پرسش :
آیا ازدواج امام جواد(علیه السلام) با دختر مامون حقیقت دارد؟
پاسخ :
مامون چون در ميان يك سلسله تنگناها و شرائط دشوار سياسى قرار گرفته بود، براى رهايى از اين تنگناها، تصميمگرفتخود را به خاندان پيامبر نزديك سازد، و بر همين اساس با تحميل وليعهدى بر امام هشتم مىخواستسياست چند بعدى خود را به مورد اجرا بگذارد.
از سوى ديگر، عباسيان از اين روش مامون كه احتمال مىرفتخلافت را از بنى عباس به علويان منتقل سازد، سخت ناراضى بودند و به همين جهتبه مخالفتبا او برخاستند و چون امام توسط مامون مسموم و شهيد شد آرام گرفتند و خشنود شدند و به مامون روى آوردند.
مامون كار زهر دادن به امام را بسيار سرى و مخفيانه انجام داده بود و سعى داشت جامعه از اين جنايت آگاهى نيابد و از همينرو براى پوشاندن جنايات خود تظاهر به اندوه و عزادارى مىكرد، اما با همه پرده پوشى و رياكارى، سرانجام بر علويان آشكار گرديد كه قاتل امام جز مامون كسى نبوده است، لذا سخت دل آزرده و خشمگين گرديدند و مامون بار ديگر حكومتخويش را در معرض خطر ديد و براى پيشگيرى از عواقب امر، توطئه ديگرى آغاز كرد و با تظاهر به مهربانى و دوستى نسبتبه امام جواد-عليه السلام-تصميم گرفت دختر خود را به حضرت تزويج كند تا استفادهاى را كه از تحميل وليعهدى بر امام رضا-عليه السلام-در نظر داشت از اين وصلت نيز بدست آورد.
بر اساس همين طرح بود كه امام جواد-عليه السلام-را در سال 204 ه. ق يعنى يك سال پس از شهادت امام رضا-عليه السلام-از مدينه به بغداد آورد و به دنبال مذاكراتى كه در جلسه مناظره امام با يحيى بن اكثم گذشت (و قبلا آن را نقل كرديم) دختر خود «ام الفضل» را به همسرى حضرت در آورد!
انگيزههاى مامون
اين ازدواج كه مامون بر آن اصرار داشت، كاملا جنبه سياسى داشتو مىتوان دريافت كه وى از اين كار چند هدف ياد شده در زير را تعقيب مىكرد:
1-با فرستادن دختر خود به خانه امام، آن حضرت را براى هميشه دقيقا زير نظر داشته باشد و از كارهاى او بيخبر نماند (دختر مامون نيز براستى وظيفه خبرچينى و گزارشگرى مامون را خوب انجام مىداد و تاريخ شاهد اين حقيقت است) .
2-با اين وصلت، به خيال خام خويش، امام را با دربار پرعيش و نوش خود مرتبط و آن بزرگوار را به لهو و لعب و فسق و فجور بكشاند و بدين ترتيب بر قداست امام لطمه وارد سازد و او را در انظار عمومى از مقام ارجمند عصمت و امامتساقط و خوار و خفيف نمايد!
3-با اين وصلت علويان را از اعتراض و قيام بر ضد خود باز دارد و خود را دوستدار و علاقهمند به آنان وانمود كند (1) .
4-هدف چهارم مامون، عوامفريبى بود;چنانكه گاهى مىگفت: من به اين وصلت اقدام كردم تا ابو جعفر-عليه السلام-از دخترم صاحب فرزند شود و من پدر بزرگ كودكى باشم كه از نسل پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم و على بن ابى طالب-عليه السلام-است. اما خوشبختانه اين حقه مامون نيز بى نتيجه بود زيرا دختر مامون هرگز فرزندى نياورد! (2) و فرزندان امام جواد-عليه السلام-همگى از همسر ديگر امام بودند.
اينها انگيزههاى مامون از اين ازدواج بود. حال بايد ديد امام جواد-عليه السلام-چرا با اين ازدواج موافقت كرد؟
از آنجا كه بى هيچ شكى، امام اهداف و مقاصد واقعى مامون را از اين گونهكارها مىدانست و نيز مىدانست كه او همان كسى است كه مرتكب جنايتبزرگ قتل پدرش امام رضا-عليه السلام-شده، به نظر مىرسد كه موافقت امام با اين ازدواج عمدتا بر اثر فشارى بوده است كه مامون از پيش بر امام وارد كرده بوده است، زيرا ازدواجى اينچنين، تنها به مصلحت مامون بوده است نه به مصلحت امام! نيز مىتوان تصور كرد كه نزديكى امام به دربار مىتوانست مانع ترور حضرت از طرف معتصم و عامل پيشگيرى از سركوبى سران تشيع و ياران برجسته امام توسط عوامل خليفه باشد، و اين، به يك معنا مىتوانستشبيه قبول وزارت هارون از طرف على بن يقطين يعنى نفوذ در دربار خلافتبه نفع جبهه تشيع باشد.
پىنوشتها:
1) پيشواى نهم حضرت امام محمد تقى-عليه السلام-، مؤسسه در راه حق، قم، 1366 ه. ش، ص 38.
2) ابن واضح، تاريخ يعقوبى، نجف، المطبعة الحيدرية، 1384 ه. ق، ج 3، ص 189-ابن شهراشوب، مناقب آل ابي طالب، قم، المطبعة العلمية، ج 4، ص 380. مامون قبلا هم به همين منظور يكى از دختران خود را به امام هشتم تزويج كرده و در آن مورد نيز ناكام مانده بود!
منبع: سيره پيشوايان،مهدى پيشوائى، ص556
مامون چون در ميان يك سلسله تنگناها و شرائط دشوار سياسى قرار گرفته بود، براى رهايى از اين تنگناها، تصميمگرفتخود را به خاندان پيامبر نزديك سازد، و بر همين اساس با تحميل وليعهدى بر امام هشتم مىخواستسياست چند بعدى خود را به مورد اجرا بگذارد.
از سوى ديگر، عباسيان از اين روش مامون كه احتمال مىرفتخلافت را از بنى عباس به علويان منتقل سازد، سخت ناراضى بودند و به همين جهتبه مخالفتبا او برخاستند و چون امام توسط مامون مسموم و شهيد شد آرام گرفتند و خشنود شدند و به مامون روى آوردند.
مامون كار زهر دادن به امام را بسيار سرى و مخفيانه انجام داده بود و سعى داشت جامعه از اين جنايت آگاهى نيابد و از همينرو براى پوشاندن جنايات خود تظاهر به اندوه و عزادارى مىكرد، اما با همه پرده پوشى و رياكارى، سرانجام بر علويان آشكار گرديد كه قاتل امام جز مامون كسى نبوده است، لذا سخت دل آزرده و خشمگين گرديدند و مامون بار ديگر حكومتخويش را در معرض خطر ديد و براى پيشگيرى از عواقب امر، توطئه ديگرى آغاز كرد و با تظاهر به مهربانى و دوستى نسبتبه امام جواد-عليه السلام-تصميم گرفت دختر خود را به حضرت تزويج كند تا استفادهاى را كه از تحميل وليعهدى بر امام رضا-عليه السلام-در نظر داشت از اين وصلت نيز بدست آورد.
بر اساس همين طرح بود كه امام جواد-عليه السلام-را در سال 204 ه. ق يعنى يك سال پس از شهادت امام رضا-عليه السلام-از مدينه به بغداد آورد و به دنبال مذاكراتى كه در جلسه مناظره امام با يحيى بن اكثم گذشت (و قبلا آن را نقل كرديم) دختر خود «ام الفضل» را به همسرى حضرت در آورد!
انگيزههاى مامون
اين ازدواج كه مامون بر آن اصرار داشت، كاملا جنبه سياسى داشتو مىتوان دريافت كه وى از اين كار چند هدف ياد شده در زير را تعقيب مىكرد:
1-با فرستادن دختر خود به خانه امام، آن حضرت را براى هميشه دقيقا زير نظر داشته باشد و از كارهاى او بيخبر نماند (دختر مامون نيز براستى وظيفه خبرچينى و گزارشگرى مامون را خوب انجام مىداد و تاريخ شاهد اين حقيقت است) .
2-با اين وصلت، به خيال خام خويش، امام را با دربار پرعيش و نوش خود مرتبط و آن بزرگوار را به لهو و لعب و فسق و فجور بكشاند و بدين ترتيب بر قداست امام لطمه وارد سازد و او را در انظار عمومى از مقام ارجمند عصمت و امامتساقط و خوار و خفيف نمايد!
3-با اين وصلت علويان را از اعتراض و قيام بر ضد خود باز دارد و خود را دوستدار و علاقهمند به آنان وانمود كند (1) .
4-هدف چهارم مامون، عوامفريبى بود;چنانكه گاهى مىگفت: من به اين وصلت اقدام كردم تا ابو جعفر-عليه السلام-از دخترم صاحب فرزند شود و من پدر بزرگ كودكى باشم كه از نسل پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم و على بن ابى طالب-عليه السلام-است. اما خوشبختانه اين حقه مامون نيز بى نتيجه بود زيرا دختر مامون هرگز فرزندى نياورد! (2) و فرزندان امام جواد-عليه السلام-همگى از همسر ديگر امام بودند.
اينها انگيزههاى مامون از اين ازدواج بود. حال بايد ديد امام جواد-عليه السلام-چرا با اين ازدواج موافقت كرد؟
از آنجا كه بى هيچ شكى، امام اهداف و مقاصد واقعى مامون را از اين گونهكارها مىدانست و نيز مىدانست كه او همان كسى است كه مرتكب جنايتبزرگ قتل پدرش امام رضا-عليه السلام-شده، به نظر مىرسد كه موافقت امام با اين ازدواج عمدتا بر اثر فشارى بوده است كه مامون از پيش بر امام وارد كرده بوده است، زيرا ازدواجى اينچنين، تنها به مصلحت مامون بوده است نه به مصلحت امام! نيز مىتوان تصور كرد كه نزديكى امام به دربار مىتوانست مانع ترور حضرت از طرف معتصم و عامل پيشگيرى از سركوبى سران تشيع و ياران برجسته امام توسط عوامل خليفه باشد، و اين، به يك معنا مىتوانستشبيه قبول وزارت هارون از طرف على بن يقطين يعنى نفوذ در دربار خلافتبه نفع جبهه تشيع باشد.
پىنوشتها:
1) پيشواى نهم حضرت امام محمد تقى-عليه السلام-، مؤسسه در راه حق، قم، 1366 ه. ش، ص 38.
2) ابن واضح، تاريخ يعقوبى، نجف، المطبعة الحيدرية، 1384 ه. ق، ج 3، ص 189-ابن شهراشوب، مناقب آل ابي طالب، قم، المطبعة العلمية، ج 4، ص 380. مامون قبلا هم به همين منظور يكى از دختران خود را به امام هشتم تزويج كرده و در آن مورد نيز ناكام مانده بود!
منبع: سيره پيشوايان،مهدى پيشوائى، ص556
