پرسش :
آيه استضعاف (سوره قصص، آيه 5) چگونه بر ظهور حضرت مهدى عليه السلام دلالت دارد؟
پاسخ :
خداوند متعال می‌فرماید: «وَ نُریدُ اَنَّ نَمُنَّ عَلَی الَّذینَ اسْتُضعِفُوا فِی الاَرضِ وَ نَجعَلَهُم اَئِمَّةً وَ نَجعَلَهُمُ الوارِثینَ»؛ «ارادۀ ما بر این قرار گرفته که بر مستضعفین زمین منت بگذاریم و آن‌ها را پیشوایان و وارثین [روی زمین قرار] دهیم»(۱).
مطابق سیاق آیۀ فوق، مفسران اهل سنت و شیعه، شأن نزول آیه را مربوط به قوم بنی‌اسرائیل می‌دانند(۲)، آنان بودند که روی زمین به استضعاف کشیده شد و خداوند آن‌ها را بر فرعونیان پیروز گرداند، ولی ظاهر آیه دلالت بر قانون کلی و اراده و مشیت همیشگی خداوند نسبت به مستضعفین تا روز قیامت دارد. خداوند اراده کرده که به‌حسب شرایط خاص، مستضعفین را بر مستکبرین عالم پیروز گرداند، که نمونه‌ای از آن، تحقق مشیت الهی نسبت به پیروزی بنی‌اسرائیل و زوال حکومت فرعونیان بود. نمونۀ کامل‌تر آن حکومت پیامبر اسلام بعد از ظهور اسلام است. و مطابق روایات اسلامی مصداق کامل‌تر از همۀ حکومت‌ها، حکومت حضرت مهدی علیه‌السلام در عصر ظهور است، که خداوند حکومت او را که همان حکومت مستضعفین است در سرتاسر گیتی گسترش خواهد داد و کرۀ زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد. این معنا را می‌توان از قرائنی به‌دست آورد:
۱. ارادۀ خداوند در آیه به صیغۀ مضارع «نرید» آمده که دلالت بر استمرار دارد.
۲. ارادۀ حتمی الهی بر عنوان «مستضعفین» وارد شده، و مستضعفین بنی‌اسرائیل خصوصیت ندارند.
۳. روایاتی که از طرق شیعه و سنی در ذیل آیه وارد شده دلالت بر عمومیت این سنت الهی دارد.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: «همانا این آیه مخصوص به صاحب امری است که در آخرالزمان ظهور کرده و جباران و فرعونیان را نابود خواهد کرد، او شرق و غرب زمین را مالک می‌شود پس زمین را پر از عدل می‌کند همان‌گونه که پر از ظلم شده باشد»(۳).
حضرت علی علیه‌السلام نیز فرمود: «دنیا بعد از آن که در برابر ما همچون شتر بدخلق چموشی و سرکشی کرد. به‌سوی ما روی می‌آورد و در برابر ما رام می‌شود. آنگاه این آیه را تلاوت نمود: «وَ نُریدُ اَنَّ نَمُنَّ...»(۴).
پی‌نوشت‌ها:
۱. قصص، ۵.
۲. مجمع‌البیان، ج۷، ص۳۷۵؛ درالمنثور، ج۶، ص۳۹۲.
۳. تفسیر برهان، ج۶، ص۵۸.
۴. شواهدالتنزیل، ج۱، ص۴۳۸، ح۵۹؛ ینابیع‌المودة، ص۴۳۷.
منبع: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، انتشارات مسجد مقدس جمکران
خداوند متعال می‌فرماید: «وَ نُریدُ اَنَّ نَمُنَّ عَلَی الَّذینَ اسْتُضعِفُوا فِی الاَرضِ وَ نَجعَلَهُم اَئِمَّةً وَ نَجعَلَهُمُ الوارِثینَ»؛ «ارادۀ ما بر این قرار گرفته که بر مستضعفین زمین منت بگذاریم و آن‌ها را پیشوایان و وارثین [روی زمین قرار] دهیم»(۱).
مطابق سیاق آیۀ فوق، مفسران اهل سنت و شیعه، شأن نزول آیه را مربوط به قوم بنی‌اسرائیل می‌دانند(۲)، آنان بودند که روی زمین به استضعاف کشیده شد و خداوند آن‌ها را بر فرعونیان پیروز گرداند، ولی ظاهر آیه دلالت بر قانون کلی و اراده و مشیت همیشگی خداوند نسبت به مستضعفین تا روز قیامت دارد. خداوند اراده کرده که به‌حسب شرایط خاص، مستضعفین را بر مستکبرین عالم پیروز گرداند، که نمونه‌ای از آن، تحقق مشیت الهی نسبت به پیروزی بنی‌اسرائیل و زوال حکومت فرعونیان بود. نمونۀ کامل‌تر آن حکومت پیامبر اسلام بعد از ظهور اسلام است. و مطابق روایات اسلامی مصداق کامل‌تر از همۀ حکومت‌ها، حکومت حضرت مهدی علیه‌السلام در عصر ظهور است، که خداوند حکومت او را که همان حکومت مستضعفین است در سرتاسر گیتی گسترش خواهد داد و کرۀ زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد. این معنا را می‌توان از قرائنی به‌دست آورد:
۱. ارادۀ خداوند در آیه به صیغۀ مضارع «نرید» آمده که دلالت بر استمرار دارد.
۲. ارادۀ حتمی الهی بر عنوان «مستضعفین» وارد شده، و مستضعفین بنی‌اسرائیل خصوصیت ندارند.
۳. روایاتی که از طرق شیعه و سنی در ذیل آیه وارد شده دلالت بر عمومیت این سنت الهی دارد.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: «همانا این آیه مخصوص به صاحب امری است که در آخرالزمان ظهور کرده و جباران و فرعونیان را نابود خواهد کرد، او شرق و غرب زمین را مالک می‌شود پس زمین را پر از عدل می‌کند همان‌گونه که پر از ظلم شده باشد»(۳).
حضرت علی علیه‌السلام نیز فرمود: «دنیا بعد از آن که در برابر ما همچون شتر بدخلق چموشی و سرکشی کرد. به‌سوی ما روی می‌آورد و در برابر ما رام می‌شود. آنگاه این آیه را تلاوت نمود: «وَ نُریدُ اَنَّ نَمُنَّ...»(۴).
پی‌نوشت‌ها:
۱. قصص، ۵.
۲. مجمع‌البیان، ج۷، ص۳۷۵؛ درالمنثور، ج۶، ص۳۹۲.
۳. تفسیر برهان، ج۶، ص۵۸.
۴. شواهدالتنزیل، ج۱، ص۴۳۸، ح۵۹؛ ینابیع‌المودة، ص۴۳۷.
منبع: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، انتشارات مسجد مقدس جمکران
