پرسش :
چندي پيش در برخورد با شخصي كه 20 سال سن دارد مسلمان است و به خدا ايمان دارد و اهل كتاب و مطالعه است متوجه شدم كه به دعا اعتقاد ندارد او معتقد است اراده خدا تغيير ناپذير است خدا سست اراده نيست كه با دعاي بنده اي تحت تاثير قرار گيرد و تغيير كند سرنوشت هر كس قبلا بر اساس مصلحت خودش تعيين شده و هيچ نيرويي قادر به تغيير آن نيست و مثل مرتاض هاي هندي را مي آرد كه با تمركز اراه كارهاي بزرگي را انجام مي دهند و مي گويد :دعا نوعي تمركز اراده است نوعي تلقين است و يا براي تعالي روح مي باشد.خداوند به دعا و التماس بنده نيازي ندارد همه كارهايش بنا بر مصلحت است پس چگونه ممكن است با صدقه ،كارنيك و يا دعا اراده او را تغيير داد؟
پاسخ :
اين موضوع تنها به دعا مربوط نمي شود؛ بلكه در بسياري از موضوعات ديگر هم صادق است؛ مثلا در روايات آمده است كه : ((صله رحم موجب فزوني عمر مي گردد)) و... . موضوع، چگونگي رابطه و سازگاري عمل اختياري انسان , با علم قطعي و نافذ خداوند است . كليد حل اين معما در توجه به اين نكته است كه علم الهي نقشي در صدور فعل از ما ندارد؛ چنان كه علم ما به حادثه اي كه وقوع آن قطعي است , نقشي در حدوث آن فعل ندارد. اگر قضاي حتمي به وسيله دعا مرتفع مي گردد, هر دو يكسان معلوم علم الهي است؛ نه اين كه يكي اصل باشد و ديگري فرع . براي توضيح بيشتر به اين مثال توجه كنيد: فرض كنيد خداوند مي داند كه عمر آقاي X پنجاه سال است مشروط بر آن كه قطع رحم كند و هفتاد سال است مشروط بر آن كه صله رحم نمايد. هم چنين مي داند كه آقاي X صله رحم خواهد كرد يا نه (علم به فعل اختياري انسان ).
در مورد دعا نيز مطلب چنين است ; مثلا مقدر است كه ((الف )) بنا بر سلسله عللي كه محقق خواهد شد، به بيماري ((ب )) مبتلا شود ; ولي اگر دعا كند, به آن بيماري دچار نخواهد شد و خداوند نيز علم دارد كه او دعا خواهد كرد. پس خود دعا نيز يك مورد از قضاي الهي است . بنابراين علم الهي هيچ تغييري نمي كند و آنچه تغيير مي كند، ما هستيم و اسباب و عللي كه در كار است و دست ما بدان مي رسد - خداوند خواسته خود ما در سرنوشت خويش مؤثر باشيم - هم اعمال ما و هم دعاها و عبادت هاي ما، به تعبير ديگر خداوند اراده كرده كه براي دعا و تضرع انسان نيز اثرگذاري وجود داشته باشد. همان گونه كه براي آتش اثر سوزانندگي را قرار داده، پس مستجاب شدن دعاي ما منافاتي با اراده خداوند ندارند بلكه اراده خود او است كه دعا را مستجاب كند.
علاوه بر اين حرف ها وقتي خود خداوند فرموده «ادعوني استجب لكم»(غافر، آيه 60) يا «اجيب دعوه الداع اذا دعان» (بقره، آيه 186) و بسياري از آيات و روايات ديگر كه انسان را ترغيب به دعا مي كند و وعده استجابت مي دهد ديگر جايي براي شك و شبهه باقي نمي ماند.
eporsesh.com
اين موضوع تنها به دعا مربوط نمي شود؛ بلكه در بسياري از موضوعات ديگر هم صادق است؛ مثلا در روايات آمده است كه : ((صله رحم موجب فزوني عمر مي گردد)) و... . موضوع، چگونگي رابطه و سازگاري عمل اختياري انسان , با علم قطعي و نافذ خداوند است . كليد حل اين معما در توجه به اين نكته است كه علم الهي نقشي در صدور فعل از ما ندارد؛ چنان كه علم ما به حادثه اي كه وقوع آن قطعي است , نقشي در حدوث آن فعل ندارد. اگر قضاي حتمي به وسيله دعا مرتفع مي گردد, هر دو يكسان معلوم علم الهي است؛ نه اين كه يكي اصل باشد و ديگري فرع . براي توضيح بيشتر به اين مثال توجه كنيد: فرض كنيد خداوند مي داند كه عمر آقاي X پنجاه سال است مشروط بر آن كه قطع رحم كند و هفتاد سال است مشروط بر آن كه صله رحم نمايد. هم چنين مي داند كه آقاي X صله رحم خواهد كرد يا نه (علم به فعل اختياري انسان ).
در مورد دعا نيز مطلب چنين است ; مثلا مقدر است كه ((الف )) بنا بر سلسله عللي كه محقق خواهد شد، به بيماري ((ب )) مبتلا شود ; ولي اگر دعا كند, به آن بيماري دچار نخواهد شد و خداوند نيز علم دارد كه او دعا خواهد كرد. پس خود دعا نيز يك مورد از قضاي الهي است . بنابراين علم الهي هيچ تغييري نمي كند و آنچه تغيير مي كند، ما هستيم و اسباب و عللي كه در كار است و دست ما بدان مي رسد - خداوند خواسته خود ما در سرنوشت خويش مؤثر باشيم - هم اعمال ما و هم دعاها و عبادت هاي ما، به تعبير ديگر خداوند اراده كرده كه براي دعا و تضرع انسان نيز اثرگذاري وجود داشته باشد. همان گونه كه براي آتش اثر سوزانندگي را قرار داده، پس مستجاب شدن دعاي ما منافاتي با اراده خداوند ندارند بلكه اراده خود او است كه دعا را مستجاب كند.
علاوه بر اين حرف ها وقتي خود خداوند فرموده «ادعوني استجب لكم»(غافر، آيه 60) يا «اجيب دعوه الداع اذا دعان» (بقره، آيه 186) و بسياري از آيات و روايات ديگر كه انسان را ترغيب به دعا مي كند و وعده استجابت مي دهد ديگر جايي براي شك و شبهه باقي نمي ماند.
eporsesh.com
