پرسش :

اسما و صفاتي که مفهوم مقايسه اي دارند مانند"احکم الحاکمين" يا "ارحم الراحمين" يا "خيرالغافرين" چه مفهومي را مي رسانند؟

پاسخ :
اين گونه صفات که صفت عالي است به اين معناست که خداوند در آن صفت مانند صفات ديگرش کمال مطلق را داراست به عنوان مثال ارحم الراحمين به اين معناست که خداوند رحمتش در نهايت کمال است "نظراماميه و محققين از فلاسفه و متکلمان معتقدند ما مي توانيم صفات خدا را بشناسيم و نيز آن را تحليل و بررّسي کنيم به گونه اي که موجب محدوديّت واجب تعالي نيز نشويم. به اين بيان که: از آنجا که خداوند کمال مطلق است پس هم? صفات کمال را دارد و از طرفي ما با عقل و براهين آن بطور بديهي مي دانيم که اگر صفات خداوند مانند مخلوقين باشد مستلزم نقص در خداون خواهد بود، در نهايت صفات را با تجريد و تنزيه از جهات نقص بر خداوند حمل مي کنيم و مثلاً مي گوييم: او مي بيند اما ديدن او مانند ما نيست چون اگر با چشم ببيند مستلزم جسميّت و نقص است پس ديدن او بايد به گونه اي باشد که از جهات نقص آفريدگان مبرّا باشد. برخي از بزرگان اين ديدگاه را به ديدگاه «تشبيه در عين تنزيه و تنزيه در عين تشبيه» نام نهاده اند. روايات و آيات هم بر اين حقيقت تأکيد مي کنند به عنوان مثال قسمت اخير روايت اميرالمؤمنين (ع) که مي فرمايد: «لَمْ يُطلِعِ العُقُولُ عَلي تحديد صفته و لَمْ يحجُبْها عن واجب معرفته» (نهج البلاغه خطبه اول، ترجمه دشتي ص 32) يعني خداوند عقل ها و خرد ها را بر چگونگي و تحديد صفات خودآگاه نکرد لکن هرگز آنها را از مقدار لازم معرفت خود، محجوب نساخت، دلالت بر صحت اين ديدگاه مي کند"[1]
پی نوشت:
[1] جعفر سبحاني و محمد محمد رضايي، انديشه اسلامي يک، قم، گروه و معارف، ص 89- 85 و عبدالله جوادي آملي، توحيد در قرآن، نشر إسراء، ص 46 – 41.
www.shamimm.ir