هشدار و نگرانی از کینه امویان نسبت به بنی هاشم
پرسش :
آیا رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و حضرت علی (علیه السلام) متوجه خطرات ناشی از عقده های امویان نسبت به بنی هاشم بودند؟
پاسخ :
رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) با توجّه به همه شرایط و با آن که بارها مقام و موقعیّت على(علیه السلام) را براى مسلمانان بیان فرمود و در روز غدیر خم در میان هزاران نفر آن حضرت را به امامت منصوب کرد و بارها نیکى به اهل بیت خود را به مسلمانان توصیه فرمود; ولى همواره نگران کینه هاى قریش در حقّ على(علیه السلام) و خاندان او بود.
عالم بزرگ اهل سنّت «طبرانى» در «معجم الکبیر» نقل مى کند که: روزى رسول خدا(صلى الله علیه وآله) به على(علیه السلام) نظر افکند و اشک ریخت. وقتى از او پرسیده شد چرا گریه مى کنى؟ آن حضرت خطاب به على(علیه السلام) فرمود:
«ضَغائِنُ فِی صُدُورِ قَوْم لاَ یُبْدُونَها لَکَ حَتّى یَفْقِدُونِی»؛ (گریه من براى کینه هایى است که در درون گروهى (نسبت به تو) وجود دارد، که آن را پس از من آشکار خواهند ساخت).(1)
امیرمؤمنان(علیه السلام) نیز به خوبى مى دانست، قریش که جمعى از آنان به ظاهر اسلام آورده بودند، همواره منتظر فرصتى براى انتقام بودند; امّا با وجود شخص على(علیه السلام) زمینه کافى براى اجراى همه مقاصد خویش نمى یافتند; ولى در کمین نشسته بودند که با تسلّط کامل بر اوضاع، انتقام شکست هاى زمان اسلام را از آنان بگیرند.
در سخنى که «ابن ابى الحدید» از آن حضرت نقل مى کند، این نگرانى به خوبى نمایان است. او مى نویسد: امیرمؤمنان(علیه السلام) به خداوند عرضه مى دارد:
«اَللّهُمَّ إِنِّی اَسْتَعْدِیکَ عَلى قُرَیْش; فَإِنَّهُمْ أَضْمَرُوا لِرَسُولِکَ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ ضُرُوباً مِنَ الشَّرِّ وَالْغَدْرِ، فَعَجَزُوا عَنْها; وَ حُلْتَ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَها; فَکانَتِ الْوَجْبَةُ بِی، وَ الدّائِرَةُ عَلَىَّ. اَللّهُمَّ احْفَظْ حَسَنَاً وَ حُسَیْناً، وَ لا تُمَکِّنْ فَجَرَةَ قُرَیْش مِنْهُما ما دُمْتُ حَیّاً، فَإِذا تَوَفَّیْتَنِی فَأَنْتَ الرَّقِیبُ عَلَیْهِمْ، وَ أَنْتَ عَلى کُلُّ شَىْء شَهِیدٌ»؛
(خداوندا! من از تو براى پیروزى بر قریش کمک مى جویم; چرا که آنان کسانى بودند که انواع توطئه ها و نیرنگ ها را درباره پیامبرت در نظر داشتند، ولى از اجراى آن ناتوان ماندند و تو مانع اجراى مقاصد آنها شدى; سپس همه هیاهوها متوجّه من شد و توطئه ها بر ضدّ من بسیج گردید. پروردگارا! حسن و حسین را حفظ فرما و تا زمانى که من زنده ام امکان دستیابى و توطئه فاجران قریش را نسبت به آنان فراهم مساز و هنگامى که مرا از میان آنان برگرفتى، تو خود مراقب آنانى و تو بر هر چیز گواهى).(2)
پی نوشت:
(1) . معجم الکبیر، طبرانى، ج 11، ص 61 و شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج 4، ص 107. همین معنا با تعبیر دیگرى نیز آمده است که آن حضرت فرمود: «اِحَنٌ فِی صُدُورِ قَوْم لاَ یَبْدُونَها لَکَ إِلاَّ مِنْ بَعْدِی» (میزان الاعتدال ذهبى، ج 3، ص 355).
(2) . شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج 20، ص 298، نکته 413. در خود نهج البلاغه، خطبه 172 نیز بخشى از این جملات آمده است.
منبع: عاشورا ریشه ها، انگیزه ها، رویدادها، پیامدها، سعید داودی ومهدی رستم نژاد،(زیر نظر آیت الله العظمى ناصر مکارم شیرازى)، انتشارات امام على بن ابى طالب علیه السلام ، قم ، 1388 ش، ص 107.
رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) با توجّه به همه شرایط و با آن که بارها مقام و موقعیّت على(علیه السلام) را براى مسلمانان بیان فرمود و در روز غدیر خم در میان هزاران نفر آن حضرت را به امامت منصوب کرد و بارها نیکى به اهل بیت خود را به مسلمانان توصیه فرمود; ولى همواره نگران کینه هاى قریش در حقّ على(علیه السلام) و خاندان او بود.
عالم بزرگ اهل سنّت «طبرانى» در «معجم الکبیر» نقل مى کند که: روزى رسول خدا(صلى الله علیه وآله) به على(علیه السلام) نظر افکند و اشک ریخت. وقتى از او پرسیده شد چرا گریه مى کنى؟ آن حضرت خطاب به على(علیه السلام) فرمود:
«ضَغائِنُ فِی صُدُورِ قَوْم لاَ یُبْدُونَها لَکَ حَتّى یَفْقِدُونِی»؛ (گریه من براى کینه هایى است که در درون گروهى (نسبت به تو) وجود دارد، که آن را پس از من آشکار خواهند ساخت).(1)
امیرمؤمنان(علیه السلام) نیز به خوبى مى دانست، قریش که جمعى از آنان به ظاهر اسلام آورده بودند، همواره منتظر فرصتى براى انتقام بودند; امّا با وجود شخص على(علیه السلام) زمینه کافى براى اجراى همه مقاصد خویش نمى یافتند; ولى در کمین نشسته بودند که با تسلّط کامل بر اوضاع، انتقام شکست هاى زمان اسلام را از آنان بگیرند.
در سخنى که «ابن ابى الحدید» از آن حضرت نقل مى کند، این نگرانى به خوبى نمایان است. او مى نویسد: امیرمؤمنان(علیه السلام) به خداوند عرضه مى دارد:
«اَللّهُمَّ إِنِّی اَسْتَعْدِیکَ عَلى قُرَیْش; فَإِنَّهُمْ أَضْمَرُوا لِرَسُولِکَ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ ضُرُوباً مِنَ الشَّرِّ وَالْغَدْرِ، فَعَجَزُوا عَنْها; وَ حُلْتَ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَها; فَکانَتِ الْوَجْبَةُ بِی، وَ الدّائِرَةُ عَلَىَّ. اَللّهُمَّ احْفَظْ حَسَنَاً وَ حُسَیْناً، وَ لا تُمَکِّنْ فَجَرَةَ قُرَیْش مِنْهُما ما دُمْتُ حَیّاً، فَإِذا تَوَفَّیْتَنِی فَأَنْتَ الرَّقِیبُ عَلَیْهِمْ، وَ أَنْتَ عَلى کُلُّ شَىْء شَهِیدٌ»؛
(خداوندا! من از تو براى پیروزى بر قریش کمک مى جویم; چرا که آنان کسانى بودند که انواع توطئه ها و نیرنگ ها را درباره پیامبرت در نظر داشتند، ولى از اجراى آن ناتوان ماندند و تو مانع اجراى مقاصد آنها شدى; سپس همه هیاهوها متوجّه من شد و توطئه ها بر ضدّ من بسیج گردید. پروردگارا! حسن و حسین را حفظ فرما و تا زمانى که من زنده ام امکان دستیابى و توطئه فاجران قریش را نسبت به آنان فراهم مساز و هنگامى که مرا از میان آنان برگرفتى، تو خود مراقب آنانى و تو بر هر چیز گواهى).(2)
پی نوشت:
(1) . معجم الکبیر، طبرانى، ج 11، ص 61 و شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج 4، ص 107. همین معنا با تعبیر دیگرى نیز آمده است که آن حضرت فرمود: «اِحَنٌ فِی صُدُورِ قَوْم لاَ یَبْدُونَها لَکَ إِلاَّ مِنْ بَعْدِی» (میزان الاعتدال ذهبى، ج 3، ص 355).
(2) . شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج 20، ص 298، نکته 413. در خود نهج البلاغه، خطبه 172 نیز بخشى از این جملات آمده است.
منبع: عاشورا ریشه ها، انگیزه ها، رویدادها، پیامدها، سعید داودی ومهدی رستم نژاد،(زیر نظر آیت الله العظمى ناصر مکارم شیرازى)، انتشارات امام على بن ابى طالب علیه السلام ، قم ، 1388 ش، ص 107.
