پرسش :
اگر خدا ستار العیوب است، پس چرا امام زمان ناظر اعمال ما است؟
پاسخ :
شرح پرسش:
آیا موقع گناه، امامان علیهم السلام ناظر اعمال ما هستند و آیا اعمال ما به امام عصر علیه السلام عرضه می شود؟ اگر این چنین باشد، لقب «ستار العیوب» بودن خدا برای چیست؟
پاسخ:
روایات عرضه اعمال خدمت امام عصر علیه السلام معتبرند و نافی ستّاریت خداوند نیست. میان پیروان مکتب اهل بیت علیهم السلام، با توجّه به اخبار فراوانی که از امامان رسیده، عقیده این است کهپیامبر و امامان علیهم السلام از اعمال همه امت آگاه می شوند؛ یعنی خداوند از طرق خاصّی اعمال امت را بر آنان عرضه می دارد. روایات، در این زمینه، بسیار است . پیش از آوردن حدیث، برای تایید موضوع، آیاتی را که به موضوع عرضه اعمال بر پیامبر و امام دلالت دارد، می‌آوریم. خدای سبحان در قرآن مجید می فرماید: «و قل اعملوا فسیری الله عملکم و رسوله و المۆمنون»؛بگو: عمل کنید، خداوند و فرستاده او و مومنان، اعمال شما را می بینند….(1)
از طرفی، نبی مکرّم اسلام صلی الله علیه و آله شاهد و گواه امت است: (یا أیها النبی إنا ارسلناک شاهداً )؛(2) و «فکیف إذا جئنا من کل أمه بشهید و جئنا بک علی هۆلاء شهیداً؛ حال آنان چگونه است آن روز که برای هر امت، گواهی بر اعمالشان می طلبیم و تو را گواه بر اعمال آنان قرار خواهیم داد؟».(3)
مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می گوید: هر عملی که انسان انجام می دهد، از خیر یا شر، خدا و رسولش و مومنان، حقیقت عمل خیر یا عمل شر را مشاهده می کند؛(4)
منظور از «مۆمنون» در آیه 105 از سوره ی توبه، امامان علیهم السلام هستند. یعقوب بن شعیب گوید: از امام صادق علیه السلام درباره این آیه پرسیدم. فرمود: «مۆمنان، امامان هستند».(5) پس اعمال انسانی، از خیر و شر، به رسول خدا و امامان علیهم السلام عرضه می شود. ابوبصیر از امام صادق علیه السلام نقل می کند:
در هر بامداد، کردار بندگان نیکوکار و فاسق بر رسول خدا صلی الله علیه و آله عرضه می شود؛ پس بر حذر باشید از کردار ناشایست. همین است معنای قول خدای تعالی «قل اعملوا فسیری الله علیکم و رسوله …».(6)
بنابراین پیامبر و امامان علیهم السلام از حقیقت اعمال بندگان با خبر هستند و اعمال آنان را مشاهده می‌کنند.
معنای ستار بودن خدا، آن است که اعمال انسان ها را از دیگر انسان ها می پوشاند تا آبروی آنان حفظ گردد. پیامبر و امامان علیهم السلام مظهر اسما و صفات الهی هستند. همان‌گونه که خداوند، ناظر بر اعمال مردم است، پیامبر و امامان نیز چشم خدا میان خلق هستند و اعمال آنان را می بینند. آن روایتی نیز که فرموده است، خدا، اعمال را حتی از چشم پیامبر مخفی می کند، به مواردی خاص اشاره دارد، تا رحمت بیکران الهی را به تصویر کشد.
ضمن آن که نظارت پیامبر و امام بر اعمال مردم، همانند نظارت خداوند، آثار سازنده فراوانی دارد؛ یعنی همان‌گونه که ستّاریت پروردگار، برای تربیت و رشد مردم است، عرضه اعمال مردم بر پیامبر و امامان نیز در همین جهت است؛ زیرا آنان، هادیان امت از طرف خدایند و فیض الهی از طریق آن بزرگواران بر بندگان نازل می شود؛ بنابراین، هیچ تنافی و تناقضی مشاهده نمی شود.
آیت الله جوادی آملی می‌فرماید:
خداوند متعال که ستّار العیوب است، می‌داند کجا ستّاری بکند و کجا ستّاری نکند. اگر کسی ستّار عیوب دیگران باشد و در عین حال مخفیانه مرتکب گناهی شود، ذات اقدس الله اجازه نخواهد داد اسرارش نزد دیگران افشا شود. حتی در قیامت خداوند اجازه نمی‌دهد کسانی که کنار یک‌دیگرند از اعمال هم باخبر شوند؛ بنابراین، عملکرد خود شخص بسیار مهم است. اگر کسی پرده دیگران را ندرد و آشکارا به گناه دست نیازد، خداوند، پرده‌اش را نمی‌درد. بر این‌اساس، کسی که با قلم و بیان و اندیشه‌های ناصواب خود آبروی دین خدا و مردم را می‌برد، به جایی می‌رسد که شایسته نیست خداوند متعال آبروی او را حفظ کند. در این موقعیت، خدای سبحان اجازه می‌دهد صاحبدلان ببینند او چه کرده است و حتی احتمال دارد در قیامت، مقابل دیگران رسوا شود.(7)
پی نوشتها:
1. توبه (9): 105.
2. احزاب (3/3):45؛ «ای پیامبر ما تو را گواه فرستادیم».
3. نساء (4):41.
4. المیزان، ج9، ص398.
5. اصول کافی، ج1، ص318.
6. همان.
7. پرسش ها و پاسخ‌ها، ج2، ص 56.
شرح پرسش:
آیا موقع گناه، امامان علیهم السلام ناظر اعمال ما هستند و آیا اعمال ما به امام عصر علیه السلام عرضه می شود؟ اگر این چنین باشد، لقب «ستار العیوب» بودن خدا برای چیست؟
پاسخ:
روایات عرضه اعمال خدمت امام عصر علیه السلام معتبرند و نافی ستّاریت خداوند نیست. میان پیروان مکتب اهل بیت علیهم السلام، با توجّه به اخبار فراوانی که از امامان رسیده، عقیده این است کهپیامبر و امامان علیهم السلام از اعمال همه امت آگاه می شوند؛ یعنی خداوند از طرق خاصّی اعمال امت را بر آنان عرضه می دارد. روایات، در این زمینه، بسیار است . پیش از آوردن حدیث، برای تایید موضوع، آیاتی را که به موضوع عرضه اعمال بر پیامبر و امام دلالت دارد، می‌آوریم. خدای سبحان در قرآن مجید می فرماید: «و قل اعملوا فسیری الله عملکم و رسوله و المۆمنون»؛بگو: عمل کنید، خداوند و فرستاده او و مومنان، اعمال شما را می بینند….(1)
از طرفی، نبی مکرّم اسلام صلی الله علیه و آله شاهد و گواه امت است: (یا أیها النبی إنا ارسلناک شاهداً )؛(2) و «فکیف إذا جئنا من کل أمه بشهید و جئنا بک علی هۆلاء شهیداً؛ حال آنان چگونه است آن روز که برای هر امت، گواهی بر اعمالشان می طلبیم و تو را گواه بر اعمال آنان قرار خواهیم داد؟».(3)
مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می گوید: هر عملی که انسان انجام می دهد، از خیر یا شر، خدا و رسولش و مومنان، حقیقت عمل خیر یا عمل شر را مشاهده می کند؛(4)
منظور از «مۆمنون» در آیه 105 از سوره ی توبه، امامان علیهم السلام هستند. یعقوب بن شعیب گوید: از امام صادق علیه السلام درباره این آیه پرسیدم. فرمود: «مۆمنان، امامان هستند».(5) پس اعمال انسانی، از خیر و شر، به رسول خدا و امامان علیهم السلام عرضه می شود. ابوبصیر از امام صادق علیه السلام نقل می کند:
در هر بامداد، کردار بندگان نیکوکار و فاسق بر رسول خدا صلی الله علیه و آله عرضه می شود؛ پس بر حذر باشید از کردار ناشایست. همین است معنای قول خدای تعالی «قل اعملوا فسیری الله علیکم و رسوله …».(6)
بنابراین پیامبر و امامان علیهم السلام از حقیقت اعمال بندگان با خبر هستند و اعمال آنان را مشاهده می‌کنند.
معنای ستار بودن خدا، آن است که اعمال انسان ها را از دیگر انسان ها می پوشاند تا آبروی آنان حفظ گردد. پیامبر و امامان علیهم السلام مظهر اسما و صفات الهی هستند. همان‌گونه که خداوند، ناظر بر اعمال مردم است، پیامبر و امامان نیز چشم خدا میان خلق هستند و اعمال آنان را می بینند. آن روایتی نیز که فرموده است، خدا، اعمال را حتی از چشم پیامبر مخفی می کند، به مواردی خاص اشاره دارد، تا رحمت بیکران الهی را به تصویر کشد.
ضمن آن که نظارت پیامبر و امام بر اعمال مردم، همانند نظارت خداوند، آثار سازنده فراوانی دارد؛ یعنی همان‌گونه که ستّاریت پروردگار، برای تربیت و رشد مردم است، عرضه اعمال مردم بر پیامبر و امامان نیز در همین جهت است؛ زیرا آنان، هادیان امت از طرف خدایند و فیض الهی از طریق آن بزرگواران بر بندگان نازل می شود؛ بنابراین، هیچ تنافی و تناقضی مشاهده نمی شود.
آیت الله جوادی آملی می‌فرماید:
خداوند متعال که ستّار العیوب است، می‌داند کجا ستّاری بکند و کجا ستّاری نکند. اگر کسی ستّار عیوب دیگران باشد و در عین حال مخفیانه مرتکب گناهی شود، ذات اقدس الله اجازه نخواهد داد اسرارش نزد دیگران افشا شود. حتی در قیامت خداوند اجازه نمی‌دهد کسانی که کنار یک‌دیگرند از اعمال هم باخبر شوند؛ بنابراین، عملکرد خود شخص بسیار مهم است. اگر کسی پرده دیگران را ندرد و آشکارا به گناه دست نیازد، خداوند، پرده‌اش را نمی‌درد. بر این‌اساس، کسی که با قلم و بیان و اندیشه‌های ناصواب خود آبروی دین خدا و مردم را می‌برد، به جایی می‌رسد که شایسته نیست خداوند متعال آبروی او را حفظ کند. در این موقعیت، خدای سبحان اجازه می‌دهد صاحبدلان ببینند او چه کرده است و حتی احتمال دارد در قیامت، مقابل دیگران رسوا شود.(7)
پی نوشتها:
1. توبه (9): 105.
2. احزاب (3/3):45؛ «ای پیامبر ما تو را گواه فرستادیم».
3. نساء (4):41.
4. المیزان، ج9، ص398.
5. اصول کافی، ج1، ص318.
6. همان.
7. پرسش ها و پاسخ‌ها، ج2، ص 56.
