پرسش :

می خواهم بدانم که فهم ما در مورد اولین وحی چیست؟ در غار حرا وقتی که اولین وحی بوسیله حضرت جبرئیل(علیه السلام) آمد چه اتفاقی افتاد؟ و واکنش حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) نسبت به آن چه بود؟ لطفاً طبق قرآن و تفسیر آن پاسخ دهید.

پاسخ :
حقیقت وحی بعنوان یک شعور مرموز برای ما روشن نیست همان گونه که حقیقت نزول قرآن هم برای فهم انسان¬های عالی بسیار سنگین است تا چه رسد به انسان¬های عادی و ما با توجه به پرتو نورانی وحی پی به عظمت و مجد آن می¬بریم و آن را تصدیق می¬کنیم اما نمی¬توانیم تصویری همه جانبه از آن داشته باشیم.[1]
متأسفانه در آثار روائی، روایاتی جعلی وارد شده¬اند که اصطلاحاً آن را اسرائیلیات می¬خوانند و پیرامون وحی بر پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) ، هم در مورد اولین وحی که نازل شد و هم در مورد سوره نجم، احادیث و روایاتی وارده شده است که قهراً بی اشکال نیستند. چناچه در داستان ورقه بن نوفل می¬بینیم که او پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را دلداری می¬دهد و از شک و تردید!! می¬رهاند درحالی که لازمه نبوت یقین آن هم در حداعلی می¬باشد.[2]
و علامه سبحانی در کتاب فروغ ابدیت[3]بی پایگی این گفتارها را تبیین نموده است.
خلاصه داستان:
کوه حراء درشمال مکه واقع شده و به فاصله نیم ساعت میتوان به قله آن صعود نمود. ظاهر این کوه را تخته سنگ¬های سیاهی تشکیل می¬دهد. غاری در آن واقع شده است که به ارتفاع قامت یک انسان است. قسمتی از غار با نورخورشید روشن و قسمتی دائماً تاریک است. اینجا عبادتگاه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بود تا اینکه فرشته¬ای از طرف خدا مأمور شد آیاتی چند به عنوان طلیعه و آغاز کتاب هدایت و سعادت برای فرزند قریش بخواند و او را به کسوت نبوت مفتخر سازد و آن فرشته حضرت جبرئیل (علیه السلام) بود و آن روز روز مبعث.
ورود فرشته بر یک انسان آمادگی خاصی می¬طلبد که پیامبر عظیم الشأن با عبادت¬های طولانی و تفکرهای ممتد این آمادگی را کسب نموده بود و درآن روز فرشته¬ای لوحی در مقابل او گرفت و عرض کرداقراءیعنی بخوان و آیات اولیه سوره علق را بر آن حضرت خواند. جبرئیل (علیه السلام) مأموریت خود را انجام داد و پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از کوه حراء پائین آمد و به سوی خانه (خدیجه) رهسپار شد. روح بزرگ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) با نور وحی نورانی شد، آنچه را از فرشته (جبرئیل) آموخته بود در صفحه دل ضبط نمود. پس از این جریان همان فرشته به او گفت که تو رسول خدا و من جبرئیل هستم و این هنگامی بود که از کوه حراء به پایین می¬آمد. مقداری وحشت و اضطراب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را فراگرفت آن هم به خاطر مسؤلیت بزرگی که متوجه او شده بود. خدیجه آثار تفکر و اضطراب عمیق را در چهره او مشاهده کرد و پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ماجرا را بر او نقل نمود. خدیجه او را دلداری داد و پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) احساس خستگی کرد و به خدیجه فرمود "دثّرینی" یعنی: مرا بپوشان، خدیجه (علیها السلام) او را پوشاند و اندکی درخواب فرورفت.[4]
ترجمه نخستین آیاتی که بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شد بدینگونه می¬باشد:
بخوان به نام پروردگارت که (جهان را) آفرید،
همان کس که انسان را از خون بسته‏ای خلق کرد!
بخوان که پروردگارت (از همه) بزرگوارتر است،
همان کسی که بوسیله قلم تعلیم نمود،
و به انسان آنچه را نمی‏دانست یاد داد![5]
این خلاصه¬ای بود از آنچه که اتفاق افتاد، اگر چه تفصیل بیشتر آن را باید در کتب تاریخی پیرامون مبعث جستجو نمود.
پی نوشتها:
[1]- رجوع شود به تفسیر سوره حمد امام خمینی(ره).
[2]-رجوع شود به تفسیر المیزان ذیل تفسیر آیات سوره علق.
[3]-فروغ ابدیت ج 1 ص 188به بعد.
[4]- به نقل از فروغ ابدیت با تلخیص جعفرسبحانی ج 1ص 178- 168.
[5]-سوره علق آیه های 1 تا 5.