ویژگی‌های حکومت امام زمان و امکان ظلم در زمان حکومت مهدوی
پرسش :
ویژگی‌های حکومت امام زمان (علیه السلام) چیست؟ آیا در زمان حکومت امام عصر (علیه السلام) به هیچ وجه ظلم و ستم نخواهد بود و انحرافی صورت نخواهد گرفت؟
پاسخ :
«إذا قامَ القائِمَ (علیه السلام) حَکَمَ بِالعَدلِ وَ ارتَفَعَ فی أیامِهِ الجَورِ وَ آمَنَت بهَ السُّبُلُ وَ أَخرجَتِ الاَرضُ بَرکَاتِها؛
وقتی قائم قیام کند، بر اساس عدالت حکومت می‌کند و در زمان او ستم از بین می‌رود و راهها امنیت می‌یابد و برکات زمین استخراج می‌گردد.»(2)
در زمان حکومت آن حضرت، آب‌ها و سرچشمه‌ها فراوان و محصولات چند برابر می‌شوند:
قالَ الحَسَنُ بنُ عَلی (علیه السلام): «تُخرِجُ الاَرضَ نَبَتها وَ تَنزِلُ السَّماءُ بَرکَتَها وَ تُظهرُ لَه الکُنوزُ.»(3)
قالَ البَاقِرُ (علیه السلام): «فَلا یبقی فِی الاَرضِ خَرابُ إلَّا قَد عَمَر.»(4)
«فَهذِهِ لَآلَ مُحَمَّدٍ صَلی اللهُ عَلَیهِمِ إلی آخِر الاَئِمَةَ وَ اَلمَهدی وَ أصحابِهِ یملکهمُ اللهُ مشارِقَ الاَرضَ وَ مَغارِبَهَا وَ یظهِرَ بِهِ الدّینِ وَ یمیت الله به و بأَصحابِهِ البدَعَ وَ الباطِلَ کَما أَماتَ السُّفَهاء الحَقَّ حَتی لا یری أَینَ الظُّلم وَ یأمُرُونَ بِالمَعرُوفِ وَ ینهَونَ عَنِ المُنکَر.»(6)
امام (علیه السلام) فرمود: برنامه مهدی ما وقتی که می‌آید، این چهار موضوع است:
قَال الصَّادِقُ (علیه السلام): «دَمانِ فی الاِسلامِ حَلالُ مِنَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ لا یقضی فیهما أَحَدُ بِحُکمِ اللهِ حَتّی یبعَثَ الله عَزَّ وَ جَلَّ القَائمَ مِن أَهلِ اَلبیتِ (علیه السلام) فَیحکُمُ فِیهِما بِحُکمِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ لا یریدُ عَلی ذلِکَ بَینة الزّانی اَلمُحصِنُ یرجمه وَ مانِعُ الزَّکاة یضرِبُ رَقَبَتهُ.»(8)
قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام): «اَلعِلمُ سَبعَةُ و عَشِروُنَ حَرفَاَ فَجَمیعُ ما جَاءَت بِهِ الرُّسُلُ حَرفانِ فَلَم یعرِف النّاسَ حَتَّی الیومَ غَیرَ الحَرفَین فَإذا قامَ قائِمَنا أًخرَجَ الخَمسَةَ وَ العِشرینِ حَرفَاَ فَبَثَها فِی النّاس وَ ضَمَّ إلیها الحَرفَینِ حَتَّی یبُثُها سَبعةَ وَ عِشرینَ حَرفاً؛(9)
مجموعه علوم بیست و هفت حرف است که تاکنون فقط دو حرف آن به وسیله‌ی انبیاء الهی شناخته شده است؛ در نتیجه هنگامی که قائم آل محمد قیام کند بیست و پنج باب دیگر از علوم (به برکت او) شناخته خواهد شد و در میان مردم گسترش خواهد یافت و جامعه از مجموعه بیست وهفت حرف علم آگاهی خواهد داشت.»
قَالَ البَاقِرُ (علیه السلام): «کَأَنَّنی بِدینکُم هَذا لا یزالُ مُتَخَضخِضاً یفحَصُ بِدَمِهِ(10) ثٌمَّ لا یردُهُ عَلَیکُم إلاّ رَجُلُ مِنّا أَهلَ البیتِ فیعطیکُم فی السَّنَةِ عَطاءَ ینِ وَ یرزقُکُم فی الشَّهرِ رِزقَین و تَؤتونَ الحِکمةَ فی زَمانِهِ حَتّی أنَ المَرأة لَتَقَضی فی بَیتِها بِکِتابِ اللهِ تعالی و سُنّةِ رَسُولِ الله (صلی الله علیه و آله و سلم)(11)
گویی می‌بینم که دین در میان خونی که برایش ریخته می‌شود، درحرکت است و دست و پا می‌زند و هیچ شخصی نمی‌تواند آن را برای شما باز گرداند، مگر مردی از ما اهل بیت که در هنگام امامت او هر سال دو بار بر شما بخشش خواهد شد و در هر ماه دو نوع روزی بر شما خواهد رسید و در دوران ظهور اوست که حکمت به شما داده خواهد شد تا آنجا که زن در خانه خود نشسته و در اثر افزایش بینش و بصیرت دینی جامعه و گسترش معارف اسلامی بر اساس کتاب خدا و سنّت رسول خدا قضاوت خواهد کرد» پیشرفت علم در زمان حضرت مهدی (صلی الله علیه و آله و سلم) به اندازه‌ای است که زنان در خانه‌ها بر اساس قرآن و حدیث قضاوت می‌کنند.
از این حدیث چنین بر می‌آید که استقرار حاکمیت مهدوی (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) حتی با ظهور آن حضرت به تلاش و کوشش نیاز دارد.
برای مثال در زمان حضرت سلیمان (علیه السلام)، جمعی به دنبال وسوسه‌های شیطان بودند آن چنان که برای ایجاد تفرقه بین زن و شوهرها آموزش سحر وجادو می‌دیدند! این ماجرا در آیه 102 سوره بقره مطرح شده است.
ریشه‌ی گناه، هوس‌های شخصی است و با حکومت حق، این هوس‌ها محو نمی‌شود. تا زمانی که انسان غضب و شهوت دارد در معرض خلاف نیز هست. از بعضی آیات قرآن می‌توان استفاده کرد که حتی یهود و نصارا نیز در زمان حضرت مهدی (علیه السلام) وجود دارند؛ ولی نظام حاکم، نظام مهدوی خواهد بود؛ بنابراین ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) به معنای ایجاد عدالت واقعی در وجود تک تک انسان‌ها نیست.
پی‌نوشت‌ها:
1. احتجاج، ج 2، ص 492
2. ارشاد مفید، ج 2، ص 384
3. احتجاج، ج 2، ص 290
4. کمال الدین و تمام النعمه، ج 1، ص 330
5. سوره حج، آیه 41
6. بحارالانوار، ج 51، ص 47
7. احتجاج، ج 2، ص 492
8. کمال الدین و تمام النعمه، ج 2، ص 671
9. بحارالانوار، ج 52، ص 336
10. به نظر می‌آید امام (علیه السلام) دین را به سربازی که به جنگ پشت کرده و در اثر زخمهای فراوان در خون دست و پا می‌زند تشبیه فرموده است و در این مقام بیان ناکارآمدبودن غیر امام معصوم در مدیریت دینی و مذهبی جامعه است.
11. غیبت نعمانی، ص 238
12. غیبت نعمانی، ص 284
منبع: جهت نما (چهل پرسش و پاسخ مهدوی)، محسن قرائتی، ناشر: انتشارات بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (علیه السلام)، چاپ دوم، تابستان 1393.
ویژگی‌های حکومت امام زمان (علیه السلام)
حکومت امام عصر همانند حکومت انبیا و اولیای الهی است و با تأکید بیشتر و به میزان گسترده‌تری به اجرای احکام الهی می‌پردازد. تفاوت این حکومت با حکومت‌های الهی که در گذشته برپا شده‌اند، در جهانی بودن آن است؛ به این معنا که موجب اجرای کامل احکام الهی در سرتاسر گیتی می‌گردد. به هر روی ویژگی‌های حکومت مهدوی عبارتند از:1. احیای فرهنگ قرآن
اولین اقدام آن حضرت پس از استقرار حکومت، تشکیل کلاس‌های قرآن و با نتیجه ترویج فرهنگ قرآنی است: «اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا تالَی کِتابِ اللهِ وَ تَرَجمُانَه.»(1)2. وفور نعمت‌های آسمانی و زمینی
قَالَ الصّادِقُ (علیه السلام):«إذا قامَ القائِمَ (علیه السلام) حَکَمَ بِالعَدلِ وَ ارتَفَعَ فی أیامِهِ الجَورِ وَ آمَنَت بهَ السُّبُلُ وَ أَخرجَتِ الاَرضُ بَرکَاتِها؛
وقتی قائم قیام کند، بر اساس عدالت حکومت می‌کند و در زمان او ستم از بین می‌رود و راهها امنیت می‌یابد و برکات زمین استخراج می‌گردد.»(2)
در زمان حکومت آن حضرت، آب‌ها و سرچشمه‌ها فراوان و محصولات چند برابر می‌شوند:
قالَ الحَسَنُ بنُ عَلی (علیه السلام): «تُخرِجُ الاَرضَ نَبَتها وَ تَنزِلُ السَّماءُ بَرکَتَها وَ تُظهرُ لَه الکُنوزُ.»(3)
قالَ البَاقِرُ (علیه السلام): «فَلا یبقی فِی الاَرضِ خَرابُ إلَّا قَد عَمَر.»(4)
3. اقامه نماز
از امام صادق (علیه السلام) در تفسیر آیه (الَّذِینَ إن مَکَّنّاهُم فِی الارضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ)(5) سؤال کردند؛ حضرت در پاسخ فرمودند:«فَهذِهِ لَآلَ مُحَمَّدٍ صَلی اللهُ عَلَیهِمِ إلی آخِر الاَئِمَةَ وَ اَلمَهدی وَ أصحابِهِ یملکهمُ اللهُ مشارِقَ الاَرضَ وَ مَغارِبَهَا وَ یظهِرَ بِهِ الدّینِ وَ یمیت الله به و بأَصحابِهِ البدَعَ وَ الباطِلَ کَما أَماتَ السُّفَهاء الحَقَّ حَتی لا یری أَینَ الظُّلم وَ یأمُرُونَ بِالمَعرُوفِ وَ ینهَونَ عَنِ المُنکَر.»(6)
امام (علیه السلام) فرمود: برنامه مهدی ما وقتی که می‌آید، این چهار موضوع است:
الف) اقامه نماز
در زیارت آل یاسین به این مطلب اشاره شده است: «اَلسَّلامُ عَلَیکَ حینَ تُصَّلی.»(7) وقتی که نماز تا این اندازه مهم است که در زیارت حضرت به آن اشاره می‌شود، در برنامه‌های مهدوی از اهتمام ویژه‌ای برخوردار است.ب) پرداخت زکات
مهدی (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) مانع الزکات را می‌کشد.قَال الصَّادِقُ (علیه السلام): «دَمانِ فی الاِسلامِ حَلالُ مِنَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ لا یقضی فیهما أَحَدُ بِحُکمِ اللهِ حَتّی یبعَثَ الله عَزَّ وَ جَلَّ القَائمَ مِن أَهلِ اَلبیتِ (علیه السلام) فَیحکُمُ فِیهِما بِحُکمِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ لا یریدُ عَلی ذلِکَ بَینة الزّانی اَلمُحصِنُ یرجمه وَ مانِعُ الزَّکاة یضرِبُ رَقَبَتهُ.»(8)
ج) تقویت توان علمی
تقویت توان علمی جامعه از جمله برنامه‌های حکومت مهدوی است. منتظران امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) باید عاشق علم و دانش و در تمام رشته‌های علمی ممتاز باشند.قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام): «اَلعِلمُ سَبعَةُ و عَشِروُنَ حَرفَاَ فَجَمیعُ ما جَاءَت بِهِ الرُّسُلُ حَرفانِ فَلَم یعرِف النّاسَ حَتَّی الیومَ غَیرَ الحَرفَین فَإذا قامَ قائِمَنا أًخرَجَ الخَمسَةَ وَ العِشرینِ حَرفَاَ فَبَثَها فِی النّاس وَ ضَمَّ إلیها الحَرفَینِ حَتَّی یبُثُها سَبعةَ وَ عِشرینَ حَرفاً؛(9)
مجموعه علوم بیست و هفت حرف است که تاکنون فقط دو حرف آن به وسیله‌ی انبیاء الهی شناخته شده است؛ در نتیجه هنگامی که قائم آل محمد قیام کند بیست و پنج باب دیگر از علوم (به برکت او) شناخته خواهد شد و در میان مردم گسترش خواهد یافت و جامعه از مجموعه بیست وهفت حرف علم آگاهی خواهد داشت.»
قَالَ البَاقِرُ (علیه السلام): «کَأَنَّنی بِدینکُم هَذا لا یزالُ مُتَخَضخِضاً یفحَصُ بِدَمِهِ(10) ثٌمَّ لا یردُهُ عَلَیکُم إلاّ رَجُلُ مِنّا أَهلَ البیتِ فیعطیکُم فی السَّنَةِ عَطاءَ ینِ وَ یرزقُکُم فی الشَّهرِ رِزقَین و تَؤتونَ الحِکمةَ فی زَمانِهِ حَتّی أنَ المَرأة لَتَقَضی فی بَیتِها بِکِتابِ اللهِ تعالی و سُنّةِ رَسُولِ الله (صلی الله علیه و آله و سلم)(11)
گویی می‌بینم که دین در میان خونی که برایش ریخته می‌شود، درحرکت است و دست و پا می‌زند و هیچ شخصی نمی‌تواند آن را برای شما باز گرداند، مگر مردی از ما اهل بیت که در هنگام امامت او هر سال دو بار بر شما بخشش خواهد شد و در هر ماه دو نوع روزی بر شما خواهد رسید و در دوران ظهور اوست که حکمت به شما داده خواهد شد تا آنجا که زن در خانه خود نشسته و در اثر افزایش بینش و بصیرت دینی جامعه و گسترش معارف اسلامی بر اساس کتاب خدا و سنّت رسول خدا قضاوت خواهد کرد» پیشرفت علم در زمان حضرت مهدی (صلی الله علیه و آله و سلم) به اندازه‌ای است که زنان در خانه‌ها بر اساس قرآن و حدیث قضاوت می‌کنند.
د) مقاومت و تلاش
از امام باقر (علیه السلام) سؤال کردند که آیا با ظهور مهدی کارها خود به خود درست می‌شود؟ فرمود: «اگر چنین بود پیشانی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نمی‌شکافت و دندانش نمی‌شکست» «وَ الذَّی نَفسی بِیدِه حَتّی نُمسِحَ نَحنُ وَ أنتُمُ العرَقَ والعَلَقَ ثُمَّ مَسحَ جَبهَتَه.»(12)از این حدیث چنین بر می‌آید که استقرار حاکمیت مهدوی (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) حتی با ظهور آن حضرت به تلاش و کوشش نیاز دارد.
امکان وجود ظلم در زمان حکومت امام زمان علیه السلام
معنای حکومت حق این نیست که تمام افراد آن عادل یا معصوم باشند؛ بلکه ممکن است در آن نظام افراد منحرف نیز وجود داشته باشد و کارهای خلاف هم در آن انجام گردد.برای مثال در زمان حضرت سلیمان (علیه السلام)، جمعی به دنبال وسوسه‌های شیطان بودند آن چنان که برای ایجاد تفرقه بین زن و شوهرها آموزش سحر وجادو می‌دیدند! این ماجرا در آیه 102 سوره بقره مطرح شده است.
ریشه‌ی گناه، هوس‌های شخصی است و با حکومت حق، این هوس‌ها محو نمی‌شود. تا زمانی که انسان غضب و شهوت دارد در معرض خلاف نیز هست. از بعضی آیات قرآن می‌توان استفاده کرد که حتی یهود و نصارا نیز در زمان حضرت مهدی (علیه السلام) وجود دارند؛ ولی نظام حاکم، نظام مهدوی خواهد بود؛ بنابراین ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) به معنای ایجاد عدالت واقعی در وجود تک تک انسان‌ها نیست.
پی‌نوشت‌ها:
1. احتجاج، ج 2، ص 492
2. ارشاد مفید، ج 2، ص 384
3. احتجاج، ج 2، ص 290
4. کمال الدین و تمام النعمه، ج 1، ص 330
5. سوره حج، آیه 41
6. بحارالانوار، ج 51، ص 47
7. احتجاج، ج 2، ص 492
8. کمال الدین و تمام النعمه، ج 2، ص 671
9. بحارالانوار، ج 52، ص 336
10. به نظر می‌آید امام (علیه السلام) دین را به سربازی که به جنگ پشت کرده و در اثر زخمهای فراوان در خون دست و پا می‌زند تشبیه فرموده است و در این مقام بیان ناکارآمدبودن غیر امام معصوم در مدیریت دینی و مذهبی جامعه است.
11. غیبت نعمانی، ص 238
12. غیبت نعمانی، ص 284
منبع: جهت نما (چهل پرسش و پاسخ مهدوی)، محسن قرائتی، ناشر: انتشارات بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (علیه السلام)، چاپ دوم، تابستان 1393.
