پرسش :

امام خمینى (رحمت الله علیه) درباره پیشنهادهاى صلح و قطعنامه ‏هاى شوراى امنیت چه مواضعى داشتند و چه برخوردهایى را توصیه مى ‏کردند؟

پاسخ :
باید توجه داشت که از اولین روزهاى تهاجم عراق به ایران تا سال 1366 که قطعنامه 598 به تصویب شوراى امنیت سازمان ملل رسید، هیچ‏گاه و از هیچ سازمان و کشورى پیشنهادى که متضمن صلح باشد ارائه نشد. تا زمانى که عراق بخش‏هایى از خاک جمهورى اسلامى را در تصرف داشت پیشنهادها در حد آتش بس و مذاکره بود و این امکان براى عراق وجود داشت تا با بهره‏گیرى از برترى نظامى و امتیازى که به دلیل پیشروى در داخل ایران به دست آورده بود، به اغراض سیاسى خود دست یابد.
در مرحله بعد هنگامى که ایران توانست با همت فرماندهان و رزمندگان به برترى‏هاى عراق پایان بخشد و سرزمین‏هاى تصرف شده را در علمیات‏هاى فتح المبین و بیت المقدس آزاد کند، محور پیشنهادها تغییر کرد و موضوع آتش بس و عقب‏نشینى به مرزها و سپس آغاز مذاکرات صلح مطرح شد و این به معناى از بین بردن برترى‏هاى نظامى ایران و امتیازهاى سیاسى براى مذاکرات صلح بود. در این حال اولین موضع امام خمینى (رحمت الله علیه) در قبال هر نوع پیشنهاد آتش بس، شناخت متجاوز و پرداخت غرامت بود. ایشان در دیدار با حبیب شطى دبیر کل کنفرانس اسلامى در 28 مهر 1359 درباره متجاوز بودن عراق گفتند: «دولت‏ها اگر چنانچه مى‏خواهند عملى بکنند و صلح و صفا باشد باید آن کسى را که مهاجم بوده و بغى کرده است و هجوم کرده است با او قتال کنند تا اینکه بر گردد به امر خدا و برگشتن به امر خدا، این نیست که از کشور ما بیرون برود، بلکه باید خسارات مالى ایران را جبران کند ... ما با کسى دعوا نداریم، لکن خسارت ایران و عراق را مطالبه مى‏کنیم. »
امام خمینى (رحمت الله علیه) تا پایان جنگ بر این موضع تأکید داشتند. در سال 1365 نیز این موضع با بیان دیگرى طرح شد و امام حتى آتش بس را پذیرفتند ولى به شرطى که مسئله متجاوز مشخص شود. آقاى محمد جواد لاریجانى قائم مقام وزارت خارجه در سال‏هاى جنگ، در این باره چنین توضیح مى‏دهد:
على رغم تجاوز ارتش عراق - که ایران قربانى اصلى این اقدام عراق بود - دولت این کشور با مانورهاى سیاسى و حمایت رسانه‏هاى غربى به دروغ صلح‏طلب معرفى مى‏شد. حدود دو سه سال قبل از پایان درگیرى‏ها در جمع آیت‏الله خامنه‏اى و آقاى هاشمى و اینجانب )دکتر لاریجانى( مسئله‏اى براى خروج از موضع انفعالى طرح شد و این در شرایطى بود که قسمت‏هایى از خاک عراق در تصرف جمهورى اسلامى ایران بود. نتیجه این نشست آن بود که ایران پیشنهادهایى را که جوامع بین‏المللى براى آتش بس ارائه مى‏دهند رد نکند. این موضوع خدمت امام مطرح شد و ایشان فرمودند:
«آتش بس ضرورى است منتها باید مسئله مشخص شود و آن اینکه مسئول تجاوز معرفى شود. ما اصلا غیر از واقعیت چیزى نمى‏خواهیم، ما مى‏خواهیم معلوم شود که چه کسى به ایران تجاوز کرده است، بعد از آن ما آتش بس را قبول مى‏کنیم، آتش بس که بد نیست. »
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ