پرسش :

چرا اصحاب امام حسین (علیه‌السلام)، سخن حضرت را در شب عاشورا اطاعت نکردند؟

پاسخ :
شرح پرسش:
در تاریخ آمده است که امام حسین (علیه‌السلام) در شب عاشورا بیعت خود را از اصحابش برداشت و به آنها اجازه ترک کربلا را داد، ولی آنها نپذیرفتند و همچنان ماندند. حال با توجه به اینکه برداشتن بیعت از آنها، امری خلاف ضروری دین است، چگونه امام آنها را امر به رفتن می‌کند و بیعت خود را از آنها بر می‌دارد؟ علاوه بر این، آیا همراهی با امام در جهاد، بر آنها واجب نبوده است؟ آیا حفظ امام بر امت واجب نیست؟ اگر چنین است، پس چگونه امام آنها را امر به ترک واجب می‌کند؟ اگر اطاعت امام واجب است، پس چرا طبق فرمایش امام (علیه‌السلام) آنها متفرق نشدند؟ این مسأله نیز روشن است که امام قصد آزمایش آنها را نداشت و از حال آن انسانهای متقی و مؤمن آگاه بود.

پاسخ:
امام حسین (علیه‌السلام) می‌دانست که دشمن فقط طالب شخص او می‌باشد و اگر بر او پیروز شوند، به دیگران کاری ندارند. همچنین آگاه بودند که اصحاب فداکارش، نمی‌توانند جان او را نجات دهند، اگر چه به حد اعلی سعی و کوشش نمایند؛ لذا همراهی آنها با امام در جهاد با دشمن، اثری نداشت و امام فقط از این جهت آنها را مخیر به ترک کربلا کرد. وجوب جهاد، وقتی است که انسان احتمال پیروزی و غلبه بر دشمن را بدهد، ولی اگر یقین داشته باشد که نتیجه جنگ، هلاکت و مغلوبیت او می‌باشد، جنگ برای او به حکم اتلاف نفس بدون فایده می‌باشد. بنابراین جهاد بر آن افراد واجب نبود. برداشتن بیعت نیز به این معنی اشکالی ندارد؛ و لذا امام حسین (علیه‌السلام) وجوب جهاد را از آنها برداشت و آنها را مخیر کرد بین رفتن و ماندن.
در خصوص بیعت نیز باید گفت که معنای برداشتن بیعت این نیست که اعتقاد به امامت او را از قلب‌ها بیرون کنند، که در این صورت بنابر تصریح احادیث، اگر بمیرد به مرگ جاهلی مرده است.[1]
شایان ذکر است که امام حسین (علیه‌السلام) امر به رفتن نکردند، تا اصحاب آن حضرت که نرفتند، کار حرامی را مرتکب شده باشند؛ بلکه امام فرمودند: «من به شما اجازه می‌دهم و بیعت خود را از شما برداشتم تا از سیاهی شب استفاده کرده و برای دور شدن از خطر اقدام کنید»[2].

پی‌نوشت‌ها:
[1] - دلائل الصدق: ج ۲، ص ۶.
[2] - کامل ابن اثیر: ج ۴، ص ۵۷.
www.sibtayn.com