آیا مجتهدین تفسیر به رأی می کنند؟

پرسش :

به نظر من مجتهدین تفسیر به رأی می کنند و نظر شخصی خودشان را می نویسند چون الان همه هوای نفس دارند و اعتماد کردن به آنها مشکل است.

پاسخ :
اجتهاد از نظر شیعه با تفسیر به رأی تفاوت دارد اجتهاد یعنی استنباط احکام شرعی با استفاده از منابع فقهی که منابع فقهی از نظر شیعه قرآن روایات اجماع و عقل است. اما تفسیر به رأی تفسیر بدون علم و دانش است یعنی شخص به جای این که مطلب را به منابع فقهی ارجاع دهد، مطابق اعتقاد خود تفسیر کند; و به جای این که قرآن را هادی و رهبر خود قرار دهد قرآن را بر عقاید خود تطبیق نماید.

افزون بر این از شرایط اجتهاد، آگاه بودن به مبانی و معارف دین است که مجتهد برای کسب آگاهی لازم باید یک سلسله دروس خاص مثل ادبیات عرب فقه و اصول و منطق و... را فرا بگیرد؛ و در سطحی که به آن خارج فقه گفته می شود، همراه استاد به تجزیه و تحلیل مباحث و دقت و موشکافی مطالب بپردازد. تا زمانی که قدرت استنباط در او شکوفا شود. در کنار فراگیری این علوم مسأله تهذیب نفس نیز مورد توجه خاص قرار می گیرد. و بالاخره با طی این مراحل مجتهد قادر به اظهار نظر کارشناسانه در مسائل مختلف می شود. در رشته درسی خود شما نیز، برای اظهار نظر در مطالب تخصصی آن باید مقدماتی را کسب کرد، سپس نظر خود را طبق موازین علمی در مطالب گوناگون بیان کرد. با طی این مراحل و مقدمات دیگر هیچ کس نمی تواند شما را متهم کند که بر خلاف موازین علمی و از روی هوای نفس نظر داده اید، هر چند نظر شما مخالف با آرای دیگران باشد.

اما اگر کسی بدون کسب مقدمات لازم و تبحّر کامل در آن علم اظهار نظر کند، همه و حتی خود شما نیز او را از این کار منع می کنید. پس باید به اسلام و شارع مقدس حق داد که اجازه تفسیر و تبیین مسائل دین را به کسانی بدهد که علوم مربوطه را به خوبی فرا گرفته باشند. و این مطلب که چون هوای نفس دارند نمی توانند مسائل احکام را صحیح تبیین کنند، حرف درستی نیست چون در این صورت اولاً نباید هیچ مطلب صحیح علمی داشته باشیم ثانیاً، عدالت که ثمره مبارزه با نفس و از شرایط مرجعیت است چه می شود؟ اگر شما کمی با علمای طراز اول معاشرت داشته باشید یا احوالشان را خوانده باشید به بطلان این عقیده پی می برید.

منبع: مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی