احکام | اجتهاد و تقلید: سوال سه

پرسش :

در صورتى که دوتا مجتهد باشد که تقلید مکلّف مردد است بین آن دو چه اینکه هر دو زنده باشند و یا اینکه هر دو مرده باشند و یا اینکه یکى مرده باشد و دیگرى زنده، و مکلّف هم علم داشته باشد به اختلاف آن دو در فتوا و به کیفیات و موارد احتیاط هم عارف باشد و احتیاط هم ممکن باشد، در این فرض در هر یک از سه صورت زیر حکم مى‌کنید به وجوب احتیاط: الف- مکلّف علم دارد که این دو در علم مختلفند ولى نمى‌تواند بدست بیاورد که اعلم آن دو کدامیک است. ب- مکلّف علم دارد به اینکه آن دو در علم متساوى هستند. ج- مکلّف نه علم دارد به تساوى آن دو در علم و نه هم علم دارد به اختلاف آن دو در علم بلکه احتمال مى‌دهد که متساوى باشند و احتمال هم مى‌دهد که مختلف باشند. در چه صورتى از آن سه صورت حکم مى‌کنید به لزوم احتیاط خاص یعنى احتیاط بین این دو مجتهد؟ و در چه صورتى از آن سه صورت حکم مى‌کنید به لزوم احتیاط عام یعنى احتیاط بین همۀ مجتهدین اعم از متقدمین و متأخرین و این دو؟

پاسخ :
باسمه تعالى؛
الف: اگر هر دو زنده هستند، مخیّر است بین آن دو نفر؛ و اگر یکى از آنها مرده است، در آن مسائلى که در زمان حیات او تعلّم کرده مخیّر است باقى بماند و یا به زنده رجوع کند و در مسائلى که تعلّم نکرده باید به شخص زنده که اعلم از دیگران است رجوع کند؛ و اگر هر دو مرده باشند، در آن مسائلى که از هرکدام تعلّم کرده در صورتى که اعلم از احیاء باشد باید باقى بماند و در مسائلى که از هیچ‌کدام تعلّم نکرده باید به اعلم احیاء رجوع کند. و الله العالم

ب: مانند جواب الف مى‌باشد و همچنین است. و الله العالم

ج: اگر در فرض اختلاف احتمال اعلمیت در هر یک از آن دو باشد، و الله العالم

در هیچ یک از صور مزبور احتیاط واجب نیست. و الله العالم

منبع: استفتائات جدید، آیت الله العظمی جواد تبریزی (رحمه الله)، جلد اول، قم: نشر سرور، 1385.