پرسش :
در سوره نساء آيه 59 منظور از «اولي الامر» چه كساني هستند كه اطاعت آنها هم رديف اطاعت خداوند و پيامبر شناخته شده ؟ ديدگاه علماي شيعه و علماي اهل سنت در اين مورد چيست؟
پاسخ :
مفسران و علماي شيعه و پيروان مكتب اهل بيت (ع) همگي اتفاق نظر دارند كه منظور از «اولي الامر» امامان معصوم است كه رهبران معنوي و مادي جامعه اسلامي در تمام شئون زندگي و حياتند ، و غير آنها را شامل نميشود ، چرا كه اطاعت بيقيد و شرط كه در آيه شريفه آمده و همرديف اطاعت خدا و پيامبر (ص) شمرده شده است تنها دربارة معصومان تصور ميشود ، و اما كسان ديگري كه اطاعت آنها لازم است همواره محدود به حدود و مقيد به قيودي است ، و هرگز اطاعت مطلق در مورد آنها وجود ندارد ، و اين مسأله واضح است .
اين در حالي است كه مفسران و علماي اهل سنت در معني اولوالامر اختلاف زيادي دارند، بعضي آن را به معني «صحابه»، و بعضي به «فرماندهان لشگر» و بعضي «به خلفاي چهارگانه» تفسير كردهاند.
آنها هيچ دليل روشني براي اين تفسيرهاي سه گانه بيان نكردهاند.
جمع ديگري «اولوالامر» را به معني علما و دانشمندان شمرده ، و به آيه شريفه 83 سوره نساء استناد نمودهاند
«وَ اِذا جائَهُمْ اَمْرً مِنَ الاَمْنِ اَوِالْخَوْفِ اَذاعَوابِه وَلَوْرَدوْهُ اِلَي الرَسُولِ وَاِلي اُولِي الاَمْرِ مِنْهُمُ لَعَلِمَهُ الَذينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ»
[و هنگامي كه خبري از پيروزي و شكست به آنها برسد (بدون تحقيق) آن را شايع ميكنند ، در حالي كه اگر آن را به پيامبر (ص) و اولوالامر از آنان ، ارجاع دهند كساني كه از ريشه مسائل آگاهند آن را ميدانند].
ولي با توجه به اين كه آية مورد بحث دربارة اطاعت بدون قيد و شرط است ، و آيه 83 سوره نساء دربارة سؤال و تحقيق است ، دو مطلب مختلف را بيان ميكند و هرگز نميتوان هر دو را به يك معني دانست، تحقيق از عالم مطلبي است و اطاعت بيقيد و شرط از اولوالامر مطلبي ديگر، دومي جز درباره معصومان تصور نميشود، ولي اولي مفهومي گسترده دارد.
بعضي از مفسّران اهل سنت احتمال پنجمي در اينجا دادهاند كه منظور از اولوالامر مجموع نمايندگان عموم قشرهاي مردم و حكام و زمامداران و علماء و صاحب منصبان در تمام شئون زندگي مردم هستند.
بعضي از مفسّران اهل سنت ميگويند منظور از اولوالامر حكام و امراء و شاهانند! و هر حاكمي بر مسلمانان حكومت كند، عادل باشد يا ظالم ، در مسير صحيح باشد يا منحرف، دستور به اطاعت خدا دهد يا معصيت و نافرماني او ، بايد از او پيروي كرد، چنان كه در تفسير المنار در اشاره سربستهاي ميگويد
«وَ بَعْضُهُمْ اَطْلَقَ في الْحُكامِ فَاَوْجَبُوا طاعَهَ كُلِ حاكِمٍ»
[بعضي آيه را ناظر به اطاعت تمام حاكمان ميدانند و اطاعت آنها را واجب ميشمرند]. (تفسير المنار 5/181).
eporsesh.com
مفسران و علماي شيعه و پيروان مكتب اهل بيت (ع) همگي اتفاق نظر دارند كه منظور از «اولي الامر» امامان معصوم است كه رهبران معنوي و مادي جامعه اسلامي در تمام شئون زندگي و حياتند ، و غير آنها را شامل نميشود ، چرا كه اطاعت بيقيد و شرط كه در آيه شريفه آمده و همرديف اطاعت خدا و پيامبر (ص) شمرده شده است تنها دربارة معصومان تصور ميشود ، و اما كسان ديگري كه اطاعت آنها لازم است همواره محدود به حدود و مقيد به قيودي است ، و هرگز اطاعت مطلق در مورد آنها وجود ندارد ، و اين مسأله واضح است .
اين در حالي است كه مفسران و علماي اهل سنت در معني اولوالامر اختلاف زيادي دارند، بعضي آن را به معني «صحابه»، و بعضي به «فرماندهان لشگر» و بعضي «به خلفاي چهارگانه» تفسير كردهاند.
آنها هيچ دليل روشني براي اين تفسيرهاي سه گانه بيان نكردهاند.
جمع ديگري «اولوالامر» را به معني علما و دانشمندان شمرده ، و به آيه شريفه 83 سوره نساء استناد نمودهاند
«وَ اِذا جائَهُمْ اَمْرً مِنَ الاَمْنِ اَوِالْخَوْفِ اَذاعَوابِه وَلَوْرَدوْهُ اِلَي الرَسُولِ وَاِلي اُولِي الاَمْرِ مِنْهُمُ لَعَلِمَهُ الَذينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ»
[و هنگامي كه خبري از پيروزي و شكست به آنها برسد (بدون تحقيق) آن را شايع ميكنند ، در حالي كه اگر آن را به پيامبر (ص) و اولوالامر از آنان ، ارجاع دهند كساني كه از ريشه مسائل آگاهند آن را ميدانند].
ولي با توجه به اين كه آية مورد بحث دربارة اطاعت بدون قيد و شرط است ، و آيه 83 سوره نساء دربارة سؤال و تحقيق است ، دو مطلب مختلف را بيان ميكند و هرگز نميتوان هر دو را به يك معني دانست، تحقيق از عالم مطلبي است و اطاعت بيقيد و شرط از اولوالامر مطلبي ديگر، دومي جز درباره معصومان تصور نميشود، ولي اولي مفهومي گسترده دارد.
بعضي از مفسّران اهل سنت احتمال پنجمي در اينجا دادهاند كه منظور از اولوالامر مجموع نمايندگان عموم قشرهاي مردم و حكام و زمامداران و علماء و صاحب منصبان در تمام شئون زندگي مردم هستند.
بعضي از مفسّران اهل سنت ميگويند منظور از اولوالامر حكام و امراء و شاهانند! و هر حاكمي بر مسلمانان حكومت كند، عادل باشد يا ظالم ، در مسير صحيح باشد يا منحرف، دستور به اطاعت خدا دهد يا معصيت و نافرماني او ، بايد از او پيروي كرد، چنان كه در تفسير المنار در اشاره سربستهاي ميگويد
«وَ بَعْضُهُمْ اَطْلَقَ في الْحُكامِ فَاَوْجَبُوا طاعَهَ كُلِ حاكِمٍ»
[بعضي آيه را ناظر به اطاعت تمام حاكمان ميدانند و اطاعت آنها را واجب ميشمرند]. (تفسير المنار 5/181).
eporsesh.com
