پرسش :
آیا چگونگی رشد جنین در شکم مادر و دمیده شدن روح به آن، در احادیث تشریح شده است؟
پاسخ :
روایتی که به صراحت به این موضوع بپردازد، در متون روایی مشاهده نشده است، اما در بعضی از روایات ضمن طرح مباحثی به این مسئله اشاره شده است؛ مانند این روایات:
1. «نَبْدَأُ یَا مُفَضَّلُ بِذِکْرِ خَلْقِ الْإِنْسَانِ فَاعْتَبِرْ بِهِ فَأَوَّلُ ذَلِکَ مَا یُدَبَّرُ بِهِ الْجَنِینُ فِی الرَّحِمِ وَ هُوَ مَحْجُوبٌ فِی ظُلُماتٍ ثَلاثٍ ظُلْمَةِ الْبَطْنِ وَ ظُلْمَةِ الرَّحِمِ وَ ظُلْمَةِ الْمَشِیمَةِ حَیْثُ لَا حِیلَةَ عِنْدَهُ فِی طَلَبِ غِذَاءٍ وَ لَا دَفْعِ أَذًى وَ لَا اسْتِجْلَابِ مَنْفَعَةٍ وَ لَا دَفْعِ مَضَرَّةٍ فَإِنَّهُ یَجْرِی إِلَیْهِ مِنْ دَمِ الْحَیْضِ مَا یَغْذُوهُ الْمَاءُ وَ النَّبَاتُ فَلَا یَزَالُ ذَلِکَ غِذَاؤُهُ
کیفیة ولادة الجنین و غذائه و طلوع أسنانه و بلوغه حَتَّى إِذَا کَمَلَ خَلْقُهُ وَ اسْتَحْکَمَ بَدَنُهُ وَ قَوِیَ أَدِیمُهُ عَلَى مُبَاشَرَةِ الْهَوَاءِ وَ بَصَرُهُ عَلَى مُلَاقَاةِ الضِّیَاءِ هَاجَ الطَّلْقُ بِأُمِّهِ فَأَزْعَجَهُ أَشَدَّ إِزْعَاجٍ وَ أَعْنَفَهُ حَتَّى یُولَدَ....»؛[1]
امام صادق(ع) به مفضّل فرمود: اى مفضّل شروع می‌کنم به تشریح مسئله خلقت انسان، پس از آن درس بگیر. اولین درس‌‌ها تدبیرى است که حق تعالى در جنین مىفرماید: در رحم در حالى‌که او پنهان در سه ظلمت است: تاریکى شکم، تاریکى رحم، و تاریکى بچهدان، در هنگامى که او را چاره‌ای نیست در طلب غذایى و نه در دفع اذیتى و بلایى، و نه در جلب منفعتى، و نه در دفع ضرری، پس جارى مىشود به سوى او از خون حیض آن مقدار که غذاى او شود، چنانچه آب، غذا براى نباتات است. پیوسته این غذا به او مىرسد تا خلقتش کامل مىشود و بدنش مستحکم مىگردد، و پوستش با مباشرت هوا قوی می‌شود، و از سردى و گرمى به او آسیبی نمی‌رسد، و دیدهاش تاب دیدن روشنائى می‌یابد، چون چنین شد مادرش درد زائیدن می‌گیرد تا او متولد مىشود.
2. «قَضَى عَلِیٌّ (ع) فِی رَجُلٍ ضَرَبَ امْرَأَةً فَأَلْقَتْ عَلَقَةً أَنَّ عَلَیْهِ دِیَتَهَا أَرْبَعِینَ دِینَاراً وَ تَلَا (ع) وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ طِینٍ ثُمَّ جَعَلْناهُ نُطْفَةً فِی قَرارٍ مَکِینٍ ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظاماً فَکَسَوْنَا الْعِظامَ لَحْماً ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ».[2]
امام علی(ع) در باره مردى که زنى آبستن را زد تا این‌که (آن زن بچه‌ای که در رحم داشت) و به صورت علقه (شده بود) آن‌را سقط کرد، آن‌حضرت داورى فرمود: که دیه آن چهل دینار است و (براى گواه گفته خود) این آیه را تلاوت فرمود: «و همانا آفریدیم انسان را از چکیده از گل، پس قرار دادیم او را نطفه در آرامگاهى جایدار، پس آفریدیم نطفه را علقه، پس آفریدیم علقه را مضغة (گوشتى جویده)، پس آفریدیم گوشت را استخوان‌هایى، پس پوشانیدیم استخوان را گوشتى، سپس پدید آوردیمش آفرینشى دیگر، پس خجسته باد خدا بهترین آفرینندگان».[3]
پی نوشت:
[1]. مفضل بن عمر، توحید المفضل، ص 48- 49، داورى، قم، چاپ سوم، بى‌تا؛ توحید مفضل، ترجمه، مجلسى، محمد باقر، ص 57، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، تهران، چاپ اول، 1379ش.
[2]. شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج 1، ص 222 ،کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، 1413 ق؛ ارشاد مفید، ترجمه، رسولى محلاتى، سید هاشم، ج 1، ص 215، اسلامیه، تهران، چاپ دوم، بى‌تا.
[3] . مؤمنون، 12- 14.
منبع:http://islamquest.net
روایتی که به صراحت به این موضوع بپردازد، در متون روایی مشاهده نشده است، اما در بعضی از روایات ضمن طرح مباحثی به این مسئله اشاره شده است؛ مانند این روایات:
1. «نَبْدَأُ یَا مُفَضَّلُ بِذِکْرِ خَلْقِ الْإِنْسَانِ فَاعْتَبِرْ بِهِ فَأَوَّلُ ذَلِکَ مَا یُدَبَّرُ بِهِ الْجَنِینُ فِی الرَّحِمِ وَ هُوَ مَحْجُوبٌ فِی ظُلُماتٍ ثَلاثٍ ظُلْمَةِ الْبَطْنِ وَ ظُلْمَةِ الرَّحِمِ وَ ظُلْمَةِ الْمَشِیمَةِ حَیْثُ لَا حِیلَةَ عِنْدَهُ فِی طَلَبِ غِذَاءٍ وَ لَا دَفْعِ أَذًى وَ لَا اسْتِجْلَابِ مَنْفَعَةٍ وَ لَا دَفْعِ مَضَرَّةٍ فَإِنَّهُ یَجْرِی إِلَیْهِ مِنْ دَمِ الْحَیْضِ مَا یَغْذُوهُ الْمَاءُ وَ النَّبَاتُ فَلَا یَزَالُ ذَلِکَ غِذَاؤُهُ
کیفیة ولادة الجنین و غذائه و طلوع أسنانه و بلوغه حَتَّى إِذَا کَمَلَ خَلْقُهُ وَ اسْتَحْکَمَ بَدَنُهُ وَ قَوِیَ أَدِیمُهُ عَلَى مُبَاشَرَةِ الْهَوَاءِ وَ بَصَرُهُ عَلَى مُلَاقَاةِ الضِّیَاءِ هَاجَ الطَّلْقُ بِأُمِّهِ فَأَزْعَجَهُ أَشَدَّ إِزْعَاجٍ وَ أَعْنَفَهُ حَتَّى یُولَدَ....»؛[1]
امام صادق(ع) به مفضّل فرمود: اى مفضّل شروع می‌کنم به تشریح مسئله خلقت انسان، پس از آن درس بگیر. اولین درس‌‌ها تدبیرى است که حق تعالى در جنین مىفرماید: در رحم در حالى‌که او پنهان در سه ظلمت است: تاریکى شکم، تاریکى رحم، و تاریکى بچهدان، در هنگامى که او را چاره‌ای نیست در طلب غذایى و نه در دفع اذیتى و بلایى، و نه در جلب منفعتى، و نه در دفع ضرری، پس جارى مىشود به سوى او از خون حیض آن مقدار که غذاى او شود، چنانچه آب، غذا براى نباتات است. پیوسته این غذا به او مىرسد تا خلقتش کامل مىشود و بدنش مستحکم مىگردد، و پوستش با مباشرت هوا قوی می‌شود، و از سردى و گرمى به او آسیبی نمی‌رسد، و دیدهاش تاب دیدن روشنائى می‌یابد، چون چنین شد مادرش درد زائیدن می‌گیرد تا او متولد مىشود.
2. «قَضَى عَلِیٌّ (ع) فِی رَجُلٍ ضَرَبَ امْرَأَةً فَأَلْقَتْ عَلَقَةً أَنَّ عَلَیْهِ دِیَتَهَا أَرْبَعِینَ دِینَاراً وَ تَلَا (ع) وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ طِینٍ ثُمَّ جَعَلْناهُ نُطْفَةً فِی قَرارٍ مَکِینٍ ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظاماً فَکَسَوْنَا الْعِظامَ لَحْماً ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ».[2]
امام علی(ع) در باره مردى که زنى آبستن را زد تا این‌که (آن زن بچه‌ای که در رحم داشت) و به صورت علقه (شده بود) آن‌را سقط کرد، آن‌حضرت داورى فرمود: که دیه آن چهل دینار است و (براى گواه گفته خود) این آیه را تلاوت فرمود: «و همانا آفریدیم انسان را از چکیده از گل، پس قرار دادیم او را نطفه در آرامگاهى جایدار، پس آفریدیم نطفه را علقه، پس آفریدیم علقه را مضغة (گوشتى جویده)، پس آفریدیم گوشت را استخوان‌هایى، پس پوشانیدیم استخوان را گوشتى، سپس پدید آوردیمش آفرینشى دیگر، پس خجسته باد خدا بهترین آفرینندگان».[3]
پی نوشت:
[1]. مفضل بن عمر، توحید المفضل، ص 48- 49، داورى، قم، چاپ سوم، بى‌تا؛ توحید مفضل، ترجمه، مجلسى، محمد باقر، ص 57، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، تهران، چاپ اول، 1379ش.
[2]. شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج 1، ص 222 ،کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، 1413 ق؛ ارشاد مفید، ترجمه، رسولى محلاتى، سید هاشم، ج 1، ص 215، اسلامیه، تهران، چاپ دوم، بى‌تا.
[3] . مؤمنون، 12- 14.
منبع:http://islamquest.net
