تاریخِ ذکر «الصلاةُ خَیْرٌ مِنَ النَّوْم»

پرسش :

تاریخِ ذکر «الصلاةُ خَیْرٌ مِنَ النَّوْم» در اذان به چه زمانی بازمی‌گردد؟

پاسخ :
اهل سنت، الصلاة خیر من النوم که از آن به تثویب تعبیر می شود را جزو اذان صبح دانسته و قرائت آن را در اذان صبح مستحب می دانند، ولی شیعه امامیه، نه تنها آن را جزو اذان نمی داند، بلکه آن را یک بدعت می دانند.(1) (شارع باید اصل و کیفیت عبادات را بیان کند و کسی مجاز نیست که از طرف خود احکام را کم یا زیاد نماید).(2)

در حدیثی آمده است که الصلوة خیر من النوم، بدعت بنی امیه است و جزو اذان نبوده است.(3) به احتمال قوی، تثویب را پس از پایان اذان، به منظور بیدارباش مردم می گفتند و جزو اذان نبوده، ولی بعدها وارد اذان شده است، چنان که ابوحنیفه نیز به آن اشاره می کند.(4)

هر چند اهل سنت، تثویب را در اذان مستحب می دانند، برخی بزرگانِ آنها به بدعت بودن آن اعتراف کرده اند.(5) اهل سنت برای اثبات ادعای خود روایاتی آورده اند،(6) ولی این روایات، با یکدیگر متعارضند و نمی توان آنها را به معنای یکسانی ارجاع داد.(7)

پی‌نوشت‌ها:
1- مسائل الناصریات، صص 181 و 182؛ البیان، ص 141؛ قواعد الاحکام، ج 1، ص 266؛ تذکره الفقها، ج 3، ص 47؛ مجمع الفائده و البرهان، ج 2، ص 177.
2- برای مطالعه نظر علمای شیعه در باره تثویب نک: الحدائق الناظره، ج 7، ص 420؛ المسالک، ج 1، ص 24.
3- بحارالانوار، ج 18، ص 179.
4- جامع المسند، ج 1، ص 296.
5- نک: کنزالعمال، ج 8، ص 357؛ صنعانی، المصنف، ج 1، ص 475؛ نیل الاوطار، ج 2، ص 43.
6- سنن ابن ماجه، ج 1، صص 232 و 233؛ تهذیب الاحکام، ج 16، ص 519؛ نیل الاوطار، ج 2، ص 42؛ سنن ترمذی، ج 1، ص 378؛ سنن ابن ماجه، ج 1، ص 237؛ سنن ابی داوود، ج 1، ص136، ح 500؛ تهذیب التهذیب، ج 9، ص 317.
7- جهت مطالعه بیشتر و بررسی ادله طبقه بندی شده نک: جعفر سبحانی تبریزی، الاعتصام بالکتاب و السنه، صص 55 و 56.

منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، قم: انتشارات مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، 1389.