پرسش :
چگونه همه منتظران از تمام اديان، ظهور را متوجه مي شوند؟
پاسخ :
ظهور امام زمان(ع) داراي علايم و شرايطي است که تحقق آنها باعث ظهور مي شود. و هر گاه اين علایم محقق شد ظهور واقع مي شود و همه بشر روي زمين متوجه آن شده به دنبال مهدی راه مي افتند و چون هم تشنه عدالت هستند به دنبال دادگر مي شتابند.
علايم ظهور:
علامت در لغت عرب به معناي نشانه است. بنابراين منظور از علایم ظهور، نشانه‌هايي است كه نزديك شدن ظهور را نشان مي‌دهند. با تحليل ماهيت علایم ظهور، در مي‌يابيم كه علایم ظهور، نسبت به ظهور رابطه سببي ندارند يعني اين گونه نيست كه به محض تحقق نشانه‌ها و علایم ظهور بگوييم پس ظهور هم حتماً تحقق خواهد يافت، بلكه تنها جنبه اعلام و كاشفيت دارند يعني تحقق آنها كاشف از اين واقعيت است كه ظهور نزديک شده است.
علایم را از جهات مختلفي مي‌توان تقسيم بندي نمود. از جمله مي‌توان آنها را به:
1. علایم عادي و علایم غير عادي و معجزه آسا تقسيم كرد.
2. با توجه به روايات رسيده مي‌توان به علایم حتمي و علایم غير حتمي تقسيم نمود.
3. بالآخره مي‌توان به لحاظ فاصله زماني بين وقوع علامت و تحقق روز موعود به علایم قريب و علایم بعيد تقسيم كرد.
آنچه بيشتر از ظاهر روايات به دست مي‌آيد تقسيم علایم به غير حتمي يا موقوف و علایم حتمي است. علایم غير حتمي يا موقوف نشانه‌هايي است كه رخ دادن آنها قطعي نيست و ممكن است به دليل عدم تحقق شرايط و يا ايجاد مانع به وقوع نپيوندند. و اما علایم حتمی آنهاست كه رخ دادن آنها حتمي و قطعي است.
در منابع روايي، بسياري از رخداد‌هاي طبيعي و غير طبيعي و دگر‌گوني‌هاي سياسي و اجتماعي به عنوان علایم ظهور، ذكر شده است. بديهي است كه روايات مربوط به اين مسئله، مانند ساير مسائل ديگر، از جهت درستي و اعتبار، يكسان نيستند. در ميان اين روايات، برخي از جهت سند غير قابل اعتمادند و برخي هم از جهت مضمون و مطالبي كه در آن مطرح شده، جاي بحث و تأمل دارند. بنابراين، نمي‌توان به صرف ديدن يك روايت و بدون بررسي كارشناسانه از جهت سند و دلالت، به آن اعتماد كرد. در ميان نشانه‌ها، برخي به عنوان «علايم حتمي ظهور» ذكر شده است.
علائم معروف حتمي، پنج مورد است:
1. خروج سفيانی؛ پيش از قيام حضرت مهدی(ع) مردي از نسل ابوسفيان، در منطقه شام، خروج مي‌كند و با تصرف بخش‌هايي از سرزمين اسلام، براي يافتن و كشتن شيعيان جايزه تعيين می‌كند. (بحار الانوار، ج52، ص182).
2. خسف در بيداء؛ خسف، يعني فرورفتن، و بيداء نام سرزميني بين مدينه و مكه است. سفياني كه در آستانه ظهور حضرت مهدي(ع) خروج مي‌كند، هنگامي كه از ظهور ايشان با خبر مي‌گردد سپاهي عظيم به مدينه و مكه مي‌فرستد و چون به سرزمين بيداء مي‌رسند، خداوند آنان را در كام زمين فرو مي‌برد و هلاک مي‌شوند.
3. خروج يمانی؛ سرداري از يمن قيام مي‌كند و مردم را به حق و عدل دعوت مي‌كند. خروج يماني، اجمالاٌ از نشانه‌هاي ظهور است، هر چند جزئيات و چگونگي قيام وي، روشن نيست.
4. قتل نفس زكيه؛ نفس زكيه، يعني انسان پاک و بی گناه. در آستانه ظهور حضرت مهدي، جوانی بی گناه، مظلومانه در مسجد الحرام به قتل می‌رسد.
5. صيحه آسمانی؛ منظور از آن، صدايي است كه در آستانه ظهور حضرت مهدي، از آسمان به گوش ميرسد و همه مردم آن را مي‌شنوند. محتواي اين پيام آسماني، دعوت به حق و حضرت مهدي است. امام باقر(ع) مي‌فرمايد: «ندا كننده‌‌اي از آسمان، نام قائم ما را ندا مي‌كند. پس هر كه در شرق و غرب است، آن را مي‌شنود.»(الغيبة، نعماني، ص252).
البته در برخي از روايات، به علایم ديگري نيز اشاره شده است، مانند خورشيد گرفتگي در نيمه ماه رمضان و ماه گرفتگي در آخر آن. (الغيبة، طوسي، ص444) و يا طلوع خورشيد از مغرب(الغيبة، طوسي، ص435).
شرايط ظهور:
براي هر انقلاب از جمله انقلاب و ظهور امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) حداقل چهار شرط لازم است:
الف. برنامه و قانون جامع:
از آنجايي كه برنامه حركتي حضرت مهدي(عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر اساس دستورات دين اسلام و سيره پيامبر(صلی الله علیه وآله) است. اين شرط از شرايط ظهور فراهم است.
ب. رهبر:
هر انقلاب نياز به رهبري دارد كه عالم به برنامه‌ها و اهداف انقلاب باشد. وضعيت موجود و مطلوب را بتواند تشخيص دهد. شجاع و قاطع و دلسوز باشد و ... و چون رهبري ظهور به دست امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است ـ كه متصل به علم الهي و آيينه تمام نماي صفات جلال و جمال خداوند است ـ لذا اين شرط نيز براي ظهور فراهم است.
ج. ياران:
يک انقلاب نياز به ياوراني دارد كه رهبر را شناخته و به او ايمان داشته باشند، از اهداف و برنامه‌هاي انقلاب، آگاه بوده و آنها را باور كنند. شجاع و فداكار باشند و تا آخرين نفس بايستند. اين ياران قبل از شروع قيام، به زمينه سازي پرداخته و مردم را نسبت به حركت انقلاب آگاه نموده و آنان را ترغيب به پذيرش انقلاب مي‌كنند. در جريان انقلاب در صحنه‌ها حاضر شده و از هيچ تلاشي كوتاهي نمي‌كنند. و بعد از پيروزي و اجراي برنامه‌ها، خود را وقف قيام مي‌كنند و ... انقلاب امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) نيز نياز به ياراني شجاع، مؤمن، آگاه و عالم دارد.
د. پذيرش مردم:
اگر مردم آن انقلاب را خواستار باشند، انقلاب شكل گرفته و به سرانجام مطلوب ميرسد. ظهور نيز وقتي است كه مردم واقعاً خواستار ظهور حضرت و عدالت گستري او باشند.
ما چون علم و اطلاع کامل و درستي نداريم نمي توانيم در مورد نزديک بودن ظهور اظهار نظر بکنيم. ائمه معصومين(علیهم السلام) از ما خواسته‌اند هميشه منتظر ظهور باشيد ولي براي ظور زمان تعيين نکنيد که تعيين کنندگان وقت ظهور دروغگو هستند. طبق روايات انتظار فرج در زندگي انسان راهگشا است و آثار خود را در زندگي به جاي مي گذارد. راوي مي گويد از امام(عجل الله تعالی فرجه الشریف) پيرامون فرج و ظهور پرسيدم. حضرت فرمود: آيا نمي داني انتظار فرج از فرج است.(بحار الانوار، ج52، ص130، ح29)
و آنچه وظيفه انسان است داشتن معرفت صحيح است، زيرا معرفت صحيح باعث مي شود انسان به درستي برنامه ريزي کرده و حرکت کند. از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است: «اعرف امامک فانک اذا عرفته لم يضرک تقدم هذا الامر او تآخر؛ امامت را بشناس، پس هنگامي که او را شناختي ضرر نمي رساند تو را مقدم شود اين امر يا به عقب بيفتد.» (بحار الانوار، ج52، ص141، ح52) مهم شناخت و عمل به وظيفه است. گفتني است چون امر فرج امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) مربوط به کل جهان و همه انسانها مي باشد ، بنابراين همگان متوجه ظهور خواهند شد و همان گونه که بيان شد به واسطه علایم مخصوصا صيحه آسماني (که معرفي امام عصر(ع) را نيز به همراه دارد) همه متوجه نزديک شدن ظهور مي شوند. علاوه اين که اعلام ظهور توسط امام در مسجد الحرام به گوش جهانيان خواهد رسيد. در مورد صيحه، از امام صادق(ع) پيرامون ظهور و علايم آن نقل شده است که به راوي فرمود: «نگه دار با دستت هلاک فلانی (مردي از بنی عباس) و خروج سفياني و کشته شدن نفس (زکيه) و فرو رفتن سپاه به زمين و صوت. راوي پرسيد: صوت چيست؟ آيا همان منادي است؟ حضرت فرمود: آري و صاحب اين امر به وسيله آن شناخته مي شود.»(بحار الانوار، ج52، ص234، ح100) و در حديث ديگر از حضرت نقل شده است: «قائم(عجل الله تعالی فرجه الشریف) قيام نمي کند تا اين که منادي از آسمان ندا مي دهد که مي شنود آن را دوشيزگان پشت پرده و اهل مشرق و مغرب (بحار الانوار، ج52، ص285، ح15).
در مورد ظهور، از امام صادق(ع) نقل شده است: «لا تراه عين في وقت ظهوره الا رأته کل عين؛ نمي بيند چشمي او را در وقت ظهور مگر اينکه همه او را مشا هده مي كنند.»
ظهور امام زمان(ع) داراي علايم و شرايطي است که تحقق آنها باعث ظهور مي شود. و هر گاه اين علایم محقق شد ظهور واقع مي شود و همه بشر روي زمين متوجه آن شده به دنبال مهدی راه مي افتند و چون هم تشنه عدالت هستند به دنبال دادگر مي شتابند.
علايم ظهور:
علامت در لغت عرب به معناي نشانه است. بنابراين منظور از علایم ظهور، نشانه‌هايي است كه نزديك شدن ظهور را نشان مي‌دهند. با تحليل ماهيت علایم ظهور، در مي‌يابيم كه علایم ظهور، نسبت به ظهور رابطه سببي ندارند يعني اين گونه نيست كه به محض تحقق نشانه‌ها و علایم ظهور بگوييم پس ظهور هم حتماً تحقق خواهد يافت، بلكه تنها جنبه اعلام و كاشفيت دارند يعني تحقق آنها كاشف از اين واقعيت است كه ظهور نزديک شده است.
علایم را از جهات مختلفي مي‌توان تقسيم بندي نمود. از جمله مي‌توان آنها را به:
1. علایم عادي و علایم غير عادي و معجزه آسا تقسيم كرد.
2. با توجه به روايات رسيده مي‌توان به علایم حتمي و علایم غير حتمي تقسيم نمود.
3. بالآخره مي‌توان به لحاظ فاصله زماني بين وقوع علامت و تحقق روز موعود به علایم قريب و علایم بعيد تقسيم كرد.
آنچه بيشتر از ظاهر روايات به دست مي‌آيد تقسيم علایم به غير حتمي يا موقوف و علایم حتمي است. علایم غير حتمي يا موقوف نشانه‌هايي است كه رخ دادن آنها قطعي نيست و ممكن است به دليل عدم تحقق شرايط و يا ايجاد مانع به وقوع نپيوندند. و اما علایم حتمی آنهاست كه رخ دادن آنها حتمي و قطعي است.
در منابع روايي، بسياري از رخداد‌هاي طبيعي و غير طبيعي و دگر‌گوني‌هاي سياسي و اجتماعي به عنوان علایم ظهور، ذكر شده است. بديهي است كه روايات مربوط به اين مسئله، مانند ساير مسائل ديگر، از جهت درستي و اعتبار، يكسان نيستند. در ميان اين روايات، برخي از جهت سند غير قابل اعتمادند و برخي هم از جهت مضمون و مطالبي كه در آن مطرح شده، جاي بحث و تأمل دارند. بنابراين، نمي‌توان به صرف ديدن يك روايت و بدون بررسي كارشناسانه از جهت سند و دلالت، به آن اعتماد كرد. در ميان نشانه‌ها، برخي به عنوان «علايم حتمي ظهور» ذكر شده است.
علائم معروف حتمي، پنج مورد است:
1. خروج سفيانی؛ پيش از قيام حضرت مهدی(ع) مردي از نسل ابوسفيان، در منطقه شام، خروج مي‌كند و با تصرف بخش‌هايي از سرزمين اسلام، براي يافتن و كشتن شيعيان جايزه تعيين می‌كند. (بحار الانوار، ج52، ص182).
2. خسف در بيداء؛ خسف، يعني فرورفتن، و بيداء نام سرزميني بين مدينه و مكه است. سفياني كه در آستانه ظهور حضرت مهدي(ع) خروج مي‌كند، هنگامي كه از ظهور ايشان با خبر مي‌گردد سپاهي عظيم به مدينه و مكه مي‌فرستد و چون به سرزمين بيداء مي‌رسند، خداوند آنان را در كام زمين فرو مي‌برد و هلاک مي‌شوند.
3. خروج يمانی؛ سرداري از يمن قيام مي‌كند و مردم را به حق و عدل دعوت مي‌كند. خروج يماني، اجمالاٌ از نشانه‌هاي ظهور است، هر چند جزئيات و چگونگي قيام وي، روشن نيست.
4. قتل نفس زكيه؛ نفس زكيه، يعني انسان پاک و بی گناه. در آستانه ظهور حضرت مهدي، جوانی بی گناه، مظلومانه در مسجد الحرام به قتل می‌رسد.
5. صيحه آسمانی؛ منظور از آن، صدايي است كه در آستانه ظهور حضرت مهدي، از آسمان به گوش ميرسد و همه مردم آن را مي‌شنوند. محتواي اين پيام آسماني، دعوت به حق و حضرت مهدي است. امام باقر(ع) مي‌فرمايد: «ندا كننده‌‌اي از آسمان، نام قائم ما را ندا مي‌كند. پس هر كه در شرق و غرب است، آن را مي‌شنود.»(الغيبة، نعماني، ص252).
البته در برخي از روايات، به علایم ديگري نيز اشاره شده است، مانند خورشيد گرفتگي در نيمه ماه رمضان و ماه گرفتگي در آخر آن. (الغيبة، طوسي، ص444) و يا طلوع خورشيد از مغرب(الغيبة، طوسي، ص435).
شرايط ظهور:
براي هر انقلاب از جمله انقلاب و ظهور امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) حداقل چهار شرط لازم است:
الف. برنامه و قانون جامع:
از آنجايي كه برنامه حركتي حضرت مهدي(عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر اساس دستورات دين اسلام و سيره پيامبر(صلی الله علیه وآله) است. اين شرط از شرايط ظهور فراهم است.
ب. رهبر:
هر انقلاب نياز به رهبري دارد كه عالم به برنامه‌ها و اهداف انقلاب باشد. وضعيت موجود و مطلوب را بتواند تشخيص دهد. شجاع و قاطع و دلسوز باشد و ... و چون رهبري ظهور به دست امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است ـ كه متصل به علم الهي و آيينه تمام نماي صفات جلال و جمال خداوند است ـ لذا اين شرط نيز براي ظهور فراهم است.
ج. ياران:
يک انقلاب نياز به ياوراني دارد كه رهبر را شناخته و به او ايمان داشته باشند، از اهداف و برنامه‌هاي انقلاب، آگاه بوده و آنها را باور كنند. شجاع و فداكار باشند و تا آخرين نفس بايستند. اين ياران قبل از شروع قيام، به زمينه سازي پرداخته و مردم را نسبت به حركت انقلاب آگاه نموده و آنان را ترغيب به پذيرش انقلاب مي‌كنند. در جريان انقلاب در صحنه‌ها حاضر شده و از هيچ تلاشي كوتاهي نمي‌كنند. و بعد از پيروزي و اجراي برنامه‌ها، خود را وقف قيام مي‌كنند و ... انقلاب امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) نيز نياز به ياراني شجاع، مؤمن، آگاه و عالم دارد.
د. پذيرش مردم:
اگر مردم آن انقلاب را خواستار باشند، انقلاب شكل گرفته و به سرانجام مطلوب ميرسد. ظهور نيز وقتي است كه مردم واقعاً خواستار ظهور حضرت و عدالت گستري او باشند.
ما چون علم و اطلاع کامل و درستي نداريم نمي توانيم در مورد نزديک بودن ظهور اظهار نظر بکنيم. ائمه معصومين(علیهم السلام) از ما خواسته‌اند هميشه منتظر ظهور باشيد ولي براي ظور زمان تعيين نکنيد که تعيين کنندگان وقت ظهور دروغگو هستند. طبق روايات انتظار فرج در زندگي انسان راهگشا است و آثار خود را در زندگي به جاي مي گذارد. راوي مي گويد از امام(عجل الله تعالی فرجه الشریف) پيرامون فرج و ظهور پرسيدم. حضرت فرمود: آيا نمي داني انتظار فرج از فرج است.(بحار الانوار، ج52، ص130، ح29)
و آنچه وظيفه انسان است داشتن معرفت صحيح است، زيرا معرفت صحيح باعث مي شود انسان به درستي برنامه ريزي کرده و حرکت کند. از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است: «اعرف امامک فانک اذا عرفته لم يضرک تقدم هذا الامر او تآخر؛ امامت را بشناس، پس هنگامي که او را شناختي ضرر نمي رساند تو را مقدم شود اين امر يا به عقب بيفتد.» (بحار الانوار، ج52، ص141، ح52) مهم شناخت و عمل به وظيفه است. گفتني است چون امر فرج امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) مربوط به کل جهان و همه انسانها مي باشد ، بنابراين همگان متوجه ظهور خواهند شد و همان گونه که بيان شد به واسطه علایم مخصوصا صيحه آسماني (که معرفي امام عصر(ع) را نيز به همراه دارد) همه متوجه نزديک شدن ظهور مي شوند. علاوه اين که اعلام ظهور توسط امام در مسجد الحرام به گوش جهانيان خواهد رسيد. در مورد صيحه، از امام صادق(ع) پيرامون ظهور و علايم آن نقل شده است که به راوي فرمود: «نگه دار با دستت هلاک فلانی (مردي از بنی عباس) و خروج سفياني و کشته شدن نفس (زکيه) و فرو رفتن سپاه به زمين و صوت. راوي پرسيد: صوت چيست؟ آيا همان منادي است؟ حضرت فرمود: آري و صاحب اين امر به وسيله آن شناخته مي شود.»(بحار الانوار، ج52، ص234، ح100) و در حديث ديگر از حضرت نقل شده است: «قائم(عجل الله تعالی فرجه الشریف) قيام نمي کند تا اين که منادي از آسمان ندا مي دهد که مي شنود آن را دوشيزگان پشت پرده و اهل مشرق و مغرب (بحار الانوار، ج52، ص285، ح15).
در مورد ظهور، از امام صادق(ع) نقل شده است: «لا تراه عين في وقت ظهوره الا رأته کل عين؛ نمي بيند چشمي او را در وقت ظهور مگر اينکه همه او را مشا هده مي كنند.»
