شک در فقر کسی برای پرداخت زکات فطره
پرسش :
آیا به کسی که ادّعای فقر دارد، می توان زکات فطره داد؟
پاسخ :
1. اگر فرد به فقیر بودن شخصی یقین یا اطمینان داشته باشد، می تواند درصورت فراهم بودن سایر شرایط استحقاق در شخص مذکور، به او زکات فطره بدهد (مشهور).(1)
2. به کسی که قبلاً فقیر بوده و حال نیز می گوید فقیرم و شک در زوال فقرش باشد:
الف. هر چند از گفته او اطمینان پیدا نشود، می توان به او زکات فطره داد (مشهور).(2)
ب. اگر از گفته او اطمینان یا گمان پیدا شود، می توان به او زکات فطره داد (آیت الله بهجت).(3)
3. به کسی که قبلاً فقیر نبوده است و حال می گوید فقیرم:
الف. بنابر احتیاط واجب، نمی شود زکات فطره داد (حضرت امام، آیات عظام گلپایگانی، اراکی، فاضل، سیستانی، مکارم، صافی، نوری).(4)
ب. نمی شود زکات فطره داد (زنجانی).(5)
ج. می توان پرداخت، اگر وثوق و اطمینان پیدا شود (مقام معظم رهبری، آیات عظام خویی، تبریزی، فاضل، وحید، نوری).(6)
د. بنابر احتیاط، اگر وثوق و اطمینان پیدا شود می توان پرداخت (صافی).(7)
ه. می شود، اگر علم یا اطمینان به فقر او پیدا شود (سیستانی).(8)
4. به کسی که قبلاً مجهول الحال بوده و حال می گوید فقیرم:
الف. جایز است زکات فطره داده شود (خویی، تبریزی).(9)
ب. بنابر احتیاط واجب، نمی شود زکات فطره داد (مشهور).(10)
ج. می شود داد، اگر از ظاهر حال او ظن به صدق پیدا شود (حضرت امام، گلپایگانی(11)، اراکی، مکارم)(12)
د. می توان داد، اگر وثوق و اطمینان پیدا شود (فاضل، سیستانی، وحید، صافی، نوری).(13)
پی‌نوشت:
1- عروة الوثقی، ج 2، کتاب زکات، اصناف مستحقین زکات، مسأله 10؛ امام، تحریر الوسیله، ج 2، مبحث زکات، القول فی اصناف المستحقین، مسأله 10؛ خویی، تبریزی، سیستانی و وحید، منهاج الصالحین، مبحث زکات، مسأله 1139؛ گلپایگانی، هدایه العباد، ج 1، مسأله 1532؛ صافی، هدایه العباد، ج 1، مسأله 1531؛ توضیح المسائل مراجع، ج 2، مسأله 1925
2- عروة الوثقی، ج 2، کتاب زکات، اصناف مستحقین زکات، مسأله 10؛ امام، تحریر الوسیله، ج 2، مبحث زکات، القول فی اصناف المستحقین، مسأله 10؛ خویی، تبریزی، سیستانی و وحید، منهاج الصالحین، مبحث زکات، مسأله 1139؛ گلپایگانی، هدایه العباد، ج 1، مسأله 1532؛ صافی، هدایه العباد، ج 1، مسأله 1531؛ توضیح المسائل مراجع، ج 2، مسأله 1931.
3- توضیح المسائل مراجع، ج 2، مسأله 1931.
4- عروة الوثقی، ج 2، کتاب زکات، اصناف مستحقین زکات، مسأله 10؛ امام، تحریر الوسیله، ج 2، مبحث زکات، القول فی اصناف المستحقین، مسأله 10؛ سیستانی، منهاج الصالحین، مبحث زکات، مسأله 1139؛ گلپایگانی، هدایه العباد، ج 1، مسأله 1532؛ صافی، هدایه العباد، ج 1، مسأله 1531؛ توضیح المسائل مراجع، ج 2، مسأله 1932.
5- عروة الوثقی، ج 2، کتاب زکات، اصناف مستحقین زکات، مسأله 10؛ خویی و تبریزی، منهاج الصالحین، ج 1، مبحث زکات، مسأله 1139؛ تبریزی، مسائل منتخبه، مسأله 552؛ وحید، توضیح المسائل، مسأله 1949؛ توضیح المسائل مراجع، ج 2، مسأله 1932.
6- عروة الوثقی، ج 2، کتاب زکات، اصناف مستحقین زکات، مسأله 10؛ خویی و تبریزی، منهاج الصالحین، ج 1، مبحث زکات، مسأله 1139؛ وحید، توضیح المسائل، مسأله 1949.
7- صافی، هدایه العباد، ج 1، مسأله 1531؛ مقام معظم رهبری استفتای خصوصی.
8- سیستانی، منهاج الصالحین، ج 1، مبحث زکات، مسأله 1139؛ توضیح المسائل مراجع، ج 2، مسأله 1932.
9- عروة الوثقی، ج 2، کتاب زکات، اصناف مستحقین زکات، مسأله 10؛ خویی و تبریزی، منهاج الصالحین، ج 1، مبحث زکات، مسأله 1139؛ تبریزی، مسائل منتخبه، مسأله 552.
10- عروة الوثقی، ج 2، کتاب زکات، اصناف مستحقین زکات، مسأله 10؛ امام، تحریر الوسیله، ج 2، مبحث زکات، القول فی اصناف المستحقین، مسأله 10؛ سیستانی و وحید، منهاج الصالحین، مبحث زکات، مسأله 1139؛ توضیح المسائل مراجع، ج 2، مسأله 1932.
11- ایشان در حاشیه بر عروه، ظن را کافی نمی دانند.
12- عروة الوثقی، ج 2، کتاب زکات، اصناف مستحقین زکات، مسأله 10؛ امام، تحریر الوسیله، ج 2، مبحث زکات، القول فی اصناف المستحقین، مسأله 10؛ گلپایگانی، هدایه العباد، ج 1، مسأله 1532.
13- عروة الوثقی، ج 2، کتاب زکات، اصناف مستحقین زکات، مسأله 10؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ج 1، مبحث زکات، مسأله 1139؛ صافی، هدایه العباد، ج 1، مسأله 1531.
منبع: احکام فطریه و نماز عیدین، اداره پاسخگویی به سوالات آستان قدس رضوی، نشر قدس رضوی، 1392.
1. اگر فرد به فقیر بودن شخصی یقین یا اطمینان داشته باشد، می تواند درصورت فراهم بودن سایر شرایط استحقاق در شخص مذکور، به او زکات فطره بدهد (مشهور).(1)
2. به کسی که قبلاً فقیر بوده و حال نیز می گوید فقیرم و شک در زوال فقرش باشد:
الف. هر چند از گفته او اطمینان پیدا نشود، می توان به او زکات فطره داد (مشهور).(2)
ب. اگر از گفته او اطمینان یا گمان پیدا شود، می توان به او زکات فطره داد (آیت الله بهجت).(3)
3. به کسی که قبلاً فقیر نبوده است و حال می گوید فقیرم:
الف. بنابر احتیاط واجب، نمی شود زکات فطره داد (حضرت امام، آیات عظام گلپایگانی، اراکی، فاضل، سیستانی، مکارم، صافی، نوری).(4)
ب. نمی شود زکات فطره داد (زنجانی).(5)
ج. می توان پرداخت، اگر وثوق و اطمینان پیدا شود (مقام معظم رهبری، آیات عظام خویی، تبریزی، فاضل، وحید، نوری).(6)
د. بنابر احتیاط، اگر وثوق و اطمینان پیدا شود می توان پرداخت (صافی).(7)
ه. می شود، اگر علم یا اطمینان به فقر او پیدا شود (سیستانی).(8)
4. به کسی که قبلاً مجهول الحال بوده و حال می گوید فقیرم:
الف. جایز است زکات فطره داده شود (خویی، تبریزی).(9)
ب. بنابر احتیاط واجب، نمی شود زکات فطره داد (مشهور).(10)
ج. می شود داد، اگر از ظاهر حال او ظن به صدق پیدا شود (حضرت امام، گلپایگانی(11)، اراکی، مکارم)(12)
د. می توان داد، اگر وثوق و اطمینان پیدا شود (فاضل، سیستانی، وحید، صافی، نوری).(13)
پی‌نوشت:
1- عروة الوثقی، ج 2، کتاب زکات، اصناف مستحقین زکات، مسأله 10؛ امام، تحریر الوسیله، ج 2، مبحث زکات، القول فی اصناف المستحقین، مسأله 10؛ خویی، تبریزی، سیستانی و وحید، منهاج الصالحین، مبحث زکات، مسأله 1139؛ گلپایگانی، هدایه العباد، ج 1، مسأله 1532؛ صافی، هدایه العباد، ج 1، مسأله 1531؛ توضیح المسائل مراجع، ج 2، مسأله 1925
2- عروة الوثقی، ج 2، کتاب زکات، اصناف مستحقین زکات، مسأله 10؛ امام، تحریر الوسیله، ج 2، مبحث زکات، القول فی اصناف المستحقین، مسأله 10؛ خویی، تبریزی، سیستانی و وحید، منهاج الصالحین، مبحث زکات، مسأله 1139؛ گلپایگانی، هدایه العباد، ج 1، مسأله 1532؛ صافی، هدایه العباد، ج 1، مسأله 1531؛ توضیح المسائل مراجع، ج 2، مسأله 1931.
3- توضیح المسائل مراجع، ج 2، مسأله 1931.
4- عروة الوثقی، ج 2، کتاب زکات، اصناف مستحقین زکات، مسأله 10؛ امام، تحریر الوسیله، ج 2، مبحث زکات، القول فی اصناف المستحقین، مسأله 10؛ سیستانی، منهاج الصالحین، مبحث زکات، مسأله 1139؛ گلپایگانی، هدایه العباد، ج 1، مسأله 1532؛ صافی، هدایه العباد، ج 1، مسأله 1531؛ توضیح المسائل مراجع، ج 2، مسأله 1932.
5- عروة الوثقی، ج 2، کتاب زکات، اصناف مستحقین زکات، مسأله 10؛ خویی و تبریزی، منهاج الصالحین، ج 1، مبحث زکات، مسأله 1139؛ تبریزی، مسائل منتخبه، مسأله 552؛ وحید، توضیح المسائل، مسأله 1949؛ توضیح المسائل مراجع، ج 2، مسأله 1932.
6- عروة الوثقی، ج 2، کتاب زکات، اصناف مستحقین زکات، مسأله 10؛ خویی و تبریزی، منهاج الصالحین، ج 1، مبحث زکات، مسأله 1139؛ وحید، توضیح المسائل، مسأله 1949.
7- صافی، هدایه العباد، ج 1، مسأله 1531؛ مقام معظم رهبری استفتای خصوصی.
8- سیستانی، منهاج الصالحین، ج 1، مبحث زکات، مسأله 1139؛ توضیح المسائل مراجع، ج 2، مسأله 1932.
9- عروة الوثقی، ج 2، کتاب زکات، اصناف مستحقین زکات، مسأله 10؛ خویی و تبریزی، منهاج الصالحین، ج 1، مبحث زکات، مسأله 1139؛ تبریزی، مسائل منتخبه، مسأله 552.
10- عروة الوثقی، ج 2، کتاب زکات، اصناف مستحقین زکات، مسأله 10؛ امام، تحریر الوسیله، ج 2، مبحث زکات، القول فی اصناف المستحقین، مسأله 10؛ سیستانی و وحید، منهاج الصالحین، مبحث زکات، مسأله 1139؛ توضیح المسائل مراجع، ج 2، مسأله 1932.
11- ایشان در حاشیه بر عروه، ظن را کافی نمی دانند.
12- عروة الوثقی، ج 2، کتاب زکات، اصناف مستحقین زکات، مسأله 10؛ امام، تحریر الوسیله، ج 2، مبحث زکات، القول فی اصناف المستحقین، مسأله 10؛ گلپایگانی، هدایه العباد، ج 1، مسأله 1532.
13- عروة الوثقی، ج 2، کتاب زکات، اصناف مستحقین زکات، مسأله 10؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ج 1، مبحث زکات، مسأله 1139؛ صافی، هدایه العباد، ج 1، مسأله 1531.
منبع: احکام فطریه و نماز عیدین، اداره پاسخگویی به سوالات آستان قدس رضوی، نشر قدس رضوی، 1392.
