پرسش :

کار تا چه اندازه در احساس شخصیت انسان تأثیر دارد؟

پاسخ :
یکى از فواید کار، مسئله حفظ شخصیت و حیثّیت و استقلال است که تعبیرهاى مختلفى دارد، مثلاً آبرو. انسان آن گاه که شخصیّتش ضربه بخورد، آبرویش برود و تحقیر بشود، ناراحت مى شود. انسان در اثر کار ـ و مخصوصا اگر مقرون به ابتکار باشد ـ به حکم اینکه نیازش را از دیگران برطرف کرده است، در مقابل دیگران، احساس شخصیّت مى کند؛ یعنى دیگر احساس حقارت نمى کند.
دو رباعى منسوب به امیرالمؤمنین [على] علیه السلام در دیوان منسوب به ایشان [است]، در یکى مى فرماید: «براى من سنگ کشى از قلّه هاى کوه ـ یعنى چنین کار سختى ـ گواراتر و آسان تر است از اینکه منّت دیگران را به دوش بکشم».
به من مى گویند: در کار و کسب ننگ است؟ و من مى گویم: ننگ این است1 که انسان نداشته باشد و از دیگران بخواهد.
در رباعى دیگر مى فرماید: اگر مى خواهى آزاد زندگى کنى، مثل برده زحمت بکش و آرزویت را از مال هرکسى که باشد، بِبُر. نگو این کار مرا پست مى کند؛ زیرا از مردم خواستن، از هر چیزى بیشتر ذلّت مى آورد.
وقتى که از دیگران بى نیاز باشى، هر کارى داشته باشى، از همه مردم بلند قدرتر هستى.2
1 . مى دانیم على علیه السلام همین کارهایى را که ما اسمش را عملگى مى گذاریم، انجام مى داد. مثل حفر چاه و قنات، کشت درخت، آباد کردن باغ ها و احیانا کار به شرط مزد گرفتن، هرچند براى غیر مسلمان. گاهى على علیه السلام در باغ هاى مدینه مى رفت و براى بنى قریظه و بنى النّضیر که یهودیان مدینه بودند، کار مى کرد و مزد مى گرفت و با آن پول، زندگى مى کرد. قهرا چنین انسانى مورد تهاجم قرار مى گیرد که تو [عار نمى کنى] از چنین کارها؟!
2 . تعلیم و تربیت در اسلام، علامه شهید مرتضی مطهری(ره)، صص 424 و 425.
www.irc.ir