پرسش :
دعاهاي وارد شده در مفاتيح مثل توسل، زيارت عاشورا، دعاي عهد، كميل و... زمان پيدايش آنها چه زماني بوده؟ آيا از زمان پيدايش حضرت آدم بوده اند؟
پاسخ :
دعا ارزشمندترين عبادت ها و از بزرگترين نعمت هاي الهي به بندگانش مي باشد. به گونه اي كه جايگاه والايي را در قاموس قرآن و احاديث، به خود اختصاص داده است. به عنوان نمونه، امام سجاد ـ عليه السلام ـ در مناجات ذاكرين به خدا عرض كرده است: «و من اعظم النعم علينا جريان ذكرك علي السنتنا و اذنك لنا بدعائك؛ و از بزرگترين نعمت هاي تو بر ما جاري ساختن نام تو بر زبان و اذن تو به دعا كردن باتوست.» و يا امير المومنين ـ عليه السلام ـ در تفسير آية «صراط الذين انعمت عليهم» مي فرمايد: «منظور از نعمت، نعمات مادي از قبيل خوردني و پوشيدني نيست، چرا كه خداوند متعال اين ها را هم به كفار و فساق عطا مي كند، بلكه منظور از نعمت در اين آيه شريفه، دعا است».[1]
دعا به طور كلي، به معناي درخواست كردن و طلب كردن است. به طوري كه خداوند نيز همين معنا را اراده فرموده: «ادعوني»[2] از من بخواهيد ـ اين معنا، معنايي است فراگير و فطري، به گونه اي كه هر كس خواه مسلمان ـ خواه كافر ـ خواه پيامبر و يا حتي موجودات ديگر، همگي دست نياز به سوي وجود بي نياز دراز مي كنند. اما درباره پرسش که دعاهاي وارده در مفاتيح الجنان از چه زماني صادر شده اند؟ بايد گفت: اگر دعا را به كلي بررسي كنيم از زمان حضرت آدم ـ عليه السلام ـ بوده، وقتي حضرت آدم ـ عليه السلام ـ از بهشت هبوط كرد و به زمين خاكي تنزل پيدا نمود، پشيمان گشت و دست به دعا برداشت.
«فتلقي آدم من ربه كلمات فتاب عليه انه هو التواب الرحيم»[3] و يا به اين صورت اگر بگوئيم، همه اين دعاها، از قبل خلقت انسان در لوح محفوظ بوده، باز هم درست است. اما اگر به نحو جزئي به دعاها بنگريم كه منظور از آنها همين متون ادعيه باشد، از زمان پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ صادر شده است. به عنوان مثال زيارت عاشورا، از امام محمد باقر ـ عليه السلام ـ نقل شده، اما در اصل يك كلام قدسي مي باشد، به اين گونه كه وقتي پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ به معراج رفتند در آسمان چهارم، كلمات زيارت عاشورا بر قلب پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ نازل گرديد سپس تا زمان امام محمد باقر ـ عليه السلام ـ مخفي ماند و تنها اهل بيت ـ عليهم السلام ـ آن را قرائت مي كردند.[4]
و يا دعاي كميل از زمان حضرت خضر ـ عليه السلام ـ بوده و منسوب به آن حضرت است. سپس سينه به سينه به اميرالمومنين ـ عليه السلام ـ انتقال يافته و آن حضرت، اين دعا را به كميل بن زياد نخعي كه از اصحاب نزديكشان بود، تعليم فرمود.[5]
پس اگر مطلق دعا را در نظر بگيريم از زمان حضرت آدم بوده و اگر دعاهايي مثل توسل يا زيارت عاشورا را ملاحظه كنيم بعد از حضرت آدم ـ عليه السلام ـ و از زمان ائمه ـ عليهم السلام ـ بدست ما رسيده است.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ شرح دعاي کميل، علي زمرديان.
2ـ شرح زيارت عاشورا، زهره صفاتي.
[1] . نهاوندي، شرح دعاي سمات.
[2] . مؤمن/60.
[3] . بقره/37.
[4] . صفاتي، زهره، شرح زيارت عاشورا.
[5] . زمرديان، علي، مفاتيح الجنان ـ شرح دعاي كميل.
دعا ارزشمندترين عبادت ها و از بزرگترين نعمت هاي الهي به بندگانش مي باشد. به گونه اي كه جايگاه والايي را در قاموس قرآن و احاديث، به خود اختصاص داده است. به عنوان نمونه، امام سجاد ـ عليه السلام ـ در مناجات ذاكرين به خدا عرض كرده است: «و من اعظم النعم علينا جريان ذكرك علي السنتنا و اذنك لنا بدعائك؛ و از بزرگترين نعمت هاي تو بر ما جاري ساختن نام تو بر زبان و اذن تو به دعا كردن باتوست.» و يا امير المومنين ـ عليه السلام ـ در تفسير آية «صراط الذين انعمت عليهم» مي فرمايد: «منظور از نعمت، نعمات مادي از قبيل خوردني و پوشيدني نيست، چرا كه خداوند متعال اين ها را هم به كفار و فساق عطا مي كند، بلكه منظور از نعمت در اين آيه شريفه، دعا است».[1]
دعا به طور كلي، به معناي درخواست كردن و طلب كردن است. به طوري كه خداوند نيز همين معنا را اراده فرموده: «ادعوني»[2] از من بخواهيد ـ اين معنا، معنايي است فراگير و فطري، به گونه اي كه هر كس خواه مسلمان ـ خواه كافر ـ خواه پيامبر و يا حتي موجودات ديگر، همگي دست نياز به سوي وجود بي نياز دراز مي كنند. اما درباره پرسش که دعاهاي وارده در مفاتيح الجنان از چه زماني صادر شده اند؟ بايد گفت: اگر دعا را به كلي بررسي كنيم از زمان حضرت آدم ـ عليه السلام ـ بوده، وقتي حضرت آدم ـ عليه السلام ـ از بهشت هبوط كرد و به زمين خاكي تنزل پيدا نمود، پشيمان گشت و دست به دعا برداشت.
«فتلقي آدم من ربه كلمات فتاب عليه انه هو التواب الرحيم»[3] و يا به اين صورت اگر بگوئيم، همه اين دعاها، از قبل خلقت انسان در لوح محفوظ بوده، باز هم درست است. اما اگر به نحو جزئي به دعاها بنگريم كه منظور از آنها همين متون ادعيه باشد، از زمان پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ صادر شده است. به عنوان مثال زيارت عاشورا، از امام محمد باقر ـ عليه السلام ـ نقل شده، اما در اصل يك كلام قدسي مي باشد، به اين گونه كه وقتي پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ به معراج رفتند در آسمان چهارم، كلمات زيارت عاشورا بر قلب پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ نازل گرديد سپس تا زمان امام محمد باقر ـ عليه السلام ـ مخفي ماند و تنها اهل بيت ـ عليهم السلام ـ آن را قرائت مي كردند.[4]
و يا دعاي كميل از زمان حضرت خضر ـ عليه السلام ـ بوده و منسوب به آن حضرت است. سپس سينه به سينه به اميرالمومنين ـ عليه السلام ـ انتقال يافته و آن حضرت، اين دعا را به كميل بن زياد نخعي كه از اصحاب نزديكشان بود، تعليم فرمود.[5]
پس اگر مطلق دعا را در نظر بگيريم از زمان حضرت آدم بوده و اگر دعاهايي مثل توسل يا زيارت عاشورا را ملاحظه كنيم بعد از حضرت آدم ـ عليه السلام ـ و از زمان ائمه ـ عليهم السلام ـ بدست ما رسيده است.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ شرح دعاي کميل، علي زمرديان.
2ـ شرح زيارت عاشورا، زهره صفاتي.
[1] . نهاوندي، شرح دعاي سمات.
[2] . مؤمن/60.
[3] . بقره/37.
[4] . صفاتي، زهره، شرح زيارت عاشورا.
[5] . زمرديان، علي، مفاتيح الجنان ـ شرح دعاي كميل.
