پرسش :
هنگام مطالعه و يا سر كلاس خيلي سريع حواسم پرت مي‌شود يا حالت خواب آلودگي به من دست مي‌دهد، براي مطالعه يك صفحه چند بار حواسم پرت مي‌شود و زود خسته مي‌شوم. اين مشكل را چگونه حل كنم؟
پاسخ :
عدم تمركز حواس موضوعي است كه بسياري از دانشجويان از آن رنج مي‌برند و اين مشكل مي‌تواند دلائل مختلفي داشته باشد همانطور كه مي‌دانيد تمركز حواس در هر كاري، از جمله مطالعه و درس خواندن، ضروري و لازم است. و تمركز حواس حالتي ذهني و رواني است كه در آن تمام قواي حسي، رواني و فكري انسان، روي موضوعي خاص متمركز مي‌شود و تضمين كنندة يادگيري و انجام دادن صحيح كارها و رهايي از خطرهاي احتمالي است. به هر حال، در يك جمع بندي كلي، مي‌توان گفت اكثر افراد به دلائل عمدة زير با عدم تمركز فكر و حواس مواجه مي‌شوند:
1. مجبور ساختن خود به انجام كار يا مطالعة درسي كه تمايل چنداني به آن ندارند. در اين صورت تمام قواي ذهني و رواني به طور خودكار از آن موضوع دور مي‌شود و فرد دچار حواسپرتي مي‌گردد.
2. فشارهاي رواني: بيشتر افراد زماني كه با مسأله‌اي مواجه مي‌شوند، اگر معتقد باشند كه زمان مناسب يا توانايي كافي براي حلّ آن ندارند، دچار نگراني و اضطراب مي‌شوند و اين نگراني باعث عدم اعتماد نفس و خيال بافي‌هاي منفي مي‌شود و توان عمل و خلاقيت و تمركز را از فرد مي‌گيرد و باعث حواسپرتي مي‌شود.
3. حوادث و اتفاقاتي كه فضاي رواني فرد را دچار اختلال مي‌كند، نظير آنچه در زندگي شخصي، تحصيلي، خانوادگي، اجتماعي و اقتصادي رخ مي‌دهد.
4. عدم رعايت بهداشت مطالعه و اصول و قوانين آن و بهره نگرفتن از روش مناسب مطالعه، اين امر سبب خستگي جسمي و رواني شده، آمادگي رواني لازم براي مطالعه و درس خواندن را از بين مي‌برد، در اين موقعيت احساس بي‌علاقگي و در پي آن عدم تمركز حواس بر فرد مستولي مي‌شود.
5. تكثّر و تعدد فعاليتهاي فرد، مخصوصاً اگر در توان انسان نباشد، و انسان توانايي انجام آنها را به صورت مطلوب و راضي كننده نداشته باشد.[1]
راه‌هاي مقابله با عوامل حواسپرتي:
براي مقابله با عوامل فوق كه هر كدام به گونه‌اي مانع تمركز حواس مي‌شود، بايد به راهكار خاصّ و مناسب آن توجه كرد. نكات زير مي‌تواند به عنوان راهكارهاي كلّي مؤثر واقع شود. اميدواريم با عمل كردن به آنها نتيجة مطلوب و ثمربخشي به دست آوريد.
1. در ابتدا و قبل از هر چيز براي تمام فعاليتهاي درسي و غيردرسي برنامه ريزي كنيد. اوقات شبانه روز را در يك جدول زمانبندي كنيد، و براي هر مقطع زماني كاري خاص و مناسب تنظيم كنيد و در اين زمانبندي به كلاس، مطالعه، استراحت، عبادت و ورزش، توجه داشته باشيد. حتي زماني را براي انديشيدن دربارة تخيلات و افكار مزاحم اختصاص دهيد.
اين كار حداقل دو فايده دارد:
الف. نظم و انضباط در تمام فعاليت‌ها حتي در افكارتان راه پيدا مي‌كند كه خود بسيار ارزشمند است.
ب. اگر افكار مزاحم در غيرزمان معين به سراغتان آمد و باعث حواسپرتي شما شد، مي‌توانيد به خود وعده دهيد. زمان انديشيدن در اين باره فلان ساعت است و بدين وسيله از آن عامل مزاحم نجات يابيد. تأكيد مي‌كنم براي هر كار و فعاليتي وقت معين گردد و در آن وقت به هيچ كار ديگر نپردازيد.
2. اصول و قوانين لازم براي مطالعة سودمند را بشناسيد و آن را به دقت رعايت كنيد. شماري از اين اصول عبارتند از: الف. با توجه به هدف خود از مطالعه و درس خواندن، احساس نياز به مطالعه را در خود شعله‌ور سازيد.
ب. هنگام مطالعه يا حضور در كلاس از افكار نااميد كننده، كسل كننده و غيرمنطقي پرهيز كنيد و همواره اميد و قدرت و توانايي را در ذهن خود حفظ كنيد.
ج. هميشه هنگام مطالعه يا حضور در كلاس كاغذ و قلم داشته باشيد و يادداشت‌برداري كنيد يا خلاصة مطالب را بنويسيد تا در فضاي رواني درس و مطالعه قرار داشته باشيد.
د. با پيش مطالعه وارد كلاس شويد و سوالات خود را مطرح كنيد و هيچ موقع سوالي را در ذهن بدون جواب نگه نداريد.
هـ . در جاي مناسب مطالعه كنيد و در كلاس هم در منظر استاد باشيد.
3. فعاليتهاي متعدد را اگر در توان شما نيست حذف كنيد و كارهاي متفرقه انجام ندهيد.
4. اگر مشكلات خانوادگي و عاطفي يا اقتصادي داريد، بدانيد كه هيچ زندگي خالي از اينها نيست و هر كسي مشكلي خاصّ خود را دارد.[2]
5.ازخواب خود كم نگذاريد يك جوان نياز7 الي8ساعت خواب درشبانه روز دارد
منبع براي مطالعه بيشتر
1. علي اكبر سيف، روانشناسي پرورشي، انتشارات آگاه، 1363.
2. حسن شعباني، مهارتهاي آموزش و پرورش، انتشارات سمت، 1371.
3. جي گالن و الكساندر سيلور، برنامه‌ريزي درسي براي تدريس و يادگيري بهتر، ترجمه غلامرضا صفري نژاد، آستان قدس رضوي، 1373.
------------------------------
[1]. ر.ك: علي اكبر سيف، روشهاي يادگيري و مطالعه، انتشارات دوران، 1376.
[2] . ر.ك: والاس جرالد مك لافلين، ناتواني‌هاي يادگيري مفاهيم و ويژگي‌ها، ترجمه محمدتقي منشي طوسي، انتشارات آستان قدس رضوي، 1373؛ و علي اكبر سيف، ارزشهاي يادگيري و مطالعه، انتشارات دوران، 1376.
( اندیشه قم )
عدم تمركز حواس موضوعي است كه بسياري از دانشجويان از آن رنج مي‌برند و اين مشكل مي‌تواند دلائل مختلفي داشته باشد همانطور كه مي‌دانيد تمركز حواس در هر كاري، از جمله مطالعه و درس خواندن، ضروري و لازم است. و تمركز حواس حالتي ذهني و رواني است كه در آن تمام قواي حسي، رواني و فكري انسان، روي موضوعي خاص متمركز مي‌شود و تضمين كنندة يادگيري و انجام دادن صحيح كارها و رهايي از خطرهاي احتمالي است. به هر حال، در يك جمع بندي كلي، مي‌توان گفت اكثر افراد به دلائل عمدة زير با عدم تمركز فكر و حواس مواجه مي‌شوند:
1. مجبور ساختن خود به انجام كار يا مطالعة درسي كه تمايل چنداني به آن ندارند. در اين صورت تمام قواي ذهني و رواني به طور خودكار از آن موضوع دور مي‌شود و فرد دچار حواسپرتي مي‌گردد.
2. فشارهاي رواني: بيشتر افراد زماني كه با مسأله‌اي مواجه مي‌شوند، اگر معتقد باشند كه زمان مناسب يا توانايي كافي براي حلّ آن ندارند، دچار نگراني و اضطراب مي‌شوند و اين نگراني باعث عدم اعتماد نفس و خيال بافي‌هاي منفي مي‌شود و توان عمل و خلاقيت و تمركز را از فرد مي‌گيرد و باعث حواسپرتي مي‌شود.
3. حوادث و اتفاقاتي كه فضاي رواني فرد را دچار اختلال مي‌كند، نظير آنچه در زندگي شخصي، تحصيلي، خانوادگي، اجتماعي و اقتصادي رخ مي‌دهد.
4. عدم رعايت بهداشت مطالعه و اصول و قوانين آن و بهره نگرفتن از روش مناسب مطالعه، اين امر سبب خستگي جسمي و رواني شده، آمادگي رواني لازم براي مطالعه و درس خواندن را از بين مي‌برد، در اين موقعيت احساس بي‌علاقگي و در پي آن عدم تمركز حواس بر فرد مستولي مي‌شود.
5. تكثّر و تعدد فعاليتهاي فرد، مخصوصاً اگر در توان انسان نباشد، و انسان توانايي انجام آنها را به صورت مطلوب و راضي كننده نداشته باشد.[1]
راه‌هاي مقابله با عوامل حواسپرتي:
براي مقابله با عوامل فوق كه هر كدام به گونه‌اي مانع تمركز حواس مي‌شود، بايد به راهكار خاصّ و مناسب آن توجه كرد. نكات زير مي‌تواند به عنوان راهكارهاي كلّي مؤثر واقع شود. اميدواريم با عمل كردن به آنها نتيجة مطلوب و ثمربخشي به دست آوريد.
1. در ابتدا و قبل از هر چيز براي تمام فعاليتهاي درسي و غيردرسي برنامه ريزي كنيد. اوقات شبانه روز را در يك جدول زمانبندي كنيد، و براي هر مقطع زماني كاري خاص و مناسب تنظيم كنيد و در اين زمانبندي به كلاس، مطالعه، استراحت، عبادت و ورزش، توجه داشته باشيد. حتي زماني را براي انديشيدن دربارة تخيلات و افكار مزاحم اختصاص دهيد.
اين كار حداقل دو فايده دارد:
الف. نظم و انضباط در تمام فعاليت‌ها حتي در افكارتان راه پيدا مي‌كند كه خود بسيار ارزشمند است.
ب. اگر افكار مزاحم در غيرزمان معين به سراغتان آمد و باعث حواسپرتي شما شد، مي‌توانيد به خود وعده دهيد. زمان انديشيدن در اين باره فلان ساعت است و بدين وسيله از آن عامل مزاحم نجات يابيد. تأكيد مي‌كنم براي هر كار و فعاليتي وقت معين گردد و در آن وقت به هيچ كار ديگر نپردازيد.
2. اصول و قوانين لازم براي مطالعة سودمند را بشناسيد و آن را به دقت رعايت كنيد. شماري از اين اصول عبارتند از: الف. با توجه به هدف خود از مطالعه و درس خواندن، احساس نياز به مطالعه را در خود شعله‌ور سازيد.
ب. هنگام مطالعه يا حضور در كلاس از افكار نااميد كننده، كسل كننده و غيرمنطقي پرهيز كنيد و همواره اميد و قدرت و توانايي را در ذهن خود حفظ كنيد.
ج. هميشه هنگام مطالعه يا حضور در كلاس كاغذ و قلم داشته باشيد و يادداشت‌برداري كنيد يا خلاصة مطالب را بنويسيد تا در فضاي رواني درس و مطالعه قرار داشته باشيد.
د. با پيش مطالعه وارد كلاس شويد و سوالات خود را مطرح كنيد و هيچ موقع سوالي را در ذهن بدون جواب نگه نداريد.
هـ . در جاي مناسب مطالعه كنيد و در كلاس هم در منظر استاد باشيد.
3. فعاليتهاي متعدد را اگر در توان شما نيست حذف كنيد و كارهاي متفرقه انجام ندهيد.
4. اگر مشكلات خانوادگي و عاطفي يا اقتصادي داريد، بدانيد كه هيچ زندگي خالي از اينها نيست و هر كسي مشكلي خاصّ خود را دارد.[2]
5.ازخواب خود كم نگذاريد يك جوان نياز7 الي8ساعت خواب درشبانه روز دارد
منبع براي مطالعه بيشتر
1. علي اكبر سيف، روانشناسي پرورشي، انتشارات آگاه، 1363.
2. حسن شعباني، مهارتهاي آموزش و پرورش، انتشارات سمت، 1371.
3. جي گالن و الكساندر سيلور، برنامه‌ريزي درسي براي تدريس و يادگيري بهتر، ترجمه غلامرضا صفري نژاد، آستان قدس رضوي، 1373.
------------------------------
[1]. ر.ك: علي اكبر سيف، روشهاي يادگيري و مطالعه، انتشارات دوران، 1376.
[2] . ر.ك: والاس جرالد مك لافلين، ناتواني‌هاي يادگيري مفاهيم و ويژگي‌ها، ترجمه محمدتقي منشي طوسي، انتشارات آستان قدس رضوي، 1373؛ و علي اكبر سيف، ارزشهاي يادگيري و مطالعه، انتشارات دوران، 1376.
( اندیشه قم )
