پرسش :
قرارداد 1975 الجزایر درباره چه بود و در چه موقعیتی بین ایران و عراق منعقد شد؟
پاسخ :
عراق به طور مکرر قرارداد 1937 را نقض می کرد. در آذر 1350 عراق مناسبات خود را با ایران قطع کرد و در اتحادیه عرب و سازمان ملل متحد دست به مبارزه شدیدی علیه ایران زد و هزاران ایرانی مقیم عراق را اخراج کرد. در سال 1974 دولت عراق از ایران به شورای امنیت شکایت کرد. ایران و عراق با وساطت شورای امنیت در 16 اسفند 1352 با آتش‌بس موافقت کردند و به درگیری‌های پراکنده مرزی خاتمه دادند و در اوت 1974 ملاقاتی بین نمایندگان دو دولت در استانبول به عمل آمد ولی نتیجه‌ای از آن حاصل نشد و برخوردهای مرزی نیز گاهی تجدید می‌شد، این امر با تشدید مبارزات کردها علیه دولت عراق مقارن شد که مورد حمایت مستقیم ایران و حمایت غیرمستقیم امریکا قرار داشتند. در فاصله روزهای 26 تا 30 دی 1353 پس از تجدید مناسبات سیاسی بین دو کشور، نمایندگان دو کشور با هم ملاقات کردند و این بار زمینه برای ادامه مذاکرات فراهم گردید.
در اجلاس سران اوپک که 13 تا 15 اسفند 1353 در الجزایر تشکیل گردید، شاه ایران برای نخستین بار شرکت کرد و دو جلسه مذاکره طولانی با صدام حسین انجام داد. پس از مذاکرات بین سران دو کشور (گرچه صدام در آن سال ها معاون حس نالبکر رئیس جمهور عراق بود، اما مرد اول حزب بعث و رژیم عراق محسوب می‌شد)، اعلامیه مشترک ایران و عراق در تاریخ 15 اسفند 1353 انتشار یافت. 6 مارس 1975 در این اعلامیه طرفین در مورد اصول ذیل به توافق رسیدند:
1- دو طرف مرزهای آبی خود را بر اساس خط تالوگ تعیین می‌کنند
2- طرفین متعهد شدند که در مرزهای خود کنترل مؤثر به منظور قطع هرگونه رخنه و نفوذی که جنبه خرابکارانه داشته باشد، اعمال کنند
3- طرفین تصمیم گرفتند، پیوندهای همسایگی و دوستی سنتی را از طریق تماس‌های دائمی تجدید نمایند
4- علامت گذاری نهایی مرزهای زمینی بر اساس پروتکل مورخ 1913 و صورت جلسات تحدید حدود 1914 انجام شود.
در مادة 1 اعلامیه، عراق می‌پذیرد که خط مرزی تالوِگ[1] را به رسمیت می شناسد و این یکی از امتیازات مهم اعلامیه الجزایر برای ایران بود، در حالی که به موجب مادة 2، ایران غیرمستقیم می‌پذیرد که از حمایت کردهای بارزانی دست بردارد و با همکاری عراق از نفوذ هر عامل که مزاحمتی برای دو طرف ایجاد کند، جلوگیری نماید. در جهت اجرای مصوبات اجلاس الجزیره، وزیران امور خارجه ایران، عراق و الجزایر چهار بار گرد هم آمدند. نتیجه نشست‌های آنها، امضای عهدنامه مشترک مربوط به مرز مشترک و حسن هم جواری بین ایران و عراق در 23 خرداد 1354 (13 ژوئن 1975) بود.
پی نوشت:
[1] با پذیرش خط تالوگ به عنوان خط مرزی دو کشور در اروندرود، حاکمیت مشترک دو کشور ایران و عراق در سرتاسر آبراه اروندرود رسمیت یافت.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
عراق به طور مکرر قرارداد 1937 را نقض می کرد. در آذر 1350 عراق مناسبات خود را با ایران قطع کرد و در اتحادیه عرب و سازمان ملل متحد دست به مبارزه شدیدی علیه ایران زد و هزاران ایرانی مقیم عراق را اخراج کرد. در سال 1974 دولت عراق از ایران به شورای امنیت شکایت کرد. ایران و عراق با وساطت شورای امنیت در 16 اسفند 1352 با آتش‌بس موافقت کردند و به درگیری‌های پراکنده مرزی خاتمه دادند و در اوت 1974 ملاقاتی بین نمایندگان دو دولت در استانبول به عمل آمد ولی نتیجه‌ای از آن حاصل نشد و برخوردهای مرزی نیز گاهی تجدید می‌شد، این امر با تشدید مبارزات کردها علیه دولت عراق مقارن شد که مورد حمایت مستقیم ایران و حمایت غیرمستقیم امریکا قرار داشتند. در فاصله روزهای 26 تا 30 دی 1353 پس از تجدید مناسبات سیاسی بین دو کشور، نمایندگان دو کشور با هم ملاقات کردند و این بار زمینه برای ادامه مذاکرات فراهم گردید.
در اجلاس سران اوپک که 13 تا 15 اسفند 1353 در الجزایر تشکیل گردید، شاه ایران برای نخستین بار شرکت کرد و دو جلسه مذاکره طولانی با صدام حسین انجام داد. پس از مذاکرات بین سران دو کشور (گرچه صدام در آن سال ها معاون حس نالبکر رئیس جمهور عراق بود، اما مرد اول حزب بعث و رژیم عراق محسوب می‌شد)، اعلامیه مشترک ایران و عراق در تاریخ 15 اسفند 1353 انتشار یافت. 6 مارس 1975 در این اعلامیه طرفین در مورد اصول ذیل به توافق رسیدند:
1- دو طرف مرزهای آبی خود را بر اساس خط تالوگ تعیین می‌کنند
2- طرفین متعهد شدند که در مرزهای خود کنترل مؤثر به منظور قطع هرگونه رخنه و نفوذی که جنبه خرابکارانه داشته باشد، اعمال کنند
3- طرفین تصمیم گرفتند، پیوندهای همسایگی و دوستی سنتی را از طریق تماس‌های دائمی تجدید نمایند
4- علامت گذاری نهایی مرزهای زمینی بر اساس پروتکل مورخ 1913 و صورت جلسات تحدید حدود 1914 انجام شود.
در مادة 1 اعلامیه، عراق می‌پذیرد که خط مرزی تالوِگ[1] را به رسمیت می شناسد و این یکی از امتیازات مهم اعلامیه الجزایر برای ایران بود، در حالی که به موجب مادة 2، ایران غیرمستقیم می‌پذیرد که از حمایت کردهای بارزانی دست بردارد و با همکاری عراق از نفوذ هر عامل که مزاحمتی برای دو طرف ایجاد کند، جلوگیری نماید. در جهت اجرای مصوبات اجلاس الجزیره، وزیران امور خارجه ایران، عراق و الجزایر چهار بار گرد هم آمدند. نتیجه نشست‌های آنها، امضای عهدنامه مشترک مربوط به مرز مشترک و حسن هم جواری بین ایران و عراق در 23 خرداد 1354 (13 ژوئن 1975) بود.
پی نوشت:
[1] با پذیرش خط تالوگ به عنوان خط مرزی دو کشور در اروندرود، حاکمیت مشترک دو کشور ایران و عراق در سرتاسر آبراه اروندرود رسمیت یافت.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
