پرسش :
علل جسمى و پزشكى شب ادرارى كودكان چيست و در اين صورت چه بايد كرد؟
پاسخ :
حدود 5 درصد (و بنا بر پژوهشهاى ديگر، 2 و 10 درصد) از شب ادرارىهاى كودكان به علت مشكلات جسمى و ضايعات عضوى است كه پيش از هر گونه بررسى، بايد اين مشكلات احتمالى رد، و از نبودن مشكل عضوى اطمينان حاصل شود.
مهمترين نشانه اين نوع شب ادرارى اين است كه هيچ شبى ترك نمىشود. گاهى ممكن است علل پزشكى و غير پزشكى (ر. ك: ص 157 - 155) با هم وجود داشته باشند كه نبايد از اين علل چند گانه غفلت كرد.
مهمترين و شايعترين علت جسمى شب ادرارى كودكان، عفونت مجراى ادرار است كه در دختران زير 5 سال بيشتر ديده مىشود و علت عفونت، سرايت ميكروب از مقعد به مجراى ادرار به جهت شست و شوى دختر از جلو به عقب است.(1) علت ديگر ابتلاى افزونتر دختران از پسران، كوتاهتر بودن «ميزراه» (مجراى ادرار) آنان در مقايسه با پسران است.
در صورتى كه كودك، شب ادرارى نداشته يا پيشتر داشته و مدتى (6 تا 12 ماه) قطع بوده و دوباره آغاز شده است نيز احتمال عفونت مجراى ادرار زياد است.
از نشانههاى ديگر اين علت، احساس سوزش هنگام دفع ادرار، تكرر فزاينده دفع ادرار به ميزان كم، درد در قسمت پايين كمر يا يك طرف شكم، ادرار به رنگ قرمز، صورتى يا دودى در اثر وجود خون، و تب است.
در صورت وجود چنين نشانههايى، پس از آزمايش كامل و كشت ادرار، براى رفع مشكل، آنتىبيوتيك مناسب تجويز مىشود.
علت مهم ديگر، تأخير در رشد سامانه عصبى - عضلانى كنترل كننده دفع ادرار است كه باعث ضعف عضلات مثانه (عضلات اسفنكتر) مىشود و كودك نمىتواند ادرار خود را در شب كنترل كند يا اين كه مثانه او كوچك است.
از نشانههاى اين علت، آن است كه كودك در طول روز، بيشتر از كودكان ديگر به دستشويى مىرود.
اين دو مشكل (ضعف عضلات و كوچكى مثانه) را مىتوان با تمرين «كشش مثانه» به تدريج از بين برد (ر. ك: ص 160).
يكى از نشانههاى علل پيشين (عفونت مجراى ادرار، ضعف عضلات و كوچكى مثانه) اين است كه كودك، روز ادرارى هم دارد؛ يعنى در طول روز هم نمىتواند ادرار خود را كنترل كند.
عفونت مثانه يا ورم و يا سنگ مثانه هم در رديف علل پيشين است.
علت جسمى ديگر براى شب ادرارى، ديابت قندى است كه باعث تكرر ادرار و گاهى سبب شب ادرارى كودكانى مىشود كه پيشتر كنترل ادرار داشتهاند.
علت ديگر پزشكى، ديابت بىمزه (ديابت انسى پيد) است. علت ديابت بىمزه، اختلال هورمونى است و از ناتوانى غده هيپوفيز در ترشح هورمون ضد ادرار» ADH «ناشى مىشود.
نشانههاى ديابت بىمزه عبارتد از: دفع مكرر ادرار در شب به مقدار زياد، كمرنگ و رقيق بودن ادرار، تشنگى بسيار، و لاغرى به جهت كاهش وزن.
در صورت وجود ديابت بىمزه، متخصص، دارويى به نام «دسموپرسين» (Desmopressin) تجويز مىكند كه نوعى هورمون ضد ادرار مصنوعى است تا ناتوانى غده هيپوفيز در ترشح اين هورمون را جبران كند. اين دارو به شكل اسپرى بينى استفاده مىشود و به صورت قرص نيز موجود است.
دسموپرسين در مقايسه با داروهاى ديگر، عوارض كمترى دارد. احتمال تورم مجارى بينى، خونريزى بينى، سردرد، و دل درد از عوارض اين دارو است. افزون بر اين علل، علل پزشكى ديگرى نيز احتمال دارد: ضايعات مغزى (آسيب به مركز كنترل ادرار در مغز)، عقب ماندگى ذهنى، صرع، نارسايى كليهها، ضربههاى وارد شده به ستون فقرات و نخاع، شكستگى لگن، كم خونى و كمبود كلسيم خون، التهاب ناحيه تناسلى و انحراف در دستگاه تناسلى كه با ختنه شدن كودك حل مىشود، و در موارد نادر، نقص مادرزادى در مجراى ادرار، و گاهى بيمارى در بقيه دستگاههاى بدن.
پی نوشت:
1. گاهى ميكروبها از طريق جريان خون به مجراى ادرار سرايت مىكنند.
منبع: کتاب نسیم مهر(3)، حجت الاسلام حسین دهنوی، انتشارات خادم الرضا(علیه السلام)/1388
حدود 5 درصد (و بنا بر پژوهشهاى ديگر، 2 و 10 درصد) از شب ادرارىهاى كودكان به علت مشكلات جسمى و ضايعات عضوى است كه پيش از هر گونه بررسى، بايد اين مشكلات احتمالى رد، و از نبودن مشكل عضوى اطمينان حاصل شود.
مهمترين نشانه اين نوع شب ادرارى اين است كه هيچ شبى ترك نمىشود. گاهى ممكن است علل پزشكى و غير پزشكى (ر. ك: ص 157 - 155) با هم وجود داشته باشند كه نبايد از اين علل چند گانه غفلت كرد.
مهمترين و شايعترين علت جسمى شب ادرارى كودكان، عفونت مجراى ادرار است كه در دختران زير 5 سال بيشتر ديده مىشود و علت عفونت، سرايت ميكروب از مقعد به مجراى ادرار به جهت شست و شوى دختر از جلو به عقب است.(1) علت ديگر ابتلاى افزونتر دختران از پسران، كوتاهتر بودن «ميزراه» (مجراى ادرار) آنان در مقايسه با پسران است.
در صورتى كه كودك، شب ادرارى نداشته يا پيشتر داشته و مدتى (6 تا 12 ماه) قطع بوده و دوباره آغاز شده است نيز احتمال عفونت مجراى ادرار زياد است.
از نشانههاى ديگر اين علت، احساس سوزش هنگام دفع ادرار، تكرر فزاينده دفع ادرار به ميزان كم، درد در قسمت پايين كمر يا يك طرف شكم، ادرار به رنگ قرمز، صورتى يا دودى در اثر وجود خون، و تب است.
در صورت وجود چنين نشانههايى، پس از آزمايش كامل و كشت ادرار، براى رفع مشكل، آنتىبيوتيك مناسب تجويز مىشود.
علت مهم ديگر، تأخير در رشد سامانه عصبى - عضلانى كنترل كننده دفع ادرار است كه باعث ضعف عضلات مثانه (عضلات اسفنكتر) مىشود و كودك نمىتواند ادرار خود را در شب كنترل كند يا اين كه مثانه او كوچك است.
از نشانههاى اين علت، آن است كه كودك در طول روز، بيشتر از كودكان ديگر به دستشويى مىرود.
اين دو مشكل (ضعف عضلات و كوچكى مثانه) را مىتوان با تمرين «كشش مثانه» به تدريج از بين برد (ر. ك: ص 160).
يكى از نشانههاى علل پيشين (عفونت مجراى ادرار، ضعف عضلات و كوچكى مثانه) اين است كه كودك، روز ادرارى هم دارد؛ يعنى در طول روز هم نمىتواند ادرار خود را كنترل كند.
عفونت مثانه يا ورم و يا سنگ مثانه هم در رديف علل پيشين است.
علت جسمى ديگر براى شب ادرارى، ديابت قندى است كه باعث تكرر ادرار و گاهى سبب شب ادرارى كودكانى مىشود كه پيشتر كنترل ادرار داشتهاند.
علت ديگر پزشكى، ديابت بىمزه (ديابت انسى پيد) است. علت ديابت بىمزه، اختلال هورمونى است و از ناتوانى غده هيپوفيز در ترشح هورمون ضد ادرار» ADH «ناشى مىشود.
نشانههاى ديابت بىمزه عبارتد از: دفع مكرر ادرار در شب به مقدار زياد، كمرنگ و رقيق بودن ادرار، تشنگى بسيار، و لاغرى به جهت كاهش وزن.
در صورت وجود ديابت بىمزه، متخصص، دارويى به نام «دسموپرسين» (Desmopressin) تجويز مىكند كه نوعى هورمون ضد ادرار مصنوعى است تا ناتوانى غده هيپوفيز در ترشح اين هورمون را جبران كند. اين دارو به شكل اسپرى بينى استفاده مىشود و به صورت قرص نيز موجود است.
دسموپرسين در مقايسه با داروهاى ديگر، عوارض كمترى دارد. احتمال تورم مجارى بينى، خونريزى بينى، سردرد، و دل درد از عوارض اين دارو است. افزون بر اين علل، علل پزشكى ديگرى نيز احتمال دارد: ضايعات مغزى (آسيب به مركز كنترل ادرار در مغز)، عقب ماندگى ذهنى، صرع، نارسايى كليهها، ضربههاى وارد شده به ستون فقرات و نخاع، شكستگى لگن، كم خونى و كمبود كلسيم خون، التهاب ناحيه تناسلى و انحراف در دستگاه تناسلى كه با ختنه شدن كودك حل مىشود، و در موارد نادر، نقص مادرزادى در مجراى ادرار، و گاهى بيمارى در بقيه دستگاههاى بدن.
پی نوشت:
1. گاهى ميكروبها از طريق جريان خون به مجراى ادرار سرايت مىكنند.
منبع: کتاب نسیم مهر(3)، حجت الاسلام حسین دهنوی، انتشارات خادم الرضا(علیه السلام)/1388
