پرسش :

در طول جنگ تحمیلی، بسیج مردمى در داخل کشور را چه کسانى و یا چه نهادهایى انجام مى‏ دادند و چه تأثیرى بر جبهه ‏هاى نبرد داشت؟

پاسخ :
بسیج مردمى در طى جنگ به همت مسئولان عالى رتبه نظام و نهادهاى متولى این امر همچون بسیج و ستاد تبلیغات جنگ صورت مى‏گرفت اما با توجه به محبوبیت بالاى امام و اینکه ایشان علاوه بر رهبرى سیاسى، از مراجع بزرگ شیعه نیز به شمار مى‏رفتند، ایشان در تهییج و حضور مردم در جبهه‏ها نقش عمده‏اى داشتند؛ طورى که با یک فرمان امام، سیل گروه‏هاى مردمى به جبهه‏هاى نبرد سرازیر مى‏شد. پس از عزل بنى‏صدر با توجه به اینکه وى به عنوان فرماندهى کل قوا با به کارگیرى نیروهاى مردمى به بهانه نداشتن تخصص لازم مخالف بود و از طرفى در چندین عملیات عمده، براى بازپس گیرى مناطق اشغال شده با شکست مواجه شد، اهمیت حضور نیروهاى مردمى در قالب نیروهاى بسیجى و سپاهى بیشتر شد و همین مسئله باعث اجراى عملیات‏هاى موفق نظامى یکى پس از دیگرى شد.
به کارگیرى مفاهیمى مانند حفظ دین، دفاع از کشور، دفاع از مردم و نوامیس و ... در بیانات امام، در بسیج مردم بسیار مؤثر بود و سرنوشت جنگ را به نفع ایران تغییر داد. امام با اصلى دانستن مسئله جنگ، مردم و مسئولان کشور را به حمایت از رزمندگان اسلام فرا خواندند و از این طریق دشمن را از دستیابى به اهدافش ناکام ساختند. اعزام نیروهاى مردمى به جبهه‏ها در قالب «سپاهیان حضرت محمد (صلی الله علیه و آله » و یا «سپاهیان حضرت مهدى (علیه السلام) » در این چارچوب صورت مى‏گرفت. در مجموع به دلیل اینکه نیروهاى مسلح ایران به نیروهاى داوطلب مردمى اتکا داشتند، این حضورها نقش بسزایى در چگونگى تداوم و اختتام جنگ ایفا کرد.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ