پرسش :

مفهوم آيه‏ى شريفه "لا اكراه فى الدّين قد تَبَيّن الرّشدُ مِن الغىِّ..." را با توجه به تفاسير مختلف بيان نماييد.

پاسخ :
با توجه به تفاسير مختلف، در مجموع پنج قول در مفهوم و معناى آيه‏ى شريفه بيان گرديده كه قول صحيح آن است كه آيه، پيامى عام و جهان شمول و انسانى دارد و آن اين كه؛ دين يك مسئله‏ى اعتقادى و قلبى است و اكراه و اجبار در آن محال است و بنده مختار و مخير است. این قول هم دليل روشنى بر ردّ جبريون مى‏باشد كه گفته‏اند: "انسان در قبول اسلام يا كفر و يا عبادات و معاصى و ساير افعال مجبور است". و در عين حال ذيل آيه به انضمام آيه‏ى بعد از آن، حجت آشكارى است بر ردّ مفوضه كه گفته‏اند: "بعد از خلقت انسان همه‏ى امور به اراده و اختيار انسان تفويض شده و خداوند به كنارى رفته و انتظارى مى‏كشد تا روز قيامت؛" زيرا كه ذيل آيه و مابعدش مُشْعِر به ولايت و سنّت الاهى است كه هيچ چيزى از تحت مالكيت و سيطره‏ى الاهى خارج نمى‏باشد.
به عبارتى دیگر، همان طور كه اجبار و اكراهى در ايمان آوردن انسان‏ها نمى‏باشد، در عين حال نمى‏توانند از تحت مالكيت و سيطره‏ى إلاهى خارج گردند، بلكه بر مبناى سنّت الاهى كسانى كه روى گردان از كفر و طاغوت شوند و به خدا ايمان آورند به مقتضاى نظام علّى و معلولى، به دستاويزى استوار چنگ زده‏اند كه زمينه را براى هدايت بعدى و نجات از تاريكى‏ها به سوى روشنايى هموار نموده‏اند و به عكس، كسانى كه با آن همه ادّله‏ى روشن و آشكار باز هم كفر ورزيده‏اند، بر اساس همان سنّت إلاهى از روشنايى به سوى تاريكى‏ها سوق داده مى‏شوند. پس انسان با وجود قدرت انتخاب در نتيجه‏گيرى و حاصل انتخابش، هيچ قدرتى ندارد، بلكه تابع سنت الاهى است. در نتيجه مى‏توان از مجموع دو آيه اصلى را استظهار نمود كه در لسان ائمه هدى عليهم السلام نيز جارى مى‏باشد كه: "لاجبر و لاتفويض بل امربين الامرين".

منبع: http://farsi.islamquest.net