نیازهای زیستی برای بچه‌ها
پرسش :
دختر سه ساله ای دارم که گاهی به پدرش پرخاش می‌کند، کم غذا است، لجباز است. در برخوردها حالت تهاجمی به خود می‌گیرد، در اوج هیجان و شادی ابراز محبّت را با گاز گرفتن نمایان می‌کند. چگونه باید با او برخورد کنیم؟
پاسخ :
پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):
بچّه‌هایی که پرخاشگر و لجباز هستند و در عین حال پرخاشگری خود را با گاز گرفتن و پرتاب کردن ظرف غذا نشان می‌دهند، در ابتدا باید از لحاظ نیازهای زیستی مورد توجّه قرار بگیرند. معمولاً نیازهای زیستی برای بچّه‌ها به دو دسته تقسیم می‌شود؛ خواب و خوراک.
بچّه‌هایی که کم غذا یا به تعبیری بد غذا هستند، آستانه‌ی تحمّل آن‌ها پایین است و زود عصبی می‌شوند؛ لذا توصیه می‌شود که والدین با عمل کردن به چند نکته، برنامه‌ی تغذیه آن‌ها را اصلاح کنند.
الف. صبوری و سعه صدر
اصلاح تغذیه‌ی یک فرآیند طولانی را می‌طلبد؛ لذا اوّلین کاری که والدین باید برای اصلاح تغذیه‌ی فرزندان انجام دهند، این است که سعه‌ی صدر داشته باشند و صبوری کنند.
ب. توجّه به علاقه فرزندان
والدین اگر می‌خواهند فرزندان خود را به یک عادت خوب غذایی برسانند، باید در ابتدا از غذاهایی شروع کنند که مورد علاقه‌ی آن‌ها است؛ البته منظور ما غذاهایی مانند فست فود نیست.
ج. پاکسازی خوراکی ها
اگر پدر و مادر می‌بینند که بچّه غذا نمی‌خورد و به جای آن از کیک، میوه یا خوراکی های دیگر استفاده می‌کند، باید آن خوراکی‌ها را از برنامه‌ی غذایی فرزندشان حذف کنند؛ این کار باعث می‌شود که امید کودک در هنگام گرسنگی ناامید شود و بداند که اگر غذا نخورد در یخچال یا کابینت هم خبری نیست.
همچنین والدین باید علاوه بر اصلاح تغذیه‌ی فرزندان به چند نکته درباره‌ی پرخاشگری بچّه‌ها توجّه داشته باشند؛
الف. تنظیم زمان خواب
نکته دیگر این است که والدین باید ساعت خواب کودک را تنظیم کنند. بچّه‌های بدخواب بچّه‌هایی هستند که شب‌ها دیر می‌خوابند، صبح‌ها دیر بیدار می‌شوند و در طول روز هم بد موقع می‌خوابند.
مدل خواب مناسب برای کودکان در سنّ سه سالگی این است که ساعت نه شب بخوابند و هفت صبح بیدار شوند؛ در طول روز نیز یک ساعت بعد از ظهر استراحت کنند.
ب. تسلیم نشدن در برابر پرخاشگری
نکته‌ی مهمّ دیگر این است که ما نباید تسلیم پرخاشگری بچّه ها شویم؛ مثلاً اگر فرزند ما گاز می‌گیرد، نباید اجازه دهیم که این کار را انجام دهد تا به یک عادت تبدیل شود.
ج. استفاده از رفتار جایگزین
گاهی اوقات پدر و مادر باید در هنگام عصبانی شدن بچّه‌ها، زمینه را برای تخیله‌ی هیجانات آن‌ها فراهم کنند؛ مثلاً اگر بچّه در موقع عصبانیت می‌خواهد با گاز گرفتن خود را تخلیه کند، والدین باید این هیجانات را به یک بازی تبدیل کنند یا از او بخواهند که در موقع عصبانی شدن شعار دهد.
د. کنترل رفتار اطرافیان
بعضی از پدر و مادرها یا حتّی اقوام با رفتار خود بچّه را عصبانی می‌کنند؛ مثلاً می‌دانند که اگر او را بغل کنند و فشار دهند، او دوست ندارد و پرخاش می‌کند؛ امّا این کار را انجام می‌دهند.
ه. دعوا کردن ممنوع!
گاهی اوقات والدین می‌خواهند بچّه‌های خود را با دعوا کردن هدایت و تربیت کنند؛ این کار باعث می‌شود که فرزند از آن‌ها الگو برداری کند و در همیشه از این روش برای رسیدن به خواسته های خود استفاده کند.
و. ایجاد آرامش
یکی از راه‌ها برای ایجاد آرامش، تلاوت قرآن است. پدر و مادر می‌توانند یک نوای ملایم قرآن را در خانه پخش کنند تا این آرامش ایجاد شود.
ز. نقش هم سالان
والدین در این زمینه از نقش هم‌سالان نباید غافل شوند. بچّه‌هایی که همیشه پدر و مادر را می‌بینند، حالت‌های عصبی زیادی دارند؛ لذا توصیه می‌شود که کودک در کنار هم سن و سال های خود قرار بگیرد و با آن‌ها بازی کند.
بچّه‌هایی که پرخاشگر و لجباز هستند و در عین حال پرخاشگری خود را با گاز گرفتن و پرتاب کردن ظرف غذا نشان می‌دهند، در ابتدا باید از لحاظ نیازهای زیستی مورد توجّه قرار بگیرند. معمولاً نیازهای زیستی برای بچّه‌ها به دو دسته تقسیم می‌شود؛ خواب و خوراک.
بچّه‌هایی که کم غذا یا به تعبیری بد غذا هستند، آستانه‌ی تحمّل آن‌ها پایین است و زود عصبی می‌شوند؛ لذا توصیه می‌شود که والدین با عمل کردن به چند نکته، برنامه‌ی تغذیه آن‌ها را اصلاح کنند.
الف. صبوری و سعه صدر
اصلاح تغذیه‌ی یک فرآیند طولانی را می‌طلبد؛ لذا اوّلین کاری که والدین باید برای اصلاح تغذیه‌ی فرزندان انجام دهند، این است که سعه‌ی صدر داشته باشند و صبوری کنند.
ب. توجّه به علاقه فرزندان
والدین اگر می‌خواهند فرزندان خود را به یک عادت خوب غذایی برسانند، باید در ابتدا از غذاهایی شروع کنند که مورد علاقه‌ی آن‌ها است؛ البته منظور ما غذاهایی مانند فست فود نیست.
ج. پاکسازی خوراکی ها
اگر پدر و مادر می‌بینند که بچّه غذا نمی‌خورد و به جای آن از کیک، میوه یا خوراکی های دیگر استفاده می‌کند، باید آن خوراکی‌ها را از برنامه‌ی غذایی فرزندشان حذف کنند؛ این کار باعث می‌شود که امید کودک در هنگام گرسنگی ناامید شود و بداند که اگر غذا نخورد در یخچال یا کابینت هم خبری نیست.
همچنین والدین باید علاوه بر اصلاح تغذیه‌ی فرزندان به چند نکته درباره‌ی پرخاشگری بچّه‌ها توجّه داشته باشند؛
الف. تنظیم زمان خواب
نکته دیگر این است که والدین باید ساعت خواب کودک را تنظیم کنند. بچّه‌های بدخواب بچّه‌هایی هستند که شب‌ها دیر می‌خوابند، صبح‌ها دیر بیدار می‌شوند و در طول روز هم بد موقع می‌خوابند.
مدل خواب مناسب برای کودکان در سنّ سه سالگی این است که ساعت نه شب بخوابند و هفت صبح بیدار شوند؛ در طول روز نیز یک ساعت بعد از ظهر استراحت کنند.
ب. تسلیم نشدن در برابر پرخاشگری
نکته‌ی مهمّ دیگر این است که ما نباید تسلیم پرخاشگری بچّه ها شویم؛ مثلاً اگر فرزند ما گاز می‌گیرد، نباید اجازه دهیم که این کار را انجام دهد تا به یک عادت تبدیل شود.
ج. استفاده از رفتار جایگزین
گاهی اوقات پدر و مادر باید در هنگام عصبانی شدن بچّه‌ها، زمینه را برای تخیله‌ی هیجانات آن‌ها فراهم کنند؛ مثلاً اگر بچّه در موقع عصبانیت می‌خواهد با گاز گرفتن خود را تخلیه کند، والدین باید این هیجانات را به یک بازی تبدیل کنند یا از او بخواهند که در موقع عصبانی شدن شعار دهد.
د. کنترل رفتار اطرافیان
بعضی از پدر و مادرها یا حتّی اقوام با رفتار خود بچّه را عصبانی می‌کنند؛ مثلاً می‌دانند که اگر او را بغل کنند و فشار دهند، او دوست ندارد و پرخاش می‌کند؛ امّا این کار را انجام می‌دهند.
ه. دعوا کردن ممنوع!
گاهی اوقات والدین می‌خواهند بچّه‌های خود را با دعوا کردن هدایت و تربیت کنند؛ این کار باعث می‌شود که فرزند از آن‌ها الگو برداری کند و در همیشه از این روش برای رسیدن به خواسته های خود استفاده کند.
و. ایجاد آرامش
یکی از راه‌ها برای ایجاد آرامش، تلاوت قرآن است. پدر و مادر می‌توانند یک نوای ملایم قرآن را در خانه پخش کنند تا این آرامش ایجاد شود.
ز. نقش هم سالان
والدین در این زمینه از نقش هم‌سالان نباید غافل شوند. بچّه‌هایی که همیشه پدر و مادر را می‌بینند، حالت‌های عصبی زیادی دارند؛ لذا توصیه می‌شود که کودک در کنار هم سن و سال های خود قرار بگیرد و با آن‌ها بازی کند.
