پرسش :

فلسفه واجب شدن نماز چیست؟

پاسخ :

1ـ هشام بن حکم می‏گوید: از امام صادق ـ علیه‏السلام ـ پرسیدم چرا نماز واجب شده است با آنکه مردم را از کار و رسیدن به مشکلات و نیازهایشان باز می‏دارد و باعث زحمت و رنج جسمی آنها می‏شود؟ حضرت در پاسخ فرمود:
«اگر به مردم به غیر از آمدن دین و وجود قرآن در بین آنها تذکری داده نمی‏شد و بدون یاد و خاطره پیامبر اکرم ـ صلی‏الله علیه وآله وسلم ـ رها می‏شدند، به همان سرنوشت پیروان ادیان پیشین دچار می‏شدند؛ آنها برای خود دینی و کتابی داشتند و عده‏ای را به سوی آیین خود فرا خواندند و در راه آن، جنگیدند. اما با رفتن آنها، دین و آیینشان هم کهنه شد و از بین رفت. خدای تبارک و تعالی چنین خواست که مسلمانان نام و یاد پیامبر اکرم ـ صلی‏الله علیه وآله وسلم ـ و دین او را از یاد نبرند. از این رو نماز را بر ایشان واجب فرمود تا روزی پنج مرتبه به یاد او باشند و نامش را بر زبان آورند و نماز و یاد خدا از آنان خواسته شد تا مبادا از یاد خدا غافل شوند و فراموشش کنند و در نتیجه یاد و نامش محو شود.»(1)
2ـ در روایتی از حضرت علی ـ علیه‏السلام ـ نقل شده که فرمود:
«خداوند برای پاک شدن بندگان از شرک ایمان را و برای دور ماندن آنان از غرور و کبر نماز را واجب کرد.»(2)
3ـ در روایتی امام رضا ـ علیه‏السلام ـ در بیان علت وجوب نماز فرمود:
«نماز، طاعتی است که خداوند، بندگان را به آن امر کرده است؛ در نماز تعظیم و بزرگداشت خداوند است و هنگامی که بنده سجده می‏کند، در واقع به آستان حق تعالی خضوع کرده است؛ نیز در نماز، اقرار کردن بنده به این است که بالاتر از او خداوندی وجود دارد که این بنده او را عبادت و سجده می‏کند.»(3)
با توجه به آثار و فوایدی که تنها از نماز حاصل می‏شود و با توجه به حکیم بودن خداوند و لزوم داشتن روحیه اطاعت بی‏چون وچرا از او و با نظر به این که وجوب نماز عللی داشته است، نتیجه می‏گیریم که هیچ گونه مناجات و راز و نیازی غیر از نماز، فواید و آثار نماز را نخواهد داشت و صرف پاکی دل نیز ـ به فرض اینکه بدون نماز بتوان به آن رسید ـ برای انسان فایده‏ای نخواهد داشت.
پی نوشتها:
1- علل الشرایع، ص 317.
2- نهج‏البلاغه، حکمت 252.
3- الصلاة، ری شهری، ص 24.