بررسی ادعای نبود درب های چوبی در زمان حضرت زهرا (علیها اسلام)
پرسش :
در زمان حضرت زهراء (علیها اسلام) در مدینه درب چوبی وجود نداشت که آتش زده شود! شیعیان چگونه ادّعا می کنند که عمر بن خطاب در خانه علی بن ابی طالب (علیه السلام) را آتش زده است؟!
پاسخ :
روایات و اخبار تاریخی زیادی در کتب شیعه و سنی وجود دارد که نشان می دهد در زمان رسول خدا (صلى الله علیه و آله) خانه هاى مدینه داراى درهاى چوبى از جنس های مختلف از جمله از جنس چوب عرعر، ساج، حصیر یا شاخه خرما و غیره بوده است؛ برای نمونه به برخی از این موارد اشاره می کنیم:
بخارى (متوفای۲۵۶ق) در «ادب المفرد» درباره در خانه های همسران پیامبر می گوید:
«عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هِلَالٍ أَنَّهُ رَأَى حُجَرَ أَزْوَاجِ النَّبِیِّ(صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ سَلَّمَ) منْ جَرِیدِ مَسْتُورَة بِمسُوح الشَّعْرِ. فَسَأَلْتُهُ عَنْ بَیْتِ عَائِشَةَ، فَقَالَ: کان بَابُه مِنْ وِجْهَةِ الشَّامِ. فَقُلْتُ مِصْرَاعاً کان اَوْ مِصْرَاعَیْنِ؟ قَالَ: کان بَاباً وَاحِداً. قُلْتُ: مِنْ أَیِّ شَیْءٍ کان؟ قَالَ: منْ عَرعَرٍ اَوْ سَاجٍ»(1)؛
(از محمد بن هلال نقل شده که وی خانه هاى همسران پیامبر (صلی الله علیه و آله) را دیده است که پوششى بافته شده از مو بوده است. از وى در باره خانه عایشه پرسیدم، گفت: درِ خانه اش به طرف شام باز مى شد، پرسیدم: یک لنگه داشت یا دو لنگه؟ گفت: یک لنگه بیشتر نداشت، گفتم: جنسش از چه بود؟ گفت از چوب درخت عرعر یا ساج).
عاصمى شافعی (متولد 378ق) نیز مى نویسد:
«کَانَ بَابُ عَائِشَة مُوَاجِهَ الشَّامِ وَکَانَ بِمِصرَاعٍ وَاحِدٍ مِن عَرعَرٍ أو سَاجٍ»(2)؛
(درِ خانه عائشه به طرف شام بود و یک لنگه داشت که از چوب درخت عرعر یا ساج بود).
ابن کثیر دمشقى (متوفای 774ق) به نقل از حسن بصرى مى نویسد:
«وَکَانَتْ حِجْرِهِ مِنْ شَعْرٍ مَرْبُوطَةٍ بِخَشَبٍ مِنْ عَرعَر قَالَ وَفِی تَارِیخِ الْبُخَارِیِّ أَنَّ بَابَهُ(عَلَیْهِ السَّلَامُ) کَانَ یُقْرَعُ بِالْأَظَافِیرِ فَدَلَّ عَلَى أَنَّهُ لَمْ یَکُنْ لابوَابِه حَلق»(3)؛
(اتاق هاى رسول خدا (صلى الله علیه و آله) از شاخه و چوب عَرعَر به وسیله مو بافته شده بود، و در تاریخ بخارى آمده است: دَرِ خانه پیامبر (صلى الله علیه و آله) را با نُک انگشتان و ناخن ها مى زدند و این دلالت بر این دارد که حلقه هایى براى کوبیدن بر در نداشته است).
در داستان ازدواج فاطمه زهرا و امیرالمؤمنین(علیهما السلام) آمده است:
«ثُمَّ دَعَا عَلِیّاً (علیه السلام) فَصَنَعَ بِهِ کَمَا صَنَعَ بِهَا ثُمَّ دَعَا لَهُ کَمَا دَعَا لَهَا ثُمَّ قَالَ قُومَا إِلَى بَیْتِکُمَا جَمَعَ اللَّهُ بَیْنَکُمَا وَ بَارَکَ فِی نَسْلِکُمَا وَ أَصْلَحَ بَالَکُمَا ثُمَّ قَامَ فَأَغْلَقَ عَلَیْهِ بَابَه»(4)؛
(رسول خدا (صلى الله علیه و آله) علی بن ابوطالب (علیه السلام) را احضار نمود و همان عملى را که با فاطمه انجام داده بود با علی نیز انجام داد. آنگاه همان دعائى را براى علی خواند که براى فاطمه خوانده بود. سپس به علی و فاطمه (علیهما السّلام) فرمود: برخیزید بسوى خانه خود روید، خدا شما را نسبت به یک دیگر مهربان کند! و به نسل شما برکت دهد! و عاقبت شما را بخیر نماید! رسول خدا (صلى الله علیه و آله) پس از این دعاها برخاست و دَرِ خانه را بست).
این روایات نشان می دهد که خانه های مردم مدینه دارای در چوبی ورودی بوده است.
اما در مورد خانه حضرت علی (علیه السلام) و فاطمه زهرا (علیها السلام) روایات وارد شده در کتب شیعه و سنى نشان می دهد که خانه ایشان نیز داراى در چوبى بوده است که با هجومی که به آن بردند آن را شکستند. به عنوان نمونه بلاذری(متوفاى 279ق) در کتاب «أنساب الاشراف» در جریان بیعت با ابوبکر می نویسد:
«أَنَّ أَبَا بَکْرٍ، أَرْسَلَ إِلَى عَلِیٍّ یُرِیدُ الْبَیْعَةَ، فَلَمْ یُبَایِعْ، فَجَاءَ عُمَرُ، وَمَعَهُ قَبَسٌ فَتَلَقَّتْهُ فَاطِمَةُ عَلَى الْبَابِ، فَقَالَتْ فَاطِمَةُ: یَابْنَ الْخَطَّابِ، أَتُرَاکَ مُحَرِّقًا عَلَیَّ بَابِی؟ قَالَ: نَعَمْ»(5)؛
(ابوبکر به على(علیه السلام) پیام فرستاد تا با وى بیعت کند امّا على بیعت را نپذیرفت. پس عمر با مشعلى آمد، فاطمه(سلام الله علیها) ناگاه عمر را با مشعل درِ خانه اش یافت، پس فرمود: یابن الخطّاب؛ آیا من نظاره گر باشم و حال آنکه تو درِ خانه ام را بر من به آتش مى کشى؟! عمر گفت: بله).
بنابراین شواهد روایی و تاریخی نشان می دهد که خانه های مردم مدینه و از جمله خانه اهل بیت، امام علی و حضرت زهرا(علیهما السلام) دارای در چوبی بوده است که با جسارتی که انجام گرفت آن در سوزانده و شکسته شد.
پی‌نوشت‌ها:
(1). الأدب المفرد، البخاری الجعفی، محمد بن إسماعیل أبو عبدالله، محقق: عبدالباقی، محمد فؤاد، دار البشائر الإسلامیة، بیروت، چاپ سوم، 1409هـ ق / 1989م، ج1 ، ص 272.
(2). سمط النجوم العوالی فی أنباء الأوائل والتوالی، العاصمی المکی، عبد الملک بن حسین بن عبد الملک الشافعی، دار الکتب العلمیة، بیروت، بی تا، ج 1، ص 367.
(3). البدایة والنهایة، القرشی الدمشقی، إسماعیل بن عمر بن کثیر أبو الفداء، مکتبة المعارف، بیروت، 1996 م، ج 3، ص 221.
(4). الصنعانی، أبو بکر عبد الرزاق بن همام، المصنف، محقق: الأعظمی، حبیب الرحمن، المکتب الإسلامی، بیروت، چاپ دوم، 1403هـ ق، ج 5، ص 489.
(5). انساب الأشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، دار الفکر، بیروت، 1417 هـ ق، ج 2، ص 268.
روایات و اخبار تاریخی زیادی در کتب شیعه و سنی وجود دارد که نشان می دهد در زمان رسول خدا (صلى الله علیه و آله) خانه هاى مدینه داراى درهاى چوبى از جنس های مختلف از جمله از جنس چوب عرعر، ساج، حصیر یا شاخه خرما و غیره بوده است؛ برای نمونه به برخی از این موارد اشاره می کنیم:
بخارى (متوفای۲۵۶ق) در «ادب المفرد» درباره در خانه های همسران پیامبر می گوید:
«عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هِلَالٍ أَنَّهُ رَأَى حُجَرَ أَزْوَاجِ النَّبِیِّ(صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ سَلَّمَ) منْ جَرِیدِ مَسْتُورَة بِمسُوح الشَّعْرِ. فَسَأَلْتُهُ عَنْ بَیْتِ عَائِشَةَ، فَقَالَ: کان بَابُه مِنْ وِجْهَةِ الشَّامِ. فَقُلْتُ مِصْرَاعاً کان اَوْ مِصْرَاعَیْنِ؟ قَالَ: کان بَاباً وَاحِداً. قُلْتُ: مِنْ أَیِّ شَیْءٍ کان؟ قَالَ: منْ عَرعَرٍ اَوْ سَاجٍ»(1)؛
(از محمد بن هلال نقل شده که وی خانه هاى همسران پیامبر (صلی الله علیه و آله) را دیده است که پوششى بافته شده از مو بوده است. از وى در باره خانه عایشه پرسیدم، گفت: درِ خانه اش به طرف شام باز مى شد، پرسیدم: یک لنگه داشت یا دو لنگه؟ گفت: یک لنگه بیشتر نداشت، گفتم: جنسش از چه بود؟ گفت از چوب درخت عرعر یا ساج).
عاصمى شافعی (متولد 378ق) نیز مى نویسد:
«کَانَ بَابُ عَائِشَة مُوَاجِهَ الشَّامِ وَکَانَ بِمِصرَاعٍ وَاحِدٍ مِن عَرعَرٍ أو سَاجٍ»(2)؛
(درِ خانه عائشه به طرف شام بود و یک لنگه داشت که از چوب درخت عرعر یا ساج بود).
ابن کثیر دمشقى (متوفای 774ق) به نقل از حسن بصرى مى نویسد:
«وَکَانَتْ حِجْرِهِ مِنْ شَعْرٍ مَرْبُوطَةٍ بِخَشَبٍ مِنْ عَرعَر قَالَ وَفِی تَارِیخِ الْبُخَارِیِّ أَنَّ بَابَهُ(عَلَیْهِ السَّلَامُ) کَانَ یُقْرَعُ بِالْأَظَافِیرِ فَدَلَّ عَلَى أَنَّهُ لَمْ یَکُنْ لابوَابِه حَلق»(3)؛
(اتاق هاى رسول خدا (صلى الله علیه و آله) از شاخه و چوب عَرعَر به وسیله مو بافته شده بود، و در تاریخ بخارى آمده است: دَرِ خانه پیامبر (صلى الله علیه و آله) را با نُک انگشتان و ناخن ها مى زدند و این دلالت بر این دارد که حلقه هایى براى کوبیدن بر در نداشته است).
در داستان ازدواج فاطمه زهرا و امیرالمؤمنین(علیهما السلام) آمده است:
«ثُمَّ دَعَا عَلِیّاً (علیه السلام) فَصَنَعَ بِهِ کَمَا صَنَعَ بِهَا ثُمَّ دَعَا لَهُ کَمَا دَعَا لَهَا ثُمَّ قَالَ قُومَا إِلَى بَیْتِکُمَا جَمَعَ اللَّهُ بَیْنَکُمَا وَ بَارَکَ فِی نَسْلِکُمَا وَ أَصْلَحَ بَالَکُمَا ثُمَّ قَامَ فَأَغْلَقَ عَلَیْهِ بَابَه»(4)؛
(رسول خدا (صلى الله علیه و آله) علی بن ابوطالب (علیه السلام) را احضار نمود و همان عملى را که با فاطمه انجام داده بود با علی نیز انجام داد. آنگاه همان دعائى را براى علی خواند که براى فاطمه خوانده بود. سپس به علی و فاطمه (علیهما السّلام) فرمود: برخیزید بسوى خانه خود روید، خدا شما را نسبت به یک دیگر مهربان کند! و به نسل شما برکت دهد! و عاقبت شما را بخیر نماید! رسول خدا (صلى الله علیه و آله) پس از این دعاها برخاست و دَرِ خانه را بست).
این روایات نشان می دهد که خانه های مردم مدینه دارای در چوبی ورودی بوده است.
اما در مورد خانه حضرت علی (علیه السلام) و فاطمه زهرا (علیها السلام) روایات وارد شده در کتب شیعه و سنى نشان می دهد که خانه ایشان نیز داراى در چوبى بوده است که با هجومی که به آن بردند آن را شکستند. به عنوان نمونه بلاذری(متوفاى 279ق) در کتاب «أنساب الاشراف» در جریان بیعت با ابوبکر می نویسد:
«أَنَّ أَبَا بَکْرٍ، أَرْسَلَ إِلَى عَلِیٍّ یُرِیدُ الْبَیْعَةَ، فَلَمْ یُبَایِعْ، فَجَاءَ عُمَرُ، وَمَعَهُ قَبَسٌ فَتَلَقَّتْهُ فَاطِمَةُ عَلَى الْبَابِ، فَقَالَتْ فَاطِمَةُ: یَابْنَ الْخَطَّابِ، أَتُرَاکَ مُحَرِّقًا عَلَیَّ بَابِی؟ قَالَ: نَعَمْ»(5)؛
(ابوبکر به على(علیه السلام) پیام فرستاد تا با وى بیعت کند امّا على بیعت را نپذیرفت. پس عمر با مشعلى آمد، فاطمه(سلام الله علیها) ناگاه عمر را با مشعل درِ خانه اش یافت، پس فرمود: یابن الخطّاب؛ آیا من نظاره گر باشم و حال آنکه تو درِ خانه ام را بر من به آتش مى کشى؟! عمر گفت: بله).
بنابراین شواهد روایی و تاریخی نشان می دهد که خانه های مردم مدینه و از جمله خانه اهل بیت، امام علی و حضرت زهرا(علیهما السلام) دارای در چوبی بوده است که با جسارتی که انجام گرفت آن در سوزانده و شکسته شد.
پی‌نوشت‌ها:
(1). الأدب المفرد، البخاری الجعفی، محمد بن إسماعیل أبو عبدالله، محقق: عبدالباقی، محمد فؤاد، دار البشائر الإسلامیة، بیروت، چاپ سوم، 1409هـ ق / 1989م، ج1 ، ص 272.
(2). سمط النجوم العوالی فی أنباء الأوائل والتوالی، العاصمی المکی، عبد الملک بن حسین بن عبد الملک الشافعی، دار الکتب العلمیة، بیروت، بی تا، ج 1، ص 367.
(3). البدایة والنهایة، القرشی الدمشقی، إسماعیل بن عمر بن کثیر أبو الفداء، مکتبة المعارف، بیروت، 1996 م، ج 3، ص 221.
(4). الصنعانی، أبو بکر عبد الرزاق بن همام، المصنف، محقق: الأعظمی، حبیب الرحمن، المکتب الإسلامی، بیروت، چاپ دوم، 1403هـ ق، ج 5، ص 489.
(5). انساب الأشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، دار الفکر، بیروت، 1417 هـ ق، ج 2، ص 268.
