پرسش :
با توجه به شرایط کنونی آینده انقلاب ایران چگونه پیش بینی می شود ؟
پاسخ :
در تحلیل آینده کشور باید سه محور اساسی را مورد توجه قرار بدهیم ؛
الف) مبانی و اصول محوری نظام
ب) ظرفیت و کارآمدی نظام
ج) توانایی برطرف نمودن چالش ها و آسیب های فراروی نظام
ضرورت بررسی این سه محور از آنجاست که یک نظام سیاسی برای حیات و تداوم خود نیازمند مبانی و اصولی است که پایه های اصلی و زیر بنای آن نظام را تشکیل می دهند و به هر میزان که این مبانی و اصول دارای استواری و استحکام باشند ، آن نظام از استحکام و ماندگاری برخوردار خواهد بود امّا اگر آن اصول و مبانی نتواند در ادامه مسیر استحکام و پویایی خود را حفظ نماید و پاسخگوی نیازهای جدید و روز آمد نباشد حرکت آن نظام دچار مشکل شده و موجودیت آن به خطر خواهد افتاد .
در کنار مبانی و اصول نظام ، ظرفیت وکارآمدی آن نظام نیز برای ادامه حیات آن لازم است زیرا اگر نظامی نتواند بر اساس مبانی و اصول خویش ، پیشرفت و تحول در زندگی ایجاد نماید و بازدهی مناسب و مطلوبی نداشته باشد ، ادامه حیات او با مشکل مواجه خواهد شد .
همچنین هر نظامی با آسیب ها و چالش های مختلفی در داخل و خارج مواجه می شود که در صورت شناسایی دقیق آن و برطرف نمودن آن می تواند به حیات خویش ادامه دهد امّا در صورتی که نسبت به آنها بی اعتنا و بی تفاوت باشد در ادامه مسیر دچار مشکل خواهد شد .
ما معتقدیم نظام جمهوری اسلامی در هر سه محور دارای ظرفیت و توانمندی بسیار بالایی برای استمرار حرکت خویش دارد، هم در زمینه مبانی و اصول نظام ، مبانی و اصولی بر نظام حاکم است که ریشه در فطرت انسانی دارد که هیچگاه کهنه نخواهد شد و همیشه و برای همه نسل ها دارای جذابیت است و هم نمود عینی و کارآمدی آن را در عرصه های مختلف به اثبات رسانده است و دارای این ظرفیت است که چالش ها و آسیب های پیش روی خود را برطرف نماید .بر این اساس آینده فرا روی نظام ، آینده ای روشن خواهد بود. در اینجا به اختصار به تبیین محورهای یاد شده می پردازیم .
مبانی و اصول نظام : نظام جمهوری اسلامی بر پایه مبانی و اصولی ناب انسانی و اسلامی استوار شده که ریشه در فطرت انسانی داشته و با گذشت زمان کهنه نمی شود و برای همه نسل ها دارای جذابیت است. ارزشهایی همچون خداجویی ، عدالت طلبی , استقلال , آزادی , مبارزه با ظلم و ستم و دفاع از مظلومان و...که از شعارها و اهداف اصیل انقلاب اسلامی است. مقام معظم رهبری در این باره فرمودند: «یکی از حرف هایی که امروز محور جنگ روانی دشمن است این است که می گویند نسل سوم انقلاب از ایده های انقلاب جدا شده است بعد به دنبالش یک فلسفه هم می گذارند ، آن فلسفه این است که همواره در همه انقلاب ها نسل سوم از آن انقلاب رو بر گردانده اند، کدام انقلاب را می گوئید ؟ در سال 1789 در فرانسه انقلاب شده ، اما نه نسل سوم ، نه نسل دوم ، بلکه همان نسل اول از انقلاب برگشتند ...آن انقلاب به نسل سوم که هیچ ، به نسل دوم هم نرسید ، چون پایه های انقلاب ، پایه های سستی بود، انقلاب اکتبر شوروی هم به نسل سوم نرسید هنوز شش ، هفت سال از پیروزی انقلاب نگذشته بود که استالینیسم سر کار آمد ... مساله نسل دوم و سوم و این حرفها نبود ، همان اوایل کار ، همه چیز از دست رفته بود . این کدام فلسفه است ، با کدام انقلاب تطبیق شده و در کجا تجربه شده که نسل های سوم انقلاب ، از انقلاب بر می گردند ، نخیر ، این بسته به این است که ایده آن انقلاب چه باشد .اگر ایده های یک انقلاب بتواند نسل دوم و سوم و دهم را به خاطر اصالت و صحت خود قانع کند ، آن انقلاب عمر ابدی خواهد داشت. ایده های انقلاب اسلامی ، ایده هایی هستند که عمر ابد دارند.عدالتخواهی هیچ وقت کهنه نمی شود ،آزادی خواهی و استقلال خواهی هیچ وقت کهنه نمی شود ، مبارزه با دخالت بیگانگان هیچ وقت کهنه نمی شود، این ها چیزهایی است که همیشه برای نسل ها جاذبه دارد .»[1] همچنین فرمودند : « نظامى که بر مبناى اخلاق است، بر مبناى معرفت است، بر مبناى اصول اسلامى است، بر مبناى آرمانهاى فطرى است، اگر صدها سال هم از عمرش بگذرد، پیر بِشُو نیست؛ می تواند همیشه زنده باشد، همیشه شاداب باشد، همیشه زاینده و پیشرونده باشد؛ مهم این است. با این دید به نظام جمهورى اسلامى نگاه کنید. البته نظام ما با گذشت سى سال، در اول عمرش قرار دارد؛ یعنى در مقابلِ رژیم هائى که در دنیا حاکمند - دویست سال، سیصد سال - این نظام هنوز نظام جوانى است. نظام ما از نشاط جوانى - به معناى واقعى کلمه - برخوردار است. امّا در افق آینده هم که نگاه می کنیم، این حالت، حالت ماندگار و همیشگى است.یک نظام بالنده،بانشاط، پیشرونده و پیرنشونده؛ این نظام جمهوری اسلامی است .[2]
ویژگی مبانی و اصول نظام که بر گرفته از مبانی اسلامی است ، دارای این ظرفیت است که با تغییر و دگرگونی در نیازها و انتظارات در هر زمانی، قابلیت سازواری و هماهنگی را دارد و این انعطاف سِّر ماندگاری آن می باشد و همانگونه که مقام معظم رهبری فرمودند :« وقتى انسان اهداف و آرمانهاى نظام اسلامى را نگاه می کند مى‌بیند اینها هیچ وقت کهنه نمی شود. مطالبه‌ى عدالت هرگز منسوخ نمی شود. از اولِ تاریخ بشر تا امروز، انسانها به دنبال عدالت بوده‌اند. هر جا قیامى از طرف مردم هست، غالباً بر ضد بى‌عدالتى است، بر ضد تبعیض است. انسان دنبال آزادى است؛ این یک خواسته‌ى فطرى است، این کهنه بِشُو نیست.انسان همیشه دنبال این آرمان هاست. هرچه هم که حرکت بکند، جا براى حرکتِ بیشتر وجود دارد. نظام اسلامى این ظرفیت را دارد. اگر نظامى دنبال آن آرمان هاست، آن آرمانها کهنه‌بِشُو نیست؛ اما سازوکارها، چینش این نهادهائى که می خواهد ما را به آن آرمانها برساند، قابل نو شدن است.البته نو شدن به معناى این است که اقتضائات بیرونى و واقعیت ها گاهى یک چیزى را اقتضاء می کند، یک روز چیز دیگرى را اقتضاء می کند؛ البته همین تغییر هم باید متکى به اصول باشد. همین نگاهِ دوباره و نوسازى و بازسازى هم بایستى ناظر به اصول باشد؛ برگرفته و برخاسته‌ى از اصول اسلامى باشد.
سیاست هاى نظام هم ممکن است تغییر پیدا کند؛ یک روزى یک سیاست اقتصادى در کشور حاکم باشد، یک روز دیگر به اقتضاى نیازها، یک سیاست دیگر؛ منتها هر دو باید از اسلام گرفته شده باشد. این تغییر هم بایستى مبتنى باشد بر اصول اسلامى. سیاست دیپلماسى ما ممکن است در یک شرائطى تغییر پیدا کند، لیکن این تغییر هم باید بر اساس اصول اسلامى باشد. این جور نیست که اگر چنانچه کسى سلیقه‌اش این جور است، یا منفعت شخصى‌اش این جور است، یا بقایش در مَسند قدرت این جور اقتضاء می کند، حق داشته باشد که این سیاست را یا این خط را تغییر دهد؛ نه، لازم است بر طبق معیارها باشد. البته در خود قانون اساسى تضمین هاى لازم براى این معنا هم پیش‌بینى شده است.
بنابراین نتیجه‌اى که می توانیم بگیریم، این است که نظام اسلامى آرمان هایش غیر قابل تغییر است؛ علت این است که آرمان ها، آرمان هاى فطرى است. نگاه به این آرمان ها، نگاه هوس‌گونه و از سر هوسِ گذرا نیست؛ بلکه نیاز طبیعى و جوشیده‌ى از فطرت انسان است. نیاز به عدالت، نیاز به آزادى، نیاز به پیشرفت، نیاز به رفاه عمومى، نیاز به خُلقیات عالى، اینها نیازهاى فطرى انسان است. جامعه‌ى اسلامى یعنى این. ما دنبال این هستیم. این قابل تغییر نیست؛ امّا نظاماتى که ما را به اینها می رساند، احیاناً قابل تغییر است؛ بستگى به این دارد که اقتضائات زمانه چگونه باشد.
با این دید، نظام جمهورى اسلامى، هم ثبات دارد، هم تحوّل دارد. ثبات وجود دارد،یعنى حرکت، یک حرکت مستمرى است به سمت آرمان ها؛ تذبذب و عوض کردن راه وجود ندارد؛ حرکت در خط مستقیم به سمت آرمان هاى معین است؛ اما سازوکارها عوض می شود. ... نوسازى نظام ممکن است، اما به معناى تجدیدنظر در آرمان ها نیست؛ زیرا این آرمان ها فطرى است. نوسازى به معناى تغییر نظامات، تغییر سازوکارها، تغییر سیاستها، عملى است، ممکن است، در مواردى هم لازم است و مانع از تحجر است؛ منتها باید بر طبق اصول باشد مهم همین است که این تغییر باید بر اساس اصول باشد. پس آرمان ها که شاکله‌ى کلى نظام از آنها الهام گرفته، قابل تغییر نیست. نظام جمهورى اسلامى یک چنین نظامى است. با این نگاه، نظام فرسوده بِشُو نیست، متحجر بشو نیست، از راه بازمانده نیست و نخواهد شد؛ همیشه می تواند جوان باقى بماند.»[3]
ظرفیت وکارآمدی نظام : مرحله دوم ساختن بنایی استوار برپایه مبانی و اصول است که نظام جمهوری اسلامی ثابت نموده است که بر اساس الگوی اسلامی ایرانی می توان مسیر پیشرفت و توسعه را طی نمود و کشوری پیشرفته و مترقی بر اساس مبانی دینی بنا نمود .نگاهی گذرا به سیر تحولات در کشور به خوبی گویای حرکت رو به رشد آن است ، پیشرفت های علمی خیره کننده در زمینه پزشکی ،سلول های بنیادین،شبیه سازی ، فناوری نانو ، هسته ای ، فضایی و تجهیزات پیشرفته نظامی و...همگی بیانگر ظرفیت و کار آمدی نظام است و آنگاه اهمیت اقدامات انجام شده و راههای طی شده بیشتر روشن خواهد شد که توجه داشته باشیم که موفقیت ها و پیشرفت های به دست آمده در تمام این مدت با وجود تمامی سنگ اندازی ها ، دشمنی ها ، کارشکنی ها ، تحریم ها و تبلیغات گسترده دشمنان داخلی و خارجی شکل گرفته است و یکی از دلایل دشمنی استکبار جهانی با نظام اسلامی همین است که نظام جمهوری اسلامی با فرهنگ ناب اسلامی قله های پیشرفت را یکی از پس از دیگری طی نموده و در حال تبدیل شدن به الگویی برای کشورهای آزاد و اسلامی است . مقام معظم رهبری در این باره فرمودند : « دشمنی نظام مستکبر آمریکایی و هر مستکبری در دنیا با نظام اسلامی به خاطر پرچم برافراشته عدالت است . به خاطر این است که می بینند با نام اسلام و با تعالیم والای اسلام کشوری دارد به سمت رشد و توسعه و پیشرفت علمی و عملی حرکت می کند , می داند این جلوی نفوذ آنها را خواهد گرفت . آنها با هر کشوری که خارج از قلمرو قدرت آنها به توسعه و پیشرفت علمی دست پیدا کند , مخالفند , آنها باهر کشوری که در میدان علم و توسعه به سمت رقابت با آنها حرکت کند , مخالفند .»[4]
البته این به معنای نادیده گرفتن کاستی ها و کمبودها در کشور نبوده و در بخش های مختلف دارای نواقص و کاستی هایی هستیم اما مسیر طی شده بیانگر ظرفیت و توانمندی کشور در دستیابی به پیشرفت و توسعه است .
ظرفیت مقابله با چالش ها و آسیب های فرا روی نظام
بدیهی است که نظام جمهوری اسلامی همچون هر پدیده دیگری با آفات و آسیب هایی روبرو است که برای تداوم آن باید آنها را برطرف نمود . انقلاب اسلامی همچون درختی است که با آفات و آسیب هایی روبر است که باید از آنها جلوگیری به عمل آید تا ثمره و میوه آن کام دوستان انقلاب را شیرین و کام مخالفان و دشمنان را تلخ نماید . از این رو آسیب شناسی انقلاب اسلامی و توجه به آن در برنامه های نظام برای تداوم و ادامه مسیر خود لازم وضروری است . در حقیقت ، آسیب شناسی انقلاب و توجه به آفاتی که ممکن است انقلاب با آن مواجه شود , پویایی و بالندگی آن را به دنبال خواهد داشت و بی توجهی به آن آینده انقلاب را به خطر خواهد انداخت .
این آسیب ها در عرصه های مختلف ، فکری ، فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و... در عرصه داخلی و خارجی بروز می کنند که در جای خود بدان ها پرداخته شده است.[5]
ما معتقدیم با وجود آسیب ها و چالش های مختلفی که انقلاب اسلامی با آن روبرواست، نظام جمهوری اسلامی این ظرفیت و قابلیت را داراست که با این چالش ها و آسیب ها مقابله نموده و مشکلات را پشت سر بگذارد.
پیمودن مسیر پر فراز و نشیب حیات انقلاب اسلامی و ایستادگی در برابر انواع تهدید ها و آسیب های داخلی و خارجی از مقابله با اندیشه ها و جریان ها سکولار و ضد دینی گرفته تا مقابله با بحران ها و فتنه های مختلف ، مشکلات اقتصادی و ناهنجاری های اجتماعی تا مقاومت بی نظیر در جنگ تحمیلی ، بی اثر نمودن تحریم های اقتصادی ، تبلیغات رسانه ای گسترده ، تهاجم فرهنگی و جنگ نرم و... به خوبی بیانگر ظرفیت نظام در مقابله با چالش ها و آسیب های فرا روی نظام بوده است . مردم ما نشان داده اند که با وجود همه مشکلات و کمبودها و علی رغم تمامی دشمنی ها ، هر جا پای دفاع از ارزش ها و اصول اسلامی انقلابی در میان باشد ، با صلابت ایستاده اند . هر چند این چالش ها و آسیب ها همواره در کمینند تا نظام را دچار مشکل نمایند امّا هوشمندی و تدبیر رهبر حیکم و فرزانه که سُکاندار کشتی انقلاب اسلامی هستند و ایستادگی مردم و حضور آنان در صحنه دفاع از ارزش های انقلاب تضمین کننده حرکت پر صلابت نظام و پیروز شدن بر تمامی مشکلات و چالش هاست .در این بین مسئولان نظام در برطرف نمودن مشکلات داخلی کشور از جمله مشکلات اقتصادی و اجتماعی سهم بسزایی دارند و با جدیت و برنامه ریزی دقیق می توانند این مشکلات را برطرف نمایند تا سایه سنگین این مشکلات از کشور زدوده شود .
بنابراین مبانی واصول حاکم بر نظام و ظرفیت و کارآمدی نظام در ترسیم مسیر پیشرفت و ساختن کشوری با رشد و تعالی و توانایی در مقابله با آسیب ها و چالش های پیش رو ، با وجود تمامی مشکلات و دشمنی ها ، آینده و افق روشنی را برای کشور ترسیم می کند.
در عرصه بین المللی هر چند دشمنی استکبار و قدرتهای بزرگ با نظام اسلامی بیشتر شده است اما این فشارها و دشمنی ها در حقیقت برآیند تأثیر فرهنگ دینی انقلاب است که بنیان فرهنگ غرب و لیبرال دموکراسی را به چالش کشیده است و گسترش موج آزادی خواهی و گرایش به اسلام و شکل گیری موج بیداری در کشورهای اسلامی بیانگر تأثیرات انقلاب اسلامی و نفوذ فرهنگ آن در میان ملت ها و ثمره ایستادگی در برابر زیاده خواهی های قدرتهای بزرگ است.ملت ایران به این وعده الهی باور دارند که « ان تنصروا الله ینصرکم و یثبت اقدامکم »[6]«و اگر خدا را یاری کنید ، شما را یاری می کند و گام هایتان را استوار می دارد .» البته مردم انقلابی این نصرت الهی را درحیات انقلاب اسلامی با جان و دل لمس نموده اند و می دانند پای در راهی نهاده اند که تمامی سختیها و مشکلات ، مقدمه تحقق این وعده الهی است چنانکه خدای متعال فرمود: « وعد الله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض کما استخلف الذین من قبلهم ...»[7] « خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند وعده می دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید ...»و همین باورمندی به حاکمیت اسلام و دین حق و اعتقاد به مهدویت ، نقطه امید مسلمانان و افق روشنی است که خداوند برای اسلام ترسیم نموده است و انقلاب اسلامی که در عصر خود روزنه نورانی در جهان تاریک مادی است تلاش می کند تا زمینه ساز چنین حاکمیتی باشد و این نقطه امید ، نوید بخش آینده ای روشن برای اسلام و انقلابی است که در مسیر آن حرکت می کند .
مقام معظم رهبری فرمودند : «پرچم اسلام ان‌شاءاللَّه همه‌ى این منطقه را نجات خواهد داد. امروز ما داریم مشاهده می کنیم که روزبه‌روز نهضت اسلامى در این منطقه‌ى عظیم اسلامىِ خاورمیانه رو به گسترش است؛ دشمن در حال انزواست، در حال عقب‌نشینى است و حرکت اسلامى على‌رغم حرکتى که دشمن براى خاموش کردن آن می کند، در راه پیشروى است من تردیدى ندارم که آینده متعلق به اسلام است، آینده در قلمرو اسلام است و شما جوانها ان‌شاءاللَّه به توفیق الهى آن روزى را که پرچم اسلام در همه‌ى این مناطق به اهتزاز دربیاید و یک مجموعه‌ى متحد اسلامىِ مقتدر و باعزت تشکیل بشود، خواهید دید.»[8]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ آینده انقلاب اسلامی ، مرتضی مطهری ، تهران ، صدرا
2ـ امروز و فردای انقلاب اسلامی ایران ، جمعی از نویسندگان ، نشر نوید اسلام
3ـ راه انقلاب ، مجموعه مقالات پژوهشی درباره انقلاب ، تهران ، نشر هماهنگ ، ج2
پاورقی ها:
1- نکته های ناب ، گزیده بیانات رهبر فرزانه انقلاب در جمع دانشجویان و دانشگاهیان ، ج 3 ، قم: نشر معارف ، 1388، ص45و46، بیانات رهبر معظم انقلاب در جمع دانشجویان و اساتید دانشگاه صنعتی امیر کبیر ، 9/12/137
2- پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری ، بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با دانشگاهیان استان کرمانشاه ، 24/7/90
3- همان
4- پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری , بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشجوبان و دانش آموزان به مناسبت سالروز تسخیر لانه جاسوسی آمریکا , 12/8/78
5- ر.ک: آسیب شناسی انقلاب اسلامی ، محمد عیوضی ، تهران ، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی - انقلاب اسلامی ، چالش ها و بحرانها ، عبد الوهاب فراتی ، قم ، نشر معارف - نهضتهای اسلامی در صد ساله اخیر , مرتضی مطهری، قم، نشر عصر - انقلاب اسلامی نقطه عطفی در تاریخ ، حمید دهقان ، قم ، مدین
6- سوره محمد ، آیه 7
7- سوره نور ، آیه 55
8- پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری , بیانات رهبر معظم انقلاب در اجتماع مردم گیلان غرب ، 23/7/90
در تحلیل آینده کشور باید سه محور اساسی را مورد توجه قرار بدهیم ؛
الف) مبانی و اصول محوری نظام
ب) ظرفیت و کارآمدی نظام
ج) توانایی برطرف نمودن چالش ها و آسیب های فراروی نظام
ضرورت بررسی این سه محور از آنجاست که یک نظام سیاسی برای حیات و تداوم خود نیازمند مبانی و اصولی است که پایه های اصلی و زیر بنای آن نظام را تشکیل می دهند و به هر میزان که این مبانی و اصول دارای استواری و استحکام باشند ، آن نظام از استحکام و ماندگاری برخوردار خواهد بود امّا اگر آن اصول و مبانی نتواند در ادامه مسیر استحکام و پویایی خود را حفظ نماید و پاسخگوی نیازهای جدید و روز آمد نباشد حرکت آن نظام دچار مشکل شده و موجودیت آن به خطر خواهد افتاد .
در کنار مبانی و اصول نظام ، ظرفیت وکارآمدی آن نظام نیز برای ادامه حیات آن لازم است زیرا اگر نظامی نتواند بر اساس مبانی و اصول خویش ، پیشرفت و تحول در زندگی ایجاد نماید و بازدهی مناسب و مطلوبی نداشته باشد ، ادامه حیات او با مشکل مواجه خواهد شد .
همچنین هر نظامی با آسیب ها و چالش های مختلفی در داخل و خارج مواجه می شود که در صورت شناسایی دقیق آن و برطرف نمودن آن می تواند به حیات خویش ادامه دهد امّا در صورتی که نسبت به آنها بی اعتنا و بی تفاوت باشد در ادامه مسیر دچار مشکل خواهد شد .
ما معتقدیم نظام جمهوری اسلامی در هر سه محور دارای ظرفیت و توانمندی بسیار بالایی برای استمرار حرکت خویش دارد، هم در زمینه مبانی و اصول نظام ، مبانی و اصولی بر نظام حاکم است که ریشه در فطرت انسانی دارد که هیچگاه کهنه نخواهد شد و همیشه و برای همه نسل ها دارای جذابیت است و هم نمود عینی و کارآمدی آن را در عرصه های مختلف به اثبات رسانده است و دارای این ظرفیت است که چالش ها و آسیب های پیش روی خود را برطرف نماید .بر این اساس آینده فرا روی نظام ، آینده ای روشن خواهد بود. در اینجا به اختصار به تبیین محورهای یاد شده می پردازیم .
مبانی و اصول نظام : نظام جمهوری اسلامی بر پایه مبانی و اصولی ناب انسانی و اسلامی استوار شده که ریشه در فطرت انسانی داشته و با گذشت زمان کهنه نمی شود و برای همه نسل ها دارای جذابیت است. ارزشهایی همچون خداجویی ، عدالت طلبی , استقلال , آزادی , مبارزه با ظلم و ستم و دفاع از مظلومان و...که از شعارها و اهداف اصیل انقلاب اسلامی است. مقام معظم رهبری در این باره فرمودند: «یکی از حرف هایی که امروز محور جنگ روانی دشمن است این است که می گویند نسل سوم انقلاب از ایده های انقلاب جدا شده است بعد به دنبالش یک فلسفه هم می گذارند ، آن فلسفه این است که همواره در همه انقلاب ها نسل سوم از آن انقلاب رو بر گردانده اند، کدام انقلاب را می گوئید ؟ در سال 1789 در فرانسه انقلاب شده ، اما نه نسل سوم ، نه نسل دوم ، بلکه همان نسل اول از انقلاب برگشتند ...آن انقلاب به نسل سوم که هیچ ، به نسل دوم هم نرسید ، چون پایه های انقلاب ، پایه های سستی بود، انقلاب اکتبر شوروی هم به نسل سوم نرسید هنوز شش ، هفت سال از پیروزی انقلاب نگذشته بود که استالینیسم سر کار آمد ... مساله نسل دوم و سوم و این حرفها نبود ، همان اوایل کار ، همه چیز از دست رفته بود . این کدام فلسفه است ، با کدام انقلاب تطبیق شده و در کجا تجربه شده که نسل های سوم انقلاب ، از انقلاب بر می گردند ، نخیر ، این بسته به این است که ایده آن انقلاب چه باشد .اگر ایده های یک انقلاب بتواند نسل دوم و سوم و دهم را به خاطر اصالت و صحت خود قانع کند ، آن انقلاب عمر ابدی خواهد داشت. ایده های انقلاب اسلامی ، ایده هایی هستند که عمر ابد دارند.عدالتخواهی هیچ وقت کهنه نمی شود ،آزادی خواهی و استقلال خواهی هیچ وقت کهنه نمی شود ، مبارزه با دخالت بیگانگان هیچ وقت کهنه نمی شود، این ها چیزهایی است که همیشه برای نسل ها جاذبه دارد .»[1] همچنین فرمودند : « نظامى که بر مبناى اخلاق است، بر مبناى معرفت است، بر مبناى اصول اسلامى است، بر مبناى آرمانهاى فطرى است، اگر صدها سال هم از عمرش بگذرد، پیر بِشُو نیست؛ می تواند همیشه زنده باشد، همیشه شاداب باشد، همیشه زاینده و پیشرونده باشد؛ مهم این است. با این دید به نظام جمهورى اسلامى نگاه کنید. البته نظام ما با گذشت سى سال، در اول عمرش قرار دارد؛ یعنى در مقابلِ رژیم هائى که در دنیا حاکمند - دویست سال، سیصد سال - این نظام هنوز نظام جوانى است. نظام ما از نشاط جوانى - به معناى واقعى کلمه - برخوردار است. امّا در افق آینده هم که نگاه می کنیم، این حالت، حالت ماندگار و همیشگى است.یک نظام بالنده،بانشاط، پیشرونده و پیرنشونده؛ این نظام جمهوری اسلامی است .[2]
ویژگی مبانی و اصول نظام که بر گرفته از مبانی اسلامی است ، دارای این ظرفیت است که با تغییر و دگرگونی در نیازها و انتظارات در هر زمانی، قابلیت سازواری و هماهنگی را دارد و این انعطاف سِّر ماندگاری آن می باشد و همانگونه که مقام معظم رهبری فرمودند :« وقتى انسان اهداف و آرمانهاى نظام اسلامى را نگاه می کند مى‌بیند اینها هیچ وقت کهنه نمی شود. مطالبه‌ى عدالت هرگز منسوخ نمی شود. از اولِ تاریخ بشر تا امروز، انسانها به دنبال عدالت بوده‌اند. هر جا قیامى از طرف مردم هست، غالباً بر ضد بى‌عدالتى است، بر ضد تبعیض است. انسان دنبال آزادى است؛ این یک خواسته‌ى فطرى است، این کهنه بِشُو نیست.انسان همیشه دنبال این آرمان هاست. هرچه هم که حرکت بکند، جا براى حرکتِ بیشتر وجود دارد. نظام اسلامى این ظرفیت را دارد. اگر نظامى دنبال آن آرمان هاست، آن آرمانها کهنه‌بِشُو نیست؛ اما سازوکارها، چینش این نهادهائى که می خواهد ما را به آن آرمانها برساند، قابل نو شدن است.البته نو شدن به معناى این است که اقتضائات بیرونى و واقعیت ها گاهى یک چیزى را اقتضاء می کند، یک روز چیز دیگرى را اقتضاء می کند؛ البته همین تغییر هم باید متکى به اصول باشد. همین نگاهِ دوباره و نوسازى و بازسازى هم بایستى ناظر به اصول باشد؛ برگرفته و برخاسته‌ى از اصول اسلامى باشد.
سیاست هاى نظام هم ممکن است تغییر پیدا کند؛ یک روزى یک سیاست اقتصادى در کشور حاکم باشد، یک روز دیگر به اقتضاى نیازها، یک سیاست دیگر؛ منتها هر دو باید از اسلام گرفته شده باشد. این تغییر هم بایستى مبتنى باشد بر اصول اسلامى. سیاست دیپلماسى ما ممکن است در یک شرائطى تغییر پیدا کند، لیکن این تغییر هم باید بر اساس اصول اسلامى باشد. این جور نیست که اگر چنانچه کسى سلیقه‌اش این جور است، یا منفعت شخصى‌اش این جور است، یا بقایش در مَسند قدرت این جور اقتضاء می کند، حق داشته باشد که این سیاست را یا این خط را تغییر دهد؛ نه، لازم است بر طبق معیارها باشد. البته در خود قانون اساسى تضمین هاى لازم براى این معنا هم پیش‌بینى شده است.
بنابراین نتیجه‌اى که می توانیم بگیریم، این است که نظام اسلامى آرمان هایش غیر قابل تغییر است؛ علت این است که آرمان ها، آرمان هاى فطرى است. نگاه به این آرمان ها، نگاه هوس‌گونه و از سر هوسِ گذرا نیست؛ بلکه نیاز طبیعى و جوشیده‌ى از فطرت انسان است. نیاز به عدالت، نیاز به آزادى، نیاز به پیشرفت، نیاز به رفاه عمومى، نیاز به خُلقیات عالى، اینها نیازهاى فطرى انسان است. جامعه‌ى اسلامى یعنى این. ما دنبال این هستیم. این قابل تغییر نیست؛ امّا نظاماتى که ما را به اینها می رساند، احیاناً قابل تغییر است؛ بستگى به این دارد که اقتضائات زمانه چگونه باشد.
با این دید، نظام جمهورى اسلامى، هم ثبات دارد، هم تحوّل دارد. ثبات وجود دارد،یعنى حرکت، یک حرکت مستمرى است به سمت آرمان ها؛ تذبذب و عوض کردن راه وجود ندارد؛ حرکت در خط مستقیم به سمت آرمان هاى معین است؛ اما سازوکارها عوض می شود. ... نوسازى نظام ممکن است، اما به معناى تجدیدنظر در آرمان ها نیست؛ زیرا این آرمان ها فطرى است. نوسازى به معناى تغییر نظامات، تغییر سازوکارها، تغییر سیاستها، عملى است، ممکن است، در مواردى هم لازم است و مانع از تحجر است؛ منتها باید بر طبق اصول باشد مهم همین است که این تغییر باید بر اساس اصول باشد. پس آرمان ها که شاکله‌ى کلى نظام از آنها الهام گرفته، قابل تغییر نیست. نظام جمهورى اسلامى یک چنین نظامى است. با این نگاه، نظام فرسوده بِشُو نیست، متحجر بشو نیست، از راه بازمانده نیست و نخواهد شد؛ همیشه می تواند جوان باقى بماند.»[3]
ظرفیت وکارآمدی نظام : مرحله دوم ساختن بنایی استوار برپایه مبانی و اصول است که نظام جمهوری اسلامی ثابت نموده است که بر اساس الگوی اسلامی ایرانی می توان مسیر پیشرفت و توسعه را طی نمود و کشوری پیشرفته و مترقی بر اساس مبانی دینی بنا نمود .نگاهی گذرا به سیر تحولات در کشور به خوبی گویای حرکت رو به رشد آن است ، پیشرفت های علمی خیره کننده در زمینه پزشکی ،سلول های بنیادین،شبیه سازی ، فناوری نانو ، هسته ای ، فضایی و تجهیزات پیشرفته نظامی و...همگی بیانگر ظرفیت و کار آمدی نظام است و آنگاه اهمیت اقدامات انجام شده و راههای طی شده بیشتر روشن خواهد شد که توجه داشته باشیم که موفقیت ها و پیشرفت های به دست آمده در تمام این مدت با وجود تمامی سنگ اندازی ها ، دشمنی ها ، کارشکنی ها ، تحریم ها و تبلیغات گسترده دشمنان داخلی و خارجی شکل گرفته است و یکی از دلایل دشمنی استکبار جهانی با نظام اسلامی همین است که نظام جمهوری اسلامی با فرهنگ ناب اسلامی قله های پیشرفت را یکی از پس از دیگری طی نموده و در حال تبدیل شدن به الگویی برای کشورهای آزاد و اسلامی است . مقام معظم رهبری در این باره فرمودند : « دشمنی نظام مستکبر آمریکایی و هر مستکبری در دنیا با نظام اسلامی به خاطر پرچم برافراشته عدالت است . به خاطر این است که می بینند با نام اسلام و با تعالیم والای اسلام کشوری دارد به سمت رشد و توسعه و پیشرفت علمی و عملی حرکت می کند , می داند این جلوی نفوذ آنها را خواهد گرفت . آنها با هر کشوری که خارج از قلمرو قدرت آنها به توسعه و پیشرفت علمی دست پیدا کند , مخالفند , آنها باهر کشوری که در میدان علم و توسعه به سمت رقابت با آنها حرکت کند , مخالفند .»[4]
البته این به معنای نادیده گرفتن کاستی ها و کمبودها در کشور نبوده و در بخش های مختلف دارای نواقص و کاستی هایی هستیم اما مسیر طی شده بیانگر ظرفیت و توانمندی کشور در دستیابی به پیشرفت و توسعه است .
ظرفیت مقابله با چالش ها و آسیب های فرا روی نظام
بدیهی است که نظام جمهوری اسلامی همچون هر پدیده دیگری با آفات و آسیب هایی روبرو است که برای تداوم آن باید آنها را برطرف نمود . انقلاب اسلامی همچون درختی است که با آفات و آسیب هایی روبر است که باید از آنها جلوگیری به عمل آید تا ثمره و میوه آن کام دوستان انقلاب را شیرین و کام مخالفان و دشمنان را تلخ نماید . از این رو آسیب شناسی انقلاب اسلامی و توجه به آن در برنامه های نظام برای تداوم و ادامه مسیر خود لازم وضروری است . در حقیقت ، آسیب شناسی انقلاب و توجه به آفاتی که ممکن است انقلاب با آن مواجه شود , پویایی و بالندگی آن را به دنبال خواهد داشت و بی توجهی به آن آینده انقلاب را به خطر خواهد انداخت .
این آسیب ها در عرصه های مختلف ، فکری ، فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و... در عرصه داخلی و خارجی بروز می کنند که در جای خود بدان ها پرداخته شده است.[5]
ما معتقدیم با وجود آسیب ها و چالش های مختلفی که انقلاب اسلامی با آن روبرواست، نظام جمهوری اسلامی این ظرفیت و قابلیت را داراست که با این چالش ها و آسیب ها مقابله نموده و مشکلات را پشت سر بگذارد.
پیمودن مسیر پر فراز و نشیب حیات انقلاب اسلامی و ایستادگی در برابر انواع تهدید ها و آسیب های داخلی و خارجی از مقابله با اندیشه ها و جریان ها سکولار و ضد دینی گرفته تا مقابله با بحران ها و فتنه های مختلف ، مشکلات اقتصادی و ناهنجاری های اجتماعی تا مقاومت بی نظیر در جنگ تحمیلی ، بی اثر نمودن تحریم های اقتصادی ، تبلیغات رسانه ای گسترده ، تهاجم فرهنگی و جنگ نرم و... به خوبی بیانگر ظرفیت نظام در مقابله با چالش ها و آسیب های فرا روی نظام بوده است . مردم ما نشان داده اند که با وجود همه مشکلات و کمبودها و علی رغم تمامی دشمنی ها ، هر جا پای دفاع از ارزش ها و اصول اسلامی انقلابی در میان باشد ، با صلابت ایستاده اند . هر چند این چالش ها و آسیب ها همواره در کمینند تا نظام را دچار مشکل نمایند امّا هوشمندی و تدبیر رهبر حیکم و فرزانه که سُکاندار کشتی انقلاب اسلامی هستند و ایستادگی مردم و حضور آنان در صحنه دفاع از ارزش های انقلاب تضمین کننده حرکت پر صلابت نظام و پیروز شدن بر تمامی مشکلات و چالش هاست .در این بین مسئولان نظام در برطرف نمودن مشکلات داخلی کشور از جمله مشکلات اقتصادی و اجتماعی سهم بسزایی دارند و با جدیت و برنامه ریزی دقیق می توانند این مشکلات را برطرف نمایند تا سایه سنگین این مشکلات از کشور زدوده شود .
بنابراین مبانی واصول حاکم بر نظام و ظرفیت و کارآمدی نظام در ترسیم مسیر پیشرفت و ساختن کشوری با رشد و تعالی و توانایی در مقابله با آسیب ها و چالش های پیش رو ، با وجود تمامی مشکلات و دشمنی ها ، آینده و افق روشنی را برای کشور ترسیم می کند.
در عرصه بین المللی هر چند دشمنی استکبار و قدرتهای بزرگ با نظام اسلامی بیشتر شده است اما این فشارها و دشمنی ها در حقیقت برآیند تأثیر فرهنگ دینی انقلاب است که بنیان فرهنگ غرب و لیبرال دموکراسی را به چالش کشیده است و گسترش موج آزادی خواهی و گرایش به اسلام و شکل گیری موج بیداری در کشورهای اسلامی بیانگر تأثیرات انقلاب اسلامی و نفوذ فرهنگ آن در میان ملت ها و ثمره ایستادگی در برابر زیاده خواهی های قدرتهای بزرگ است.ملت ایران به این وعده الهی باور دارند که « ان تنصروا الله ینصرکم و یثبت اقدامکم »[6]«و اگر خدا را یاری کنید ، شما را یاری می کند و گام هایتان را استوار می دارد .» البته مردم انقلابی این نصرت الهی را درحیات انقلاب اسلامی با جان و دل لمس نموده اند و می دانند پای در راهی نهاده اند که تمامی سختیها و مشکلات ، مقدمه تحقق این وعده الهی است چنانکه خدای متعال فرمود: « وعد الله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض کما استخلف الذین من قبلهم ...»[7] « خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند وعده می دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید ...»و همین باورمندی به حاکمیت اسلام و دین حق و اعتقاد به مهدویت ، نقطه امید مسلمانان و افق روشنی است که خداوند برای اسلام ترسیم نموده است و انقلاب اسلامی که در عصر خود روزنه نورانی در جهان تاریک مادی است تلاش می کند تا زمینه ساز چنین حاکمیتی باشد و این نقطه امید ، نوید بخش آینده ای روشن برای اسلام و انقلابی است که در مسیر آن حرکت می کند .
مقام معظم رهبری فرمودند : «پرچم اسلام ان‌شاءاللَّه همه‌ى این منطقه را نجات خواهد داد. امروز ما داریم مشاهده می کنیم که روزبه‌روز نهضت اسلامى در این منطقه‌ى عظیم اسلامىِ خاورمیانه رو به گسترش است؛ دشمن در حال انزواست، در حال عقب‌نشینى است و حرکت اسلامى على‌رغم حرکتى که دشمن براى خاموش کردن آن می کند، در راه پیشروى است من تردیدى ندارم که آینده متعلق به اسلام است، آینده در قلمرو اسلام است و شما جوانها ان‌شاءاللَّه به توفیق الهى آن روزى را که پرچم اسلام در همه‌ى این مناطق به اهتزاز دربیاید و یک مجموعه‌ى متحد اسلامىِ مقتدر و باعزت تشکیل بشود، خواهید دید.»[8]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ آینده انقلاب اسلامی ، مرتضی مطهری ، تهران ، صدرا
2ـ امروز و فردای انقلاب اسلامی ایران ، جمعی از نویسندگان ، نشر نوید اسلام
3ـ راه انقلاب ، مجموعه مقالات پژوهشی درباره انقلاب ، تهران ، نشر هماهنگ ، ج2
پاورقی ها:
1- نکته های ناب ، گزیده بیانات رهبر فرزانه انقلاب در جمع دانشجویان و دانشگاهیان ، ج 3 ، قم: نشر معارف ، 1388، ص45و46، بیانات رهبر معظم انقلاب در جمع دانشجویان و اساتید دانشگاه صنعتی امیر کبیر ، 9/12/137
2- پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری ، بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با دانشگاهیان استان کرمانشاه ، 24/7/90
3- همان
4- پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری , بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشجوبان و دانش آموزان به مناسبت سالروز تسخیر لانه جاسوسی آمریکا , 12/8/78
5- ر.ک: آسیب شناسی انقلاب اسلامی ، محمد عیوضی ، تهران ، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی - انقلاب اسلامی ، چالش ها و بحرانها ، عبد الوهاب فراتی ، قم ، نشر معارف - نهضتهای اسلامی در صد ساله اخیر , مرتضی مطهری، قم، نشر عصر - انقلاب اسلامی نقطه عطفی در تاریخ ، حمید دهقان ، قم ، مدین
6- سوره محمد ، آیه 7
7- سوره نور ، آیه 55
8- پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری , بیانات رهبر معظم انقلاب در اجتماع مردم گیلان غرب ، 23/7/90
