پرسش :
لطفا پاسخ دو سوال ذیل را بدهید: الف ـ با توجه به آيه 11 سورة "مؤمنون" آيا كسان ديگري در بهشت بوده و تغيير مكان دادند ـ چنان كه آقاي محمد باقر بهبودي چنين نظريةاي دارند ـ و آن بهشت به مؤمنان ارث خواهد رسيد؟ اگر چنين است، با اين برداشت با خلود مؤمنان در بهشت و عدم تغيير آن چگونه سازگار است؟ ب ـ آيا بهشت و جهنم در حال حاضر موجودند؟
پاسخ :
أُوْلَغ‌كَ هُم‌ُ الْوَ َرِثُون # الَّذِين‌َ يَرِثُون‌َ الْفِرْدَوْس‌َ هُم‌ْ فِيهَا خَـَـلِدُون‌َ ;(مؤمنون،10ـ11) آنان كه خود وارثانند، همانان كه بهشت رابه ارث مي‌برند و در آنجا جاودان مي‌مانند.
"ورث"، وراثه "وارث" منتقل شدن مال را به ديگري بدون خريدن و زحمت گويند.(قاموس قرآن، سيد علي اكبر قرشي، مدخل "ورث".)
با مروري كه به بيش از ده تفسير از مفسران شيعه شد. كسي از اين بزرگواران برداشتي كه در پرسش به آن اشاره شده، نداشتند ضمن آن كه در كتاب معاني القرآن، آقاي بهبودي نيز چنين مطلبي در ذيل آيات ياد شده پيدا نشد. دربارة علت چنين تعبيري در بين مفسران، چند ديدگاه به چشم مي‌خورد:
1. در حديثي از پيامبر اكرم‌آمده است: هر يك از شما بدون استثنا داراي دو منزل است: منزلي در بهشت و منزلي در دوزخ، اگر فردي دوزخي شود و وارد جهنم گردد اهل بهشت منزلگاه او را به ارث مي‌برند.(مجمع البيان، طبرسي، ج 7، ص 159، نشردارالمعرفه.)
2. تعبير به ارث در اين جا اشاره به انجام كار مؤمنان است. همچون ميراث كه در پايان كار به وارث مي‌رسد.(همان.)
3. موروث بودن بهشت آن است كه هر كسي از مؤمن و كافر مي‌تواند آن‌را با عمل به دست آورد، ولي آن در اثر شرك و عصيان از چنگ كافر بيرون شده و به مؤمن مانده است و مؤمن در اثر عملش وارث آن شده است.(الميزان، علامه طباطبايي;، ج 14، ص 79، جامعه مدرسين.)
4. تعبير به ارث بردن ممكن است اشاره به اين باشد كه مؤمنان بدون زحمت به آن مي‌رسند همانند ارث كه انسان زحمتي براي آن نكشيده است. آن پاداش عظيم در مقابل اين اعمال اندك گويي مانند آن است كه انسان زحمتي براي آن نكشيده است.(تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 14، ص 203، دارالكتب الاسلامية.)
ب ـ بيشتر دانشمندان اسلامي مگر گروه اندكي از معتزله ـ معتقدند كه هم اكنون بهشت و جهنم موجودند. آيات و روايات متعددي بر موجود بودن آن دو، دلالت دارند. از جمله در سوره نجم آيه 13ـ15 آمده است: "وَ لَقَدْ رَءَاه‌ُ نَزْلَة‌ً أُخْرَي‌َ # عِندَ سِدْرَة‌ِ الْمُنتَهَي‌َ # عِندَهَا جَنَّة‌ُ الْمَأْوَي‌ََّ " مقصود از "جنّة المأوي" همان بهشت موعود است كه در آيات ديگر از آن به جنّات عدن و مانند آن تعبير شده است. اين آيه به روشني مي‌رساند كه پيامبر، فرشته وحي را در كنار "سدرة المنتهي" كه در جنب آن بهشت جاودان قرار دارد، ديده است و اگر بهشت آفريده نشده بود، يك چنين نشانه دادن، خارج از فصاحت و بلاغت مي‌بود.(ر.ك: تفسيرمنشور جاويد، آيت اللّه سبحاني، ج 9، ص 367، مؤسسه سيدالشهدأ.)
همچنين از روايات متعددي فهميده مي‌شود كه بهشت و جهنم آفريده شدند و همچون زمين ساده مي‌باشند. وظيفه انسان است كه با اعمال خود آن بهشت را تعمير و آباد كند. حضرت امام خميني; در كتاب چهل حديث، حديث بيست و دوم به اين امر پرداخته و تاكيد كرده است كه آباداني بهشت و جهنم به واسطه اعمال انسان است و فرمايش خود را به روايت‌هاي متعددي مستند كردند. از جمله: پيامبر اكرم مي‌فرمايند: هنگامي كه به معراج رفتم وارد بهشت شدم در آنجا فرشتگاني را ديدم كه قصرهايي مي‌سازند و گاه توقف مي‌كنند از علت اين امر سؤال كردم، گفتند ما منتظر مصالح هستيم! گفتم مصالح شما چيست؟ گفتند: ذكر در "سبحان اللّه و الحمدلله و لا اله الا اللّه و اللّه اكبر" كه مؤمن مي‌گويد، هنگامي كه ذكر مي‌كند بنا مي‌كنيم و هنگامي كه خودداري مي‌كند دست نگه مي‌داريم."(بحارالانوار، علامه مجلسي;، ج 90، ص 169ـ170، كتاب الذكر و الدعا، باب 2، حديث 7، مؤسسة الوفا.)
جايگاه بهشت و دوزخ
در جايگاه بهشت و دوزخ، چهار ديدگاه به چشم مي‌خورد:
1. برخي از فلاسفه مادي بودن بهشت و دوزخ را به كلي انكار كرده‌اند; بنابراين به عقيده آنان، بهشت و جهنم نيازي به مكان مادي ندارد.(اسفار، ملا صدراي شيرازي، ج 9، ص 176، فصل دهم. به نقل پيام قرآن، ج 6، ص 340.)
2. بهشت و دوزخ هر دو در درون و باطن همين جهان قرار دارد و حجاب‌هاي دنيوي مانع از مشاهده آن‌ها مي‌شود; ولي اولياي خدا مي‌توانند آن را مشاهده كنند. اين گروه بهشت و دوزخ كنوني را به وجود گلاب در گل و امواج صوتي و تصويري در فضا تشبيه مي‌كنند.(ر.ك: پيام قرآن، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 6، ص 341، دارالكتب الاسلامية.)
3. بهشت و جهنم در عين مادي بودن مستقل از اين جهانند. در صورتي اين پرسش "جايگاه بهشت و دوزخ" مطرح است كه بتوان ميان جهان و آن دو نسبتي بر قرار كرد; امّا اگر هر دو مستقل از يكديگر باشند، هر كدام براي خود احكام و قوانين و نسبت‌هايي دارند و هرگز يكي در دل ديگري نيست.(ر.ك: تفسير منشور جاويد، آيت اللّه سبحاني، ج 9، ص 373، مؤسسه سيدالشهدأ.)
4. بهشت و جهنم در آسمان‌ها است به دليل آيه 15 سوره نجم; "عِندَهَا جَنَّة‌ُ الْمَأْوَي‌ََّ ;بهشت جاويدان نزد سدرة المنتهي است،" همان نقطه‌اي كه برترين و بالاترين محل آسمان است." و آيه 22 سورة ذاريات; "وَ فِي السَّمَآءِ رِزْقُكُم‌ْ وَ مَا تُوعَدُون"
بسياري از مفسران معتقدند منظور از "ما توعدون" همان بهشت جاويدان است كه خداوند به بندگانش وعده داده است.(الميزان، علامه طباطبايي، ج، ص 31، جامعه مدرسين.)
به هر حال به نظر مي‌رسد بيشتر دانشمندان نظريه اخير را ترجيح داده‌اند.
eporsesh.com
أُوْلَغ‌كَ هُم‌ُ الْوَ َرِثُون # الَّذِين‌َ يَرِثُون‌َ الْفِرْدَوْس‌َ هُم‌ْ فِيهَا خَـَـلِدُون‌َ ;(مؤمنون،10ـ11) آنان كه خود وارثانند، همانان كه بهشت رابه ارث مي‌برند و در آنجا جاودان مي‌مانند.
"ورث"، وراثه "وارث" منتقل شدن مال را به ديگري بدون خريدن و زحمت گويند.(قاموس قرآن، سيد علي اكبر قرشي، مدخل "ورث".)
با مروري كه به بيش از ده تفسير از مفسران شيعه شد. كسي از اين بزرگواران برداشتي كه در پرسش به آن اشاره شده، نداشتند ضمن آن كه در كتاب معاني القرآن، آقاي بهبودي نيز چنين مطلبي در ذيل آيات ياد شده پيدا نشد. دربارة علت چنين تعبيري در بين مفسران، چند ديدگاه به چشم مي‌خورد:
1. در حديثي از پيامبر اكرم‌آمده است: هر يك از شما بدون استثنا داراي دو منزل است: منزلي در بهشت و منزلي در دوزخ، اگر فردي دوزخي شود و وارد جهنم گردد اهل بهشت منزلگاه او را به ارث مي‌برند.(مجمع البيان، طبرسي، ج 7، ص 159، نشردارالمعرفه.)
2. تعبير به ارث در اين جا اشاره به انجام كار مؤمنان است. همچون ميراث كه در پايان كار به وارث مي‌رسد.(همان.)
3. موروث بودن بهشت آن است كه هر كسي از مؤمن و كافر مي‌تواند آن‌را با عمل به دست آورد، ولي آن در اثر شرك و عصيان از چنگ كافر بيرون شده و به مؤمن مانده است و مؤمن در اثر عملش وارث آن شده است.(الميزان، علامه طباطبايي;، ج 14، ص 79، جامعه مدرسين.)
4. تعبير به ارث بردن ممكن است اشاره به اين باشد كه مؤمنان بدون زحمت به آن مي‌رسند همانند ارث كه انسان زحمتي براي آن نكشيده است. آن پاداش عظيم در مقابل اين اعمال اندك گويي مانند آن است كه انسان زحمتي براي آن نكشيده است.(تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 14، ص 203، دارالكتب الاسلامية.)
ب ـ بيشتر دانشمندان اسلامي مگر گروه اندكي از معتزله ـ معتقدند كه هم اكنون بهشت و جهنم موجودند. آيات و روايات متعددي بر موجود بودن آن دو، دلالت دارند. از جمله در سوره نجم آيه 13ـ15 آمده است: "وَ لَقَدْ رَءَاه‌ُ نَزْلَة‌ً أُخْرَي‌َ # عِندَ سِدْرَة‌ِ الْمُنتَهَي‌َ # عِندَهَا جَنَّة‌ُ الْمَأْوَي‌ََّ " مقصود از "جنّة المأوي" همان بهشت موعود است كه در آيات ديگر از آن به جنّات عدن و مانند آن تعبير شده است. اين آيه به روشني مي‌رساند كه پيامبر، فرشته وحي را در كنار "سدرة المنتهي" كه در جنب آن بهشت جاودان قرار دارد، ديده است و اگر بهشت آفريده نشده بود، يك چنين نشانه دادن، خارج از فصاحت و بلاغت مي‌بود.(ر.ك: تفسيرمنشور جاويد، آيت اللّه سبحاني، ج 9، ص 367، مؤسسه سيدالشهدأ.)
همچنين از روايات متعددي فهميده مي‌شود كه بهشت و جهنم آفريده شدند و همچون زمين ساده مي‌باشند. وظيفه انسان است كه با اعمال خود آن بهشت را تعمير و آباد كند. حضرت امام خميني; در كتاب چهل حديث، حديث بيست و دوم به اين امر پرداخته و تاكيد كرده است كه آباداني بهشت و جهنم به واسطه اعمال انسان است و فرمايش خود را به روايت‌هاي متعددي مستند كردند. از جمله: پيامبر اكرم مي‌فرمايند: هنگامي كه به معراج رفتم وارد بهشت شدم در آنجا فرشتگاني را ديدم كه قصرهايي مي‌سازند و گاه توقف مي‌كنند از علت اين امر سؤال كردم، گفتند ما منتظر مصالح هستيم! گفتم مصالح شما چيست؟ گفتند: ذكر در "سبحان اللّه و الحمدلله و لا اله الا اللّه و اللّه اكبر" كه مؤمن مي‌گويد، هنگامي كه ذكر مي‌كند بنا مي‌كنيم و هنگامي كه خودداري مي‌كند دست نگه مي‌داريم."(بحارالانوار، علامه مجلسي;، ج 90، ص 169ـ170، كتاب الذكر و الدعا، باب 2، حديث 7، مؤسسة الوفا.)
جايگاه بهشت و دوزخ
در جايگاه بهشت و دوزخ، چهار ديدگاه به چشم مي‌خورد:
1. برخي از فلاسفه مادي بودن بهشت و دوزخ را به كلي انكار كرده‌اند; بنابراين به عقيده آنان، بهشت و جهنم نيازي به مكان مادي ندارد.(اسفار، ملا صدراي شيرازي، ج 9، ص 176، فصل دهم. به نقل پيام قرآن، ج 6، ص 340.)
2. بهشت و دوزخ هر دو در درون و باطن همين جهان قرار دارد و حجاب‌هاي دنيوي مانع از مشاهده آن‌ها مي‌شود; ولي اولياي خدا مي‌توانند آن را مشاهده كنند. اين گروه بهشت و دوزخ كنوني را به وجود گلاب در گل و امواج صوتي و تصويري در فضا تشبيه مي‌كنند.(ر.ك: پيام قرآن، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 6، ص 341، دارالكتب الاسلامية.)
3. بهشت و جهنم در عين مادي بودن مستقل از اين جهانند. در صورتي اين پرسش "جايگاه بهشت و دوزخ" مطرح است كه بتوان ميان جهان و آن دو نسبتي بر قرار كرد; امّا اگر هر دو مستقل از يكديگر باشند، هر كدام براي خود احكام و قوانين و نسبت‌هايي دارند و هرگز يكي در دل ديگري نيست.(ر.ك: تفسير منشور جاويد، آيت اللّه سبحاني، ج 9، ص 373، مؤسسه سيدالشهدأ.)
4. بهشت و جهنم در آسمان‌ها است به دليل آيه 15 سوره نجم; "عِندَهَا جَنَّة‌ُ الْمَأْوَي‌ََّ ;بهشت جاويدان نزد سدرة المنتهي است،" همان نقطه‌اي كه برترين و بالاترين محل آسمان است." و آيه 22 سورة ذاريات; "وَ فِي السَّمَآءِ رِزْقُكُم‌ْ وَ مَا تُوعَدُون"
بسياري از مفسران معتقدند منظور از "ما توعدون" همان بهشت جاويدان است كه خداوند به بندگانش وعده داده است.(الميزان، علامه طباطبايي، ج، ص 31، جامعه مدرسين.)
به هر حال به نظر مي‌رسد بيشتر دانشمندان نظريه اخير را ترجيح داده‌اند.
eporsesh.com
.jpg "معنی اسم ابوالفضل و نام های هم آوا با آن + میزان فراوانی در ثبت احوال")
