پرسش :
فردي كه مي‌خواهد براي اولين بار در زمينة تفسير قرآن شروع به مطالعه نمايد از چه نقطه‌اي آغاز كند و چه كتاب‌ها و روش‌هايي را پيشنهاد مي‌كنيد؟
پاسخ :
قرآن كتاب هدايت بشر از ظلمات به سوي نور و شفاء قلوب مؤمنان است و ارتباط با اين كتاب الهي به صورت تلاوت، تفسير و... زمينه‌ساز عمل به دستورات آن مي‌باشد، مطالعه در زمينه تفسير قرآن حداقل به دو صورت امكان‌پذير است:
الف: مطالعه تخصصي؛ ب) آشنايي با معارف قرآن.
الف) مطالعة تخصصي: براي مطالعة تخصصي در زمينة قرآن و تفسير انسان محتاج يادگيري علومي است كه در كتب تفسير و روش‌هاي تفسيري ذكر شده است از قبيل:
1. ادبيات عرب شامل صرف، نحو، بلاغت و علم لغت.
2. علوم قرآني مانند اسباب نزول، محكم و متشابه، ناسخ و منسوخ، وجوه اعجاز قرآن، مكي و مدني و علم قرائت.
3. علم كلام؛ 4. علم فقه؛ 5. علم اصول؛ 6. علم رجال و درايه؛ 7. علوم تجربي؛ 8. علوم انساني؛ 9. علم الموهبة (طهارت روحي مفسر).
علاوه بر اين، از منابع تاريخي، روايي و عقل برهاني، نيز بايد بهره برد. علل نيازمندي به اين علوم و استفاده از اين منابع در كتب روش‌هاي تفسيري بحث شده است.[1] بديهي است براي مطالعه تخصصي انسان بايد در مراكز تخصصي آموزش و تفسير قرآن، تحصيل نمايد. از قبيل مركز آموزش تخصصي تفسير و علوم قرآن حوزه علميه قم و ديگر مراكز تخصصي، پژوهشي دانشگاهي و حوزوي همانند رشته ي علوم و قرآن در دانشگاه.
ب: آشنايي با معارف قرآن
مطالعه تفسير قرآن با اين ديدگاه بدين صورت پيشنهاد مي‌شود:
1. تلاوت زياد قرآن به صورت ترتيل و با تدبّر.
2. مطالعه كتب لغت قرآن از قبيل قاموس قرآن نوشته آقاي قرشي و التحقيق في كلمات القرآن كالكريم نوشتة آقاي حسن مصطفوي.
3. مطالعه كتب مربوط به تجزيه، تركيب و بلاغت قرآن مانند: «الجدول في اعراب القرآن و صرفه و بيانه» نوشتة محمود صافي و كتاب «اعراب القرآن» نوشتة محيي الدين الدرويش.
لازم به ذكر است، مطالعه ادبيات عرب در حد نياز توصيه مي‌شود و نبايد انسان را از هدايت‌هاي قرآني دور كند.
4. استفاده از كتب معجم الفاظ قرآن مانند المعجم المفهرس نوشتة محمد عبدالفؤاد باقي.
5. مطالعه كتب تفسيري فارسي
الف: كتب تفسير ترتيبي مانند تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي؛ تفسير نور: آقاي قرائتي؛ تفسير راهنما: آقاي هاشمي رفسنجاني؛ ترجمه تفسير الميزان: علامه طباطبايي، مترجم: آقاي موسوي همداني؛ تفسير تسنيم: آيت الله جوادي آملي.
ب: كتب تفسير موضوعي از قبيل:
1. پيام قرآن، آيت الله مكارم شيرازي و همكاران؛ منشور جاويد قرآن، آيت الله سبحاني؛ تفسير موضوعي قرآن کريم، آيت الله جوادي آملي.
6. يادداشت و فيش‌برداري از مطالعات انجام شده
7. ارايه اين مطالب براي استفاده ديگران در كلاس‌هاي قرآن و سخنراني.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. روش شناسي تفسير قرآن، اثر علي اکبر بابايي و ديگران.
2. تفسير تنسيم، ج1، اثر استاد جوادي آملي.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . ر. ك: بابايي، علي اكبر و ديگران، روش‌شناسي تفسير قرآن، پژوهشكده حوزه و دانشگاه و سازمان مطالعه و تدوين علوم انساني دانشگاهي، انتشارات سمت، چاپ اول، سال 1379؛ عميد زنجاني، عباسعلي، مباني و روش هاي تفسير قرآن.
قرآن كتاب هدايت بشر از ظلمات به سوي نور و شفاء قلوب مؤمنان است و ارتباط با اين كتاب الهي به صورت تلاوت، تفسير و... زمينه‌ساز عمل به دستورات آن مي‌باشد، مطالعه در زمينه تفسير قرآن حداقل به دو صورت امكان‌پذير است:
الف: مطالعه تخصصي؛ ب) آشنايي با معارف قرآن.
الف) مطالعة تخصصي: براي مطالعة تخصصي در زمينة قرآن و تفسير انسان محتاج يادگيري علومي است كه در كتب تفسير و روش‌هاي تفسيري ذكر شده است از قبيل:
1. ادبيات عرب شامل صرف، نحو، بلاغت و علم لغت.
2. علوم قرآني مانند اسباب نزول، محكم و متشابه، ناسخ و منسوخ، وجوه اعجاز قرآن، مكي و مدني و علم قرائت.
3. علم كلام؛ 4. علم فقه؛ 5. علم اصول؛ 6. علم رجال و درايه؛ 7. علوم تجربي؛ 8. علوم انساني؛ 9. علم الموهبة (طهارت روحي مفسر).
علاوه بر اين، از منابع تاريخي، روايي و عقل برهاني، نيز بايد بهره برد. علل نيازمندي به اين علوم و استفاده از اين منابع در كتب روش‌هاي تفسيري بحث شده است.[1] بديهي است براي مطالعه تخصصي انسان بايد در مراكز تخصصي آموزش و تفسير قرآن، تحصيل نمايد. از قبيل مركز آموزش تخصصي تفسير و علوم قرآن حوزه علميه قم و ديگر مراكز تخصصي، پژوهشي دانشگاهي و حوزوي همانند رشته ي علوم و قرآن در دانشگاه.
ب: آشنايي با معارف قرآن
مطالعه تفسير قرآن با اين ديدگاه بدين صورت پيشنهاد مي‌شود:
1. تلاوت زياد قرآن به صورت ترتيل و با تدبّر.
2. مطالعه كتب لغت قرآن از قبيل قاموس قرآن نوشته آقاي قرشي و التحقيق في كلمات القرآن كالكريم نوشتة آقاي حسن مصطفوي.
3. مطالعه كتب مربوط به تجزيه، تركيب و بلاغت قرآن مانند: «الجدول في اعراب القرآن و صرفه و بيانه» نوشتة محمود صافي و كتاب «اعراب القرآن» نوشتة محيي الدين الدرويش.
لازم به ذكر است، مطالعه ادبيات عرب در حد نياز توصيه مي‌شود و نبايد انسان را از هدايت‌هاي قرآني دور كند.
4. استفاده از كتب معجم الفاظ قرآن مانند المعجم المفهرس نوشتة محمد عبدالفؤاد باقي.
5. مطالعه كتب تفسيري فارسي
الف: كتب تفسير ترتيبي مانند تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي؛ تفسير نور: آقاي قرائتي؛ تفسير راهنما: آقاي هاشمي رفسنجاني؛ ترجمه تفسير الميزان: علامه طباطبايي، مترجم: آقاي موسوي همداني؛ تفسير تسنيم: آيت الله جوادي آملي.
ب: كتب تفسير موضوعي از قبيل:
1. پيام قرآن، آيت الله مكارم شيرازي و همكاران؛ منشور جاويد قرآن، آيت الله سبحاني؛ تفسير موضوعي قرآن کريم، آيت الله جوادي آملي.
6. يادداشت و فيش‌برداري از مطالعات انجام شده
7. ارايه اين مطالب براي استفاده ديگران در كلاس‌هاي قرآن و سخنراني.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. روش شناسي تفسير قرآن، اثر علي اکبر بابايي و ديگران.
2. تفسير تنسيم، ج1، اثر استاد جوادي آملي.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . ر. ك: بابايي، علي اكبر و ديگران، روش‌شناسي تفسير قرآن، پژوهشكده حوزه و دانشگاه و سازمان مطالعه و تدوين علوم انساني دانشگاهي، انتشارات سمت، چاپ اول، سال 1379؛ عميد زنجاني، عباسعلي، مباني و روش هاي تفسير قرآن.
.jpg "5 ابزار ضروری برای زنده ماندن در صعودهای زمستانی")
