احکام پزشکی | سوال بیست و یک

پرسش :

لطفاً به سؤالات زیر درباره آزمایش و پژوهش روى افراد پاسخ دهید: الف) آیا مى توان از انسان ها براى آزمایش داروها استفاده کرد؟ براى مثال، معمول است که در آزمایش داروها از گروه شاهد (گروه سالم) استفاده مى کنند، و برخى مى گویند: اگر اثر داروى مورد مطالعه مشخّص نباشد مى توان گروه شاهد را انتخاب کرد، ولى در مواردى که اثر درمانى داروى مورد مطالعه حتمى است، یا عدم تجویز آن سبب خطراتى مى شود تعیین گروه شاهد صحیح نیست. نظر شما چیست؟ ب) آیا از نظر اخلاقى تجویز دارونما اشکالى ندارد؟ برخى مى گویند: استفاده از داروى کاملاً بى اثر (Placebo) اشکال دارد، و در مقایسه یک دارو باید آن را با داروى قدیمى مقایسه کرد ولى اگر داروى قدیمى موجود نباشد، مى توان از دارونما استفاده کرد. البتّه دارونماىِ کاملاً بى اثر «مانند تزریق مایع نمکى داخل رگ به جاى دارو) باید با اطّلاع و موافقت بیمار باشد. آیا بیماران چنین مسأله اى را مى پذیرند؟ بیمارى که به بیمارستان مراجعه مى کند براى درمان است نه براى آزمایش، و پیدا شدن افراد داوطلب که بیمار هم باشند مشکل است. پس راه حل چیست؟ آیا مى توان بدون اطّلاع بیمار به او دارونما داد؟

پاسخ :
استفاده از داروهایى که خطر مرگ یا بیمارى هاى مختلف دارد جایز نیست، به ویژه با عدم اطّلاع بیمار. و استفاده از داروهاى بى اثر اگر جنبه درمانى، هرچند از طریق تلقین داشته باشد، در فرض نبودن داروهاى واقعى مانعى ندارد.

منبع: احکام غرب نشینان، مطابق با فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظله)، تهیه و تنظیم: محمدصادق مطهری فرد، انتشارات نسل جوان، 1395.