عوامل مؤثر در فرایند تصمیم گیری (قسمت اول)

تصمیم گیری و مداومت بر آن رویدادی نیست که در یک لحظه یا در یک نقطه اتفاق افتد یا یک باره ظهور یابد، بلکه این عمل در طول زمان رخ می دهد؛ و عوامل متعددی در آن موثر است. در این مقاله به برخی از عوامل اساسی که رفتار تصمیم گیری و همچنین پایداری بر اجرای تصمیم ها را تحت تأثیر قرار می دهند اشاره می کنیم.

تعداد کلمات 1063 / تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

چرا افراد گوناگون در یک مسئله خاص تصمیم های مختلفی می گیرند؟ در پاسخ به این پرسش می توان گفت تجارب قبلی هر فرد یکی از عوامل تعیین کننده در این مرحله است. هر فردی تجارب متفاوت و زمینه های منحصر به خود را دارد و تجارب و آموخته ها، شیوه های منحصر به فردی را برای تصمیم گیری در ما شکل می دهد. حتی بسیاری از تجربه های گذشته به صورت ناهشیار بر تصمیم های ما تأثیر می گذارند، مانند موفقیت ها و شکست ها، تبلیغات تجاری و رسانه ها که انتخاب ها و حتی سبک زندگی خاصی را بر انسان تحمیل می کنند.
بیشتر بخوانید: تاثیر رسانه بر سبک زندگی
شما باید تأثیر این عوامل ناهشیار را بررسی کنید و نسبت به تأثیرگذاری آنها هشیار باشید؛ برای مثال، راننده ای ممکن است به این دلیل مسیری را انتخاب کند که پیش تر در این راه مناظر زیبایی دیده است یا اینکه از مسیر دیگری نمی رود، چون در گذشته صحنه دلخراش تصادفی را در آن مسیر دیده و به طور ناهشیار روی ذهنش و ترک آن مسیر اثر گذاشته است.

هر تصمیمی در هر سطحی که باشد در محیطی گرفته می شود که مجموعه ای را اعم از موقعیت فرد، اطلاعات موجود، گزینه های پیش رو و ارزش های فردی و عوامل دیگر شامل می شود. یک محیط ایدئال برای تصمیم گیری باید اطلاعات دقیق و کافی، گزینه های روشن، زمان مناسب و محرک های کافی برای برانگیزاندن فرد به تصمیم گیری را در بر گیرد، ولی در عمل این منابع در اغلب مواقع محدودند. از آنجایی که تصمیم باید در این محدودیت های محیطی گرفته شود، به گونه ای که می توان گفت تقریباً هیچ وقت تمامی شرایط به نفع تصمیم و تصمیم گیری نیست، بنابراین بیشتر تصمیم ها دربردارنده میزانی از محدودیت غیرقابل انکار هستند.
این واقعیت که تصمیم باید در محیط محدود گرفته شود، بیانگر دو نکته مهم است: نخست نشان می دهد که در تصمیم گیری ها، در نظر گرفتن گذشته و اتفاقات آن می تواند بسیار کمک کننده باشد. با گذشت زمان، محیط تصمیم به رشد و گسترش خود ادامه می دهد و اطلاعات جدیدتر و گزینه های جدیدتر آشکار می شوند. افرادی که نگاه شان به گذشته است، با کسب اطلاعات جدید و درس گرفتن از گذشته، تصمیم های بهتری نسبت به تصمیم اولیه می گیرند؛ چرا که محیط تصمیم گسترش یافته است و از محدودیت های آن اغلب کاسته می شود.
سپس از آنجایی که محیط تصمیم با گذشت زمان پیشرفت می کند، بیشتر اوقات مناسب است برای اخذ تصمیم تا اواخر فرصت در دسترس صبر کنید؛ چرا که اطلاعات و گزینه ها با گذشت زمان رشد می کنند. پس برای دستیابی به اطلاعات بیشتر و گزینه های بهتر، خیلی زود به تصمیم گیری اقدام نکنید. البته در برخی شرایط امکان دارد با گذشت زمان برخی از گزینه ها و فرصت ها از دسترس خارج شوند که در این گونه موقعیت ها باید تصمیم ها به موقع گرفته شوند.

زمان موجود، عامل دیگری است که بر تصمیم گیری شما تأثیر می گذارد. اینکه شما تا چه حد می توانید تصمیم را به تأخیر بیندازید یا اینکه باید سریع تصمیم بگیرید، عامل مهمی به شمار می رود. به جز مواردی که ماهیت تصمیم، اتخاذ سریع یا خلاف آن را ایجاب می کند، در موارد دیگر شما می توانید با توجه به مزایا و معایب تسریع یا تأخیر در تصمیم گیری، انتخاب کنید.

به تأخیر انداختن تصمیم در صورت وجود زمان کافی، می تواند چهار امتیاز داشته باشد:
ـ محیط تصمیم کامل تر شده و اطلاعات بیشتری در دسترس قرار می گیرد، همچنین زمان بیشتری برای تجزیه و تحلیل های گسترده تر وجود دارد.
ـ شما برای بیشتر تصمیم های خود به مشورت نیاز دارید. این کار ممکن است مدتی طول بکشد و در تصمیم گیری سریع، شما این زمان را ندارید.
ـ گزینه های جدیدتری ممکن است به وجود آمده یا شناسایی شده، یا نسخه های بعدی گزینه ها ایجاد شوند.
ـ ممکن است ترجیحات تصمیم گیرنده با فکر بیشتر، خرد و تکامل عقلانی و مشورت عوض شود و برای مثال، تصمیم بگیرد به جای خودروی «الف» خودروی «ب» را خریداری کند.

البته تأخیر در تصمیم گیری نیز ممکن است مخاطراتی در بر داشته باشد.
با رشد محیط تصمیم، ممکن است تصمیم گیرنده به وسیله اطلاعات زیاد مغلوب شده و حتی ضعیف ترین تصمیم را بگیرد یا اینکه دچار ناتوانی در تصمیم گیری شود.
برخی گزینه ها به علت حوادث در طول زمان ممکن است از دسترس خارج شوند. حتی در صورتی که تنها دو گزینه برای انتخاب وجود دارد، ممکن است هر دو از دسترس خارج شوند. همه ما شاید این مسئله را تجربه کرده باشیم که در خرید جنسی تأمل زیادی کرده ایم و وقتی پشیمان شده ایم، آن جنس دیگر فروخته شده است.
در محیط رقابتی، ممکن است رقیب زودتر دست به انتخاب مناسب بزند و فرصت انتخاب از شما گرفته شود؛ برای مثال، ممکن است کارخانه رقیب محصول مشابه را زودتر به بازار بفرستد. این شما هستید که با توجه به مزایا و معایب تأخیر در تصمیم گیری بسته به موقعیت های گوناگون، مناسب ترین راه را انتخاب می کنید.