پرسش :
چگونگي پيروزي انقلاب اسلامي به رهبري امام خميني (ره) را توضيح دهید؟
پاسخ :
براي بررسي چگونگي پيروزي انقلاب لازم است به عوامل و شرايط پيروزي انقلاب در دو بخش و در قالب چند عنوان بپردازيم:
الف) عوامل پيروزي انقلاب
1. گسترش فساد مالي و اقتصادي در شؤون مختلف جامعه:
قراردادهاي استعماري، تاراج ثروت هاي ملي و درآمدهاي عمومي کشور، رواج رشوه در ادارات کشور باعث به وجود آمدن شکاف عميق بين مردم و مسؤولين کشور شده بود که مسلماً اين وضعيت براي ملت رنجيده ايران غير قابل قبول بود.
2. ناهنجاري هاي فرهنگي، مفاسد اخلاقي و مبارزه با مظاهر اسلامي: رژيم پهلوي از همان آغاز با رويکرد مبارزه با فرهنگ اسلامي و ملي پا به ميدان سياست گذاشت و در اواخر عمر خود نيز سياست هاي فرهنگي خود را بر اساس اين ضديت با آموزه هاي سنتي و حمايت و تبليغ فرهنگ غربي گسترش داد. برنامه هاي مبتذل راديو و تلويزيون، مطبوعات تئاتر و سينما، ايجاد مراکز فساد براي جوانان و توسعه مواد مخدر (زير نظر خواهر و برادر شاه)، بر پايي جشن هاي 2500 ساله، جشن هنر شيراز و به طور خلاصه مفاسد فرهنگي رژيم به جايي رسيد که نه تنها مردم ايران تحمل خود را از دست داده بودند بلکه اين وضعيت، تعجب ناظران و مطلعين خارجي را نيز برانگيخته بود.
3. فساد اداري و بي کفايتي در مديريت جامعه:
رشد جمعيت، بر هم خوردن نظام اجتماعي سنتي، گسترش کاغذ بازي اداري، باند بازي و نا امني شغلي و قضايي شاخصه هاي نظام اداري رژيم شاهي بود.
4. افزايش سرکوب و ايجاد رعب و وحشت در جامعه:
عدم اتکاي رژيم شاهنشاهي به مردم باعث شد که اين رژيم براي بالا بردن امنيت خود رو به گسترش زندان ها، سرکوب مردم، بالا بردن توان نظامي و پليسي، استفاده از سازمان هاي امنيتي بيگانه مانند موساد و سيا براي تأسيس ساواک با ابزار شکنجه، ترور و ايجاد رعب بين مردم بياورد که اين کار باعث افزايش روز افزون فاصله ميان مردم و رژيم مي شد.
5. گسترش نفوذ و حضور بيگانگان در ارکان حکومت:
پس از کودتاي 28 مرداد 1332 شاه رسماً اعلام کرد که حکومت خود را مديون آمريکايي هاست. وي دست آنها را در همه امور کشور باز گذاشته بود.
اجراي طرح اصلاحات ارضي، انقلاب سفيد، انجمن هاي ايالتي و ولايتي و احياي کاپيتولاسيون، به عهده گرفتن نقش ژاندارم آمريکا در منطقه، اختصاص شبکه اي مستقل در تلويزيون به آمريکا براي تبليغ فرهنگ آنها در کشور، همکاري گسترده با رژيم اشغال گر قدس، دخالت نظامي در عمان به نفع آمريکا و... همگي نمونه هاي عيني و ملموس از گسترش نفوذ آمريکا در شؤون کشور ايران بود.
6. رهبري امام و بسيج فراگير مردم:
امام خميني (ره) با توجه به جايگاه مرجعيت و رهبري ديني شان و خصوصيت شخصي و الهي که داشتند به خوبي توانستند يک نهضت فراگير مردمي را هدايت نمايند که حتي جريان هاي غير همسو با امام هم نمي توانستند رهبري او را انکار کنند و در مسير انقلاب در عمل انجام شده قرار گرفته و رهبري او را پذيرفتند.
ب) شرايط و وقايعي که پيروزي انقلاب را تقويت کردند
1. شهادت آقا سيد مصطفي خميني (ره):
شهادت آقا سيد مصطفي خميني، فرزند ارشد حضرت امام (ره) و برگزاري مجالس ترحيم ايشان بستر مناسبي را براي اعتراضات شديد مردمي ايجاد کرده و مردم، رژيم شاه را دخيل در اين حوادث پياپي و مشکوک مي دانستند.
2. چاپ مقاله عليه امام:
روزنامه اطلاعات در 17 دي ماه مقاله اي با عنوان ارتجاع سرخ و سياه در ايران و با امضاي مستعار احمد رشيدي مطلق به چاپ رساند که در آن به حضرت امام اهانت شده بود. به دنبال انتشار اين مقاله مردم شهر قم در 19 دي ماه با تعطيلي بازار و مدارس دست به تظاهرات گسترده اي زدند که بر اثر درگيري بين مأمورين ساواک و پليس عده اي شهيد و عده اي نيز مجروح شدند. در چهلم واقعه قيام مردم قم يعني در 29 بهمن 56 مردم تبريز دست به برگزاري گسترده ترين تظاهرات شهرستاني زدند. اين تظاهرات با دخالت مأمورين به خشونت کشيده شد و تدريجاً همه مکان هاي دولتي توسط مردم خشمگين به آتش کشيده شده و طي اين درگيري ها بسياري شهيد و يا مجروح شدند. اين قيام با پيام امام همراه شد که با نويد پيروزي نهايي راه روشني را براي همه مردم ايران نشان داد. پس از اين واقعه همه جاي ايران از جمله شهرهاي يزد، مشهد، اصفهان، تهران و... هر روز شاهد تظاهرات و شورش بود.
3. جابجايي افراد در ساختار دولت و ناتواني در مقابل خواست مردم:
تعويض پي در پي دولت ها با ماهيت هاي يکسان ولي شعارهاي مختلف نيز نتوانست مردم در صحنه را در ادامه راهشان در ترديد بيندازد. بر عکس مردم به ضعف روز افزون حکومت پي برده و با اراده بيشتري به مبارزه ادامه مي دادند.
4. حکومت نظامي و کشتار:
به دنبال برگزاري نماز و راهپيمايي ميليوني عيد فطر رژيم احساس خطر جدي کرده و حکومت نظامي اعلام کرد ولي با ادامه تظاهرات مردمي در 17 شهريور دست به کشتار وسيعي زد که اين اقدام مردم را در ادامه راه مصمم تر ساخت.
5. ماه محرم و پيوند انقلاب با کربلا:
اوج گيري تظاهرات مردمي در ماه محرم و خصوصاً در عاشوراي 57 نشان داد که واقعه کربلا توانسته است نقش الهام بخشي خود را در ميان مردم انقلابي ايران به خوبي ايفا کند.
6. فرار شاه از ايران:
بیست و ششم دي ماه روزي بود که شاه از ايران فراري داده شده و دولت بختيار (عضو جبهه ملي ايران) اعلام وجود کرد ولي آزادي مطبوعات، رهايي زندانيان سياسي، لغو حکومت نظامي، انحلال ساواک و ساير اقدامات بختيار کارساز نبود و امام خميني با اعلام تشکيل دولت موقت و شوراي انقلاب همه اين سياست ها را نقش بر آب کرد.
7. اعلام بيعت هوانيروز با انقلاب و امام:
در 19 بهمن گروهي از نيروهاي هوانيروز ارتش با امام ديدار و بيعت کردند که در پي آن همراه با اعلام حکومت نظامي، نيروهاي گارد شاهنشاهي به مراکز آنها حمله کردند. حضرت امام خميني (ره) امر به شکستن حکومت نظامي داده و مردم را به کمک نيروهاي انقلابي ارتش فراخواند. با مسلح شدن مردم به خصوص در تهران درواقع شهر در طي روزهاي 20 تا 22 بهمن تبديل به رزمگاه ميان مردم و نيروهاي وفادار به شاه بود که با فتح تدريجي مراکز قدرت اداري و نظامي حکومتي به دست مردم، انقلاب مردم ايران به رهبري امام خميني در 22 بهمن 1357 به پيروزي رسيد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ عاقلي، باقر، روزشمار تاريخ ايران از مشروطه تا انقلاب اسلامي، نشر نامک، تهران، چاپ هفتم، 1384.
2ـ جعفريان، رسول، جريان ها و سازمان هاي مذهبي سياسي ايران، 1357 ـ 1320، مرکز اسناد انقلاب اسلامي، چاپ پنجم.
3ـ کتاب رهبري و انقلاب از آقاي دکتر حسين حسيني، انتشارات پژوهشکده امام خميني (ره)، و انقلاب اسلامي.
منبع: اندیشه قم
براي بررسي چگونگي پيروزي انقلاب لازم است به عوامل و شرايط پيروزي انقلاب در دو بخش و در قالب چند عنوان بپردازيم:
الف) عوامل پيروزي انقلاب
1. گسترش فساد مالي و اقتصادي در شؤون مختلف جامعه:
قراردادهاي استعماري، تاراج ثروت هاي ملي و درآمدهاي عمومي کشور، رواج رشوه در ادارات کشور باعث به وجود آمدن شکاف عميق بين مردم و مسؤولين کشور شده بود که مسلماً اين وضعيت براي ملت رنجيده ايران غير قابل قبول بود.
2. ناهنجاري هاي فرهنگي، مفاسد اخلاقي و مبارزه با مظاهر اسلامي: رژيم پهلوي از همان آغاز با رويکرد مبارزه با فرهنگ اسلامي و ملي پا به ميدان سياست گذاشت و در اواخر عمر خود نيز سياست هاي فرهنگي خود را بر اساس اين ضديت با آموزه هاي سنتي و حمايت و تبليغ فرهنگ غربي گسترش داد. برنامه هاي مبتذل راديو و تلويزيون، مطبوعات تئاتر و سينما، ايجاد مراکز فساد براي جوانان و توسعه مواد مخدر (زير نظر خواهر و برادر شاه)، بر پايي جشن هاي 2500 ساله، جشن هنر شيراز و به طور خلاصه مفاسد فرهنگي رژيم به جايي رسيد که نه تنها مردم ايران تحمل خود را از دست داده بودند بلکه اين وضعيت، تعجب ناظران و مطلعين خارجي را نيز برانگيخته بود.
3. فساد اداري و بي کفايتي در مديريت جامعه:
رشد جمعيت، بر هم خوردن نظام اجتماعي سنتي، گسترش کاغذ بازي اداري، باند بازي و نا امني شغلي و قضايي شاخصه هاي نظام اداري رژيم شاهي بود.
4. افزايش سرکوب و ايجاد رعب و وحشت در جامعه:
عدم اتکاي رژيم شاهنشاهي به مردم باعث شد که اين رژيم براي بالا بردن امنيت خود رو به گسترش زندان ها، سرکوب مردم، بالا بردن توان نظامي و پليسي، استفاده از سازمان هاي امنيتي بيگانه مانند موساد و سيا براي تأسيس ساواک با ابزار شکنجه، ترور و ايجاد رعب بين مردم بياورد که اين کار باعث افزايش روز افزون فاصله ميان مردم و رژيم مي شد.
5. گسترش نفوذ و حضور بيگانگان در ارکان حکومت:
پس از کودتاي 28 مرداد 1332 شاه رسماً اعلام کرد که حکومت خود را مديون آمريکايي هاست. وي دست آنها را در همه امور کشور باز گذاشته بود.
اجراي طرح اصلاحات ارضي، انقلاب سفيد، انجمن هاي ايالتي و ولايتي و احياي کاپيتولاسيون، به عهده گرفتن نقش ژاندارم آمريکا در منطقه، اختصاص شبکه اي مستقل در تلويزيون به آمريکا براي تبليغ فرهنگ آنها در کشور، همکاري گسترده با رژيم اشغال گر قدس، دخالت نظامي در عمان به نفع آمريکا و... همگي نمونه هاي عيني و ملموس از گسترش نفوذ آمريکا در شؤون کشور ايران بود.
6. رهبري امام و بسيج فراگير مردم:
امام خميني (ره) با توجه به جايگاه مرجعيت و رهبري ديني شان و خصوصيت شخصي و الهي که داشتند به خوبي توانستند يک نهضت فراگير مردمي را هدايت نمايند که حتي جريان هاي غير همسو با امام هم نمي توانستند رهبري او را انکار کنند و در مسير انقلاب در عمل انجام شده قرار گرفته و رهبري او را پذيرفتند.
ب) شرايط و وقايعي که پيروزي انقلاب را تقويت کردند
1. شهادت آقا سيد مصطفي خميني (ره):
شهادت آقا سيد مصطفي خميني، فرزند ارشد حضرت امام (ره) و برگزاري مجالس ترحيم ايشان بستر مناسبي را براي اعتراضات شديد مردمي ايجاد کرده و مردم، رژيم شاه را دخيل در اين حوادث پياپي و مشکوک مي دانستند.
2. چاپ مقاله عليه امام:
روزنامه اطلاعات در 17 دي ماه مقاله اي با عنوان ارتجاع سرخ و سياه در ايران و با امضاي مستعار احمد رشيدي مطلق به چاپ رساند که در آن به حضرت امام اهانت شده بود. به دنبال انتشار اين مقاله مردم شهر قم در 19 دي ماه با تعطيلي بازار و مدارس دست به تظاهرات گسترده اي زدند که بر اثر درگيري بين مأمورين ساواک و پليس عده اي شهيد و عده اي نيز مجروح شدند. در چهلم واقعه قيام مردم قم يعني در 29 بهمن 56 مردم تبريز دست به برگزاري گسترده ترين تظاهرات شهرستاني زدند. اين تظاهرات با دخالت مأمورين به خشونت کشيده شد و تدريجاً همه مکان هاي دولتي توسط مردم خشمگين به آتش کشيده شده و طي اين درگيري ها بسياري شهيد و يا مجروح شدند. اين قيام با پيام امام همراه شد که با نويد پيروزي نهايي راه روشني را براي همه مردم ايران نشان داد. پس از اين واقعه همه جاي ايران از جمله شهرهاي يزد، مشهد، اصفهان، تهران و... هر روز شاهد تظاهرات و شورش بود.
3. جابجايي افراد در ساختار دولت و ناتواني در مقابل خواست مردم:
تعويض پي در پي دولت ها با ماهيت هاي يکسان ولي شعارهاي مختلف نيز نتوانست مردم در صحنه را در ادامه راهشان در ترديد بيندازد. بر عکس مردم به ضعف روز افزون حکومت پي برده و با اراده بيشتري به مبارزه ادامه مي دادند.
4. حکومت نظامي و کشتار:
به دنبال برگزاري نماز و راهپيمايي ميليوني عيد فطر رژيم احساس خطر جدي کرده و حکومت نظامي اعلام کرد ولي با ادامه تظاهرات مردمي در 17 شهريور دست به کشتار وسيعي زد که اين اقدام مردم را در ادامه راه مصمم تر ساخت.
5. ماه محرم و پيوند انقلاب با کربلا:
اوج گيري تظاهرات مردمي در ماه محرم و خصوصاً در عاشوراي 57 نشان داد که واقعه کربلا توانسته است نقش الهام بخشي خود را در ميان مردم انقلابي ايران به خوبي ايفا کند.
6. فرار شاه از ايران:
بیست و ششم دي ماه روزي بود که شاه از ايران فراري داده شده و دولت بختيار (عضو جبهه ملي ايران) اعلام وجود کرد ولي آزادي مطبوعات، رهايي زندانيان سياسي، لغو حکومت نظامي، انحلال ساواک و ساير اقدامات بختيار کارساز نبود و امام خميني با اعلام تشکيل دولت موقت و شوراي انقلاب همه اين سياست ها را نقش بر آب کرد.
7. اعلام بيعت هوانيروز با انقلاب و امام:
در 19 بهمن گروهي از نيروهاي هوانيروز ارتش با امام ديدار و بيعت کردند که در پي آن همراه با اعلام حکومت نظامي، نيروهاي گارد شاهنشاهي به مراکز آنها حمله کردند. حضرت امام خميني (ره) امر به شکستن حکومت نظامي داده و مردم را به کمک نيروهاي انقلابي ارتش فراخواند. با مسلح شدن مردم به خصوص در تهران درواقع شهر در طي روزهاي 20 تا 22 بهمن تبديل به رزمگاه ميان مردم و نيروهاي وفادار به شاه بود که با فتح تدريجي مراکز قدرت اداري و نظامي حکومتي به دست مردم، انقلاب مردم ايران به رهبري امام خميني در 22 بهمن 1357 به پيروزي رسيد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ عاقلي، باقر، روزشمار تاريخ ايران از مشروطه تا انقلاب اسلامي، نشر نامک، تهران، چاپ هفتم، 1384.
2ـ جعفريان، رسول، جريان ها و سازمان هاي مذهبي سياسي ايران، 1357 ـ 1320، مرکز اسناد انقلاب اسلامي، چاپ پنجم.
3ـ کتاب رهبري و انقلاب از آقاي دکتر حسين حسيني، انتشارات پژوهشکده امام خميني (ره)، و انقلاب اسلامي.
منبع: اندیشه قم
