پرسش :

چنانچه مستحضرید گاهی مردم عادی یا بنگاه‌های اقتصادی برای تهیه کالاهای مورد نیاز خود، به سازنده آن کالاها سفارش ساخت می‌دهند. مانند سفارش ساخت در، پنجره، اتومبیل، کشتی، هواپیما، خانه، بیمارستان و.. در این موارد سازنده طی قراردادی متعهد می‌شود کالای مورد نظر را با مشخصات معین ساخته در تاریخ مشخص تحویل دهد و سفارش دهنده نیز متعهد می‌شود مبلغ معینی را طبق زمانبندی مشخص بپردازد (برای مثال 25% پیش‌پرداخت، 50% زمان تحویل و 25% بعد از دو ماه پس از تحویل). در برخی موارد پیش‌پرداختی صورت نمی‌پذیرد؛ در این قراردادها به طور معمول مواد اولیه و مصالح به عهده سازنده است. مستدعی است نسبت به سؤالات زیر راهنمایی فرمایید. 1. آیا چنین قراردادی صحیح است؟ 2. آیا این قرارداد که در کشورهای عربی به عقد استصناع معروف است در قالب یکی از عقود متعارف قرار می‌گیرد یا عقد مستقلی است؟ 3. در صورتی که عقد استصناع عقد مستقل باشد، آیا عقد لازم است یا عقد جایز؟ 4. در صورتی که عقد استصناع عقد مستقل باشد، چه نوع خیاراتی در آن جاری است؟ 5. در صورتی که عقد استصناع عقد مستقل باشد، شرایط صحّت آن چیست؟ 6. آیا سازنده می‌تواند ساخت کالای مورد نظر را به دیگری واگذار نماید؟ 7. آیا سازنده می‌تواند کالای ساخته شده‌ای را خریداری و به سفارش دهنده تحویل دهد؟

پاسخ :
جواب1: هر چند مفروض سؤال مرکب از چند عقد است ولی اگر مجموعاً تحت یک عقد قرار گیرند صحیح خواهد بود.
جواب2: عقد مزبور مصداق یکی از عقود متعارف نبوده و عقد مستقل است.
جواب3: عقد مزبور از هر دو طرف لازم است.
جواب4: خیارهای عام مانند غبن، رؤیت، عیب، تخلف وصف، تخلف شرط و... ثابت است ولی خیار مختص به عقد بیع و مانند آن ثابت نیست.
چواب5: شرایط صحّت عقد، متعاملان، عوضان همان شرایط سایر عقود است.
جواب6: در صورت عدم اشتراط مباشرت جایز است.
جواب7: در صورت اطلاق عقد جایز است.
جوادی آملی 25/11/86

منبع: esra.ir