان خلقت، خداوند به شخص واحدي وحي مي‌کرد، بسياري از انسان‌ها در پذيرش پيام او ترديد مي‌کردند، چون انسان‌ها در طول تاريخ فقط و فقط از شخص واحدي چنين پيامي را مي‌شنيدند، اما اگر انسان‌ها از پيامبران بي‌شماري در مکان‌ها و زمان‌هاي مختلف پيام واحدي را بشنوند، به حقانيت آن پيام بيشتر مطمئن مي‌شوند.
6. همچنين در صورتي که وحي خداوند به بشر، از آغاز تا پايان خلقت منحصر در يک شخص مي‌شد، انسان‌ها در قابليت بشر براي ارتباط مستقيم با خدا ترديد مي‌کردند و ارتباط آن شخص واحد با خدا را هم يا انکار مي‌کردند و يا حداکثر او را يک استثناء يا فرا انسان مي‌پنداشتند.
7. بسياري از انسان‌ها، به احتمال زياد در مورد فردي که جاودان و ناميرا و فناناپذير مي‌بود، غلو مي‌کردند و قائل به الوهيت و خدايي او مي‌شدند.
به اين دلايل و به دلايل ديگري که مي‌توان به اين ليست افزود، بعثت پيامبر واحد براي همه زمان‌ها و مکان‌ها، اهداف بعثت را به طور کامل محقق نمي‌ساخت.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ معارف قرآن 4و 5: راه و راهنما شناسي، محمدتقی مصباح يزدي، قم، انتشارات مؤسسه امام خميني(ره)، فصل اهداف بعثت انبياء.
2ـ مقدمه اي بر جهان بيني اسلامي، مرتضی مطهري، ج3، وحي و نبوت، تهران، انتشارات صدرا، بند مربوط به ختم نبوت.
پی نوشتها:
[1]. بقره / 39- 38؛ آل عمران / 4-3.
[2]. شوري / 51؛ شوري / 3؛ انبياء / 7.
[3]. بقره / 129.
[4]. نساء / 125؛ فاطر / 24؛ احزاب / 46 – 45.
[5]. ذاريات / 56؛ نهج البلاغه، خطبه 1.
[6]. انبياء / 25؛ مؤمن (غافر) / 15.
[7]. بقره / 213.
[8]. مائده / 15.
[9]. ص / 38؛ نساء / 105.
[10]. نحل / 36؛ شعراء / 183-181 و 166-165.
[11]. حديد / 25.
[12]. نساء / 64.
[13]. فصلت / 44.
[14]. اسراء / 95.
منبع: اندیشه قم
