پرسش :
بهترين روش استفاده از مفاهيم قرآن در زندگي چيست؟
پاسخ :
براي استفادة بهينه از مفاهيم و معارف قرآن شريف، مقدماتي لازم است كه بعضي جنبة اعتقادي و برخي بعد اخلاقي و دسته‌اي نيز ابعاد عملي و فكري و... دارند و هر اندازه انسان بتواند با اين مقدمات آشنا شود و به آن‌ها عمل كند بديهي است كه بهره‌مندي او از قرآن بيشتر مي‌شود.
برخي از اين مقدمات عبارتند از:
1ـ مقدمات علمي، مثل فراگيري زبان قرآن و آشنايي با ادبيات عرب، معاني، بيان، و علوم مختلف قرآني و شناخت تفاسير عربي و فارسي و بهره‌گيري از آن‌ها مثل تفسير الميزان، نمونه و ...
2ـ از نظر تحقيق و تفحّص توانايي خود را بالا ببرد تا با نظرات دانشمندان اسلامي و روايات پيشوايان معصوم ـ عليهم السّلام ـ آشنا شود و از آن‌ها بهره ببرد.
3ـ شناخت پيدا كردن به عظمت كلام خدا و ايمان به آن و اين كه از چه مقام با عظمتي صادر شده و در بردارندة تمام برنامه‌هاي سعادت دنيا و آخرت است كه به دنبال اين اعتقادات تعبد و ايمان به غيب و... حاصل مي‌شود كه بدون شناخت قرآن ممكن نيست كه در آيات قرآن كريم به آن توجه ويژه‌اي شده است. خداوند متعال مي‌فرمايد:«قل هو للذين ء امنو هدي و شفاء»[1] اين قرآن براي مؤمنان، ماية هدايت و شفاست"
4ـ انجام مقدمات اخلاقي؛ مثل اخلاص، صداقت و اين كه تلاوت قرآن تنها به قصد نزديك شدن به خدا واجب رضايت او باشد نه اين كه هر وقت گرفتار شد به قرآن پناه بياورد و در مواقع فراغت و گشاده دستي، اهميتي به قرآن ندهد! حضرت علي ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد:« از اين كتاب بزرگ آسماني براي بيمارهاي خود شفا بخواهيد و براي حل مشكلاتتان از آن ياري بطلبيد؛ چون در اين كتاب درمان بزرگترين دردها وجود دارد؛ درد كفر و نفاق و گمراهي و ضلالت و...»[2]
5ـ رعايت تقوا و پرهيزگاري و انجام كارهاي خيرو عمل به آيات قرآن ؛ چنان كه خداوند مي‌فرمايد :«ذلك الكتاب لاريب فيه هدي للمتقين»؛ [3]اين كتاب (با عظمتي) است كه شك در آن راه ندارد و ماية هدايت پرهيزكاران است.
6ـ استعاذه و پناه بردن به خدا از شر وسوسة شياطين و هدف‌دار بودن قرائت؛ خداوند متعال مي‌فرمايد:« فاذا قرأت القران فاستعذ بالله من الشيطان الرجيم»؛[4] هنگامي كه قرآن مي خواني از شرّ شيطان مطرود شده به خدا پناه ببر. همچنين تلاوت قرآن بايد هدف‌دار باشد و قاري قرآن هنگام تلاوت خود را با آيات و خطاب‌هاي قرآن، بسنجد و سعي كند كه طوري عمل و رفتار كند كه خطاب‌هاي مدح آميز شامل او شود و در واقع از مصاديق آيات بشارت‌آميز قرآن قرار بگيرد. خداوند كريم مي‌فرمايد:«تلك آيات الكتاب الحكيم، هدي و رحمة للمحسنين»[5]اين آيات كتاب حكيم است، ماية هدايت و رحمت براي نيكوكاران است.[6]
7ـ استمداد و توسل به پيشوايان معصوم ـ عليهم السّلام ـ و فرمايشات و سخنان سودمند آنان دربارة معارف و علوم قرآن كريم؛ قران كريم مي‌فرمايد: «... در حالي كه تفسيير آن‌ها ( آيات قرآن) را جز خدا و راسخان در علم نمي دانند..[7]»
براساس روايات اسلامي«راسخون في العلم» به پيامبر و امامان معصوم و اهل‌بيت پيامبر اكرم ـ عليهم السّلام ـ تفسير شده است.[8]
8ـ تفكّر، تدبّر و تأمّل در آيات قرآن كريم؛ خداوند متعال مي‌فرمايد: «افلا يتدبّرون القرآن...» آيا آن‌ها در قرآن تدبّر نمي‌كنند!... قرآن كريم، تنها براي تلاوت نيست بلكه هدف نهايي آن تذكّر و يادآوري و خارج ساختن انسان‌ها از تاريكي‌ها به سوي نور و شفاء رحمت و هدايت است.[9]
امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد: « تفكر ساعة خير من قيام ليلة»؛ يك ساعت تفكر از قيام و شب زنده‌داري بهتر است».
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ ناصر مكارم شيرازي و همكاران، تفسير نمونه، تهران دارالكتب الاسلاميه، در 27 مجلد.
2ـ محمد هادي معرفت، علوم قرآني، قم، مؤسسه التمهيد.
3ـ علامه سيد محمد حسين طباطبايي، الميزان في تفسير القرآن، بيروت، مؤسسه الاعلمي، در 20 مجلد ( به فارسي نيز ترجمه شده است).
4ـ ناصر مكارم شيرازي و همكاران، تفسير موضوعي پيام قرآن ، قم؛ نشر مدرسه الامام اميرالمؤمنين ـ عليه السّلام ـ، در 10 مجلد.
--------------------------------------------------------------------------------
[1]- ر. ك: فصلت/ 44.
[2]- ر.ك: امام علي عليه‌السلام ـ نهج البلاغه، ترجمه: جعفر شهيدي، تهران، انتشارات علمي و فرهنگي، خطبه 176، ص 182.
[3]- ر.ك: بقره/ 2.
[4]- نحل/ 98.
[5]- لقمان/ 2 .
[6]- ر.ك: مكارم شيرازي، ناصر و همكاران، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب السلاميه، چاپ چهارم، ج 1-7، صص 9- 11 .
[7]- نساء/ 162.
[8]- ر.ك: الجمعة العروسي الحويزي، نور الثقلين، قم، نشر اسماعيليان، ج 1، ص 315 .
[9]- ر.ك: تفسير نمونه، همان، ج 21، ص 467-470.
براي استفادة بهينه از مفاهيم و معارف قرآن شريف، مقدماتي لازم است كه بعضي جنبة اعتقادي و برخي بعد اخلاقي و دسته‌اي نيز ابعاد عملي و فكري و... دارند و هر اندازه انسان بتواند با اين مقدمات آشنا شود و به آن‌ها عمل كند بديهي است كه بهره‌مندي او از قرآن بيشتر مي‌شود.
برخي از اين مقدمات عبارتند از:
1ـ مقدمات علمي، مثل فراگيري زبان قرآن و آشنايي با ادبيات عرب، معاني، بيان، و علوم مختلف قرآني و شناخت تفاسير عربي و فارسي و بهره‌گيري از آن‌ها مثل تفسير الميزان، نمونه و ...
2ـ از نظر تحقيق و تفحّص توانايي خود را بالا ببرد تا با نظرات دانشمندان اسلامي و روايات پيشوايان معصوم ـ عليهم السّلام ـ آشنا شود و از آن‌ها بهره ببرد.
3ـ شناخت پيدا كردن به عظمت كلام خدا و ايمان به آن و اين كه از چه مقام با عظمتي صادر شده و در بردارندة تمام برنامه‌هاي سعادت دنيا و آخرت است كه به دنبال اين اعتقادات تعبد و ايمان به غيب و... حاصل مي‌شود كه بدون شناخت قرآن ممكن نيست كه در آيات قرآن كريم به آن توجه ويژه‌اي شده است. خداوند متعال مي‌فرمايد:«قل هو للذين ء امنو هدي و شفاء»[1] اين قرآن براي مؤمنان، ماية هدايت و شفاست"
4ـ انجام مقدمات اخلاقي؛ مثل اخلاص، صداقت و اين كه تلاوت قرآن تنها به قصد نزديك شدن به خدا واجب رضايت او باشد نه اين كه هر وقت گرفتار شد به قرآن پناه بياورد و در مواقع فراغت و گشاده دستي، اهميتي به قرآن ندهد! حضرت علي ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد:« از اين كتاب بزرگ آسماني براي بيمارهاي خود شفا بخواهيد و براي حل مشكلاتتان از آن ياري بطلبيد؛ چون در اين كتاب درمان بزرگترين دردها وجود دارد؛ درد كفر و نفاق و گمراهي و ضلالت و...»[2]
5ـ رعايت تقوا و پرهيزگاري و انجام كارهاي خيرو عمل به آيات قرآن ؛ چنان كه خداوند مي‌فرمايد :«ذلك الكتاب لاريب فيه هدي للمتقين»؛ [3]اين كتاب (با عظمتي) است كه شك در آن راه ندارد و ماية هدايت پرهيزكاران است.
6ـ استعاذه و پناه بردن به خدا از شر وسوسة شياطين و هدف‌دار بودن قرائت؛ خداوند متعال مي‌فرمايد:« فاذا قرأت القران فاستعذ بالله من الشيطان الرجيم»؛[4] هنگامي كه قرآن مي خواني از شرّ شيطان مطرود شده به خدا پناه ببر. همچنين تلاوت قرآن بايد هدف‌دار باشد و قاري قرآن هنگام تلاوت خود را با آيات و خطاب‌هاي قرآن، بسنجد و سعي كند كه طوري عمل و رفتار كند كه خطاب‌هاي مدح آميز شامل او شود و در واقع از مصاديق آيات بشارت‌آميز قرآن قرار بگيرد. خداوند كريم مي‌فرمايد:«تلك آيات الكتاب الحكيم، هدي و رحمة للمحسنين»[5]اين آيات كتاب حكيم است، ماية هدايت و رحمت براي نيكوكاران است.[6]
7ـ استمداد و توسل به پيشوايان معصوم ـ عليهم السّلام ـ و فرمايشات و سخنان سودمند آنان دربارة معارف و علوم قرآن كريم؛ قران كريم مي‌فرمايد: «... در حالي كه تفسيير آن‌ها ( آيات قرآن) را جز خدا و راسخان در علم نمي دانند..[7]»
براساس روايات اسلامي«راسخون في العلم» به پيامبر و امامان معصوم و اهل‌بيت پيامبر اكرم ـ عليهم السّلام ـ تفسير شده است.[8]
8ـ تفكّر، تدبّر و تأمّل در آيات قرآن كريم؛ خداوند متعال مي‌فرمايد: «افلا يتدبّرون القرآن...» آيا آن‌ها در قرآن تدبّر نمي‌كنند!... قرآن كريم، تنها براي تلاوت نيست بلكه هدف نهايي آن تذكّر و يادآوري و خارج ساختن انسان‌ها از تاريكي‌ها به سوي نور و شفاء رحمت و هدايت است.[9]
امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد: « تفكر ساعة خير من قيام ليلة»؛ يك ساعت تفكر از قيام و شب زنده‌داري بهتر است».
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ ناصر مكارم شيرازي و همكاران، تفسير نمونه، تهران دارالكتب الاسلاميه، در 27 مجلد.
2ـ محمد هادي معرفت، علوم قرآني، قم، مؤسسه التمهيد.
3ـ علامه سيد محمد حسين طباطبايي، الميزان في تفسير القرآن، بيروت، مؤسسه الاعلمي، در 20 مجلد ( به فارسي نيز ترجمه شده است).
4ـ ناصر مكارم شيرازي و همكاران، تفسير موضوعي پيام قرآن ، قم؛ نشر مدرسه الامام اميرالمؤمنين ـ عليه السّلام ـ، در 10 مجلد.
--------------------------------------------------------------------------------
[1]- ر. ك: فصلت/ 44.
[2]- ر.ك: امام علي عليه‌السلام ـ نهج البلاغه، ترجمه: جعفر شهيدي، تهران، انتشارات علمي و فرهنگي، خطبه 176، ص 182.
[3]- ر.ك: بقره/ 2.
[4]- نحل/ 98.
[5]- لقمان/ 2 .
[6]- ر.ك: مكارم شيرازي، ناصر و همكاران، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب السلاميه، چاپ چهارم، ج 1-7، صص 9- 11 .
[7]- نساء/ 162.
[8]- ر.ك: الجمعة العروسي الحويزي، نور الثقلين، قم، نشر اسماعيليان، ج 1، ص 315 .
[9]- ر.ك: تفسير نمونه، همان، ج 21، ص 467-470.
