تصمیم گیری و جنگ با تردید ها

تعریف تصمیم گیری

واژه «تصمیم گیری» [1] در لغت به معنای اراده کردن و قصد کردن به کار رفته است [2] و در اصطلاح به فرایند شناسایی و انتخاب از میان گزینه های گوناگون، مبتنی بر ارزش ها و ترجیحات تصمیم گیرنده و سایر عوامل گفته می شود که این عمل با توجه به اطلاعاتی که در اختیار فرد قرار گرفته و همچنین ملاک های هر گزینه صورت می گیرد، بنابراین تصمیم گیری به معنای آن است که در موقعیت خاصی گزینه های متعددی برای انتخاب وجود دارند یا اینکه باید ایجاد شوند و در چنین موقعیتی نه تنها ما باید این گزینه ها را تا حد امکان شناسایی کنیم، بلکه باید یکی از آنها را نیز انتخاب کنیم.
این گزینه باید دارای ملاک هایی باشد؛ نخست اینکه بهتر از گزینه های دیگر با اهداف و خواسته ها و ارزش ها و سبک زندگی ما منطبق باشد، دوم اینکه بالاترین احتمال موفقیت و اثربخشی را داشته باشد و سوم اینکه مورد پذیرش عوامل اجرای تصمیم واقع شود.
[1] Decision making.
[2] محمد معین؛ فرهنگ فارسی؛ ذیل «تصمیم گیری».
 
براساس تعریفی دیگر، تصمیم گیری فرایند کاهش فقدان اطمینان و تردید درباره گزینه ها، برای داشتن یک انتخاب قابل قبول از میان همین گزینه ها است. این تعریف بر جمع آوری اطلاعات در فرایند تصمیم گیری تمرکز دارد.
از آنجا که داشتن دانش کامل درباره تمام گزینه ها به ندرت اتفاق می افتد، در این تعریف از «کاهش تردید» سخن گفته شده است. از این تعریف می توانید متوجه شوید که طی این فرایند نباید انتظار داشته باشید برای گرفتن یک تصمیم، تمام تردیدهای شما رفع شود، بلکه قرار است با مهارت تصمیم گیری، تردید خود را کم کنید و به اطمینان نزدیک شوید. تصمیم های بسیار کمی بر اطمینان مطلق استوارند؛ بنابراین هر تصمیمی دربردارنده میزانی از خطرپذیری [1] است و به عبارتی اگر هیچ گونه تردیدی نباشد، دیگر تصمیم گیری معنا پیدا نمی کند.
[1] Risk.
 

مفاهیم کلیدی در تعریف تصمیم گیری

در تعاریف تصمیم گیری برخی مفاهیم کلیدی مطرح شده است که آگاهی از آنها ما را در درک بهتر مفهوم و عمل کارآمدتر یاری می دهد. این مفاهیم عبارت اند از:

گزینه ها [1]

گزینه ها به مجموعه راه هایی که فرد باید از میان آنها دست به انتخاب بزند اطلاق می شود. این گزینه ها یا از قبل موجودند و فقط باید شناسایی شوند یا باید به وجود بیایند و ساخته شوند، بنابراین در یک تصمیم گیری مناسب چه بسا نیاز باشد مسیرهای جدیدی به وسیله تصمیم گیرنده ایجاد شوند و اگر کسی فقط به دنبال شناسایی راه های موجود باشد، به تصمیم گیری با کارآمدی پایین منجر می شود.

[1] Alternatives.
 

اطلاعات [1]

به مجموعه دانستنی های شما درباره تصمیم، نتایج انتخاب ها، گزینه ها و احتمال وقوع آنها و دیگر امور مربوط به تصمیم اطلاق می شود که در سایه آن انتخابی با آگاهی صورت می گیرد.

[1] Information.
 

ملاک ها [1]

به خصوصیات و نیازمندی هایی گفته می شود که هر گزینه باید کم و بیش داشته باشد تا انتخاب شود. به طور معمول گزینه ها براساس اینکه تا چه حد دارای این ملاک ها هستند رتبه بندی می شوند.

[1] Criteria.
 

اهداف [1]

با این تصمیم می خواهید به چه سمتی حرکت کنید؟ موجب شگفتی است که برخی افراد مجموعه ای از گزینه ها را در نظر می گیرند و سپس از خود می پرسند چه چیزی را باید انتخاب کنم؟ بدون اینکه ابتدا بیندیشند هدف شان از این انتخاب چیست و به چه مقاصدی می خواهند برسند؟ در حالی که باید پیش از اینکه از خود بپرسیم چه انتخابی داشته باشم، از خود بپرسیم هدف من چیست؟ شناسایی اهداف باید در فرایند هر تصمیم گیری به عنوان یک مرحله اساسی در نظر گرفته شود.
[1] Goals.
 

[1]ارزش ها

ارزش ها نشان دهنده فلسفه زندگی و سلسله مراتب اخلاقی تصمیم گیرنده است و اینکه چه خروجی و نتایجی از این کار برای شما مطلوب بوده و چه انگیزه هایی شما را به این عمل وادار کرده است. در بسیاری از موارد ارزش ها هستند که ترجیحات [2] شما را مشخص می کنند.
[1] Values.
[2] Preferences.

 
پذیرش [1]
 

افرادی که تصمیم را اجرا می کنند و همچنین کسانی که از این تصمیم تأثیر می پذیرند باید هم از لحاظ شناختی و هم از لحاظ هیجانی تصمیم را پذیرفته باشند. توجه به پذیرش، در تصمیم گیری عاملی اساسی است و چه بسا در مواقعی بهتر باشد گزینه ای که کیفیت کمتر ولی پذیرش بالایی دارد، انتخاب شود؛ چرا که اگر روشی دارای حمایت و پذیرش بیشتری باشد می تواند نتایج بهتری بدهد و تصمیمی که از لحاظ فنی بهترین باشد، ولی از لحاظ اجتماعی نادرست به نظر برسد عملی نخواهد بود.
[1] Acceptance.
 

برگرفته از کتاب بیا تصمیم بگیریم ؛ ابوالفضل ابراهیمی

بیشتر بخوانید :
رویکرد ارزش گرا در تصمیم گیری راهبردی
قلق‌های تصمیم‌گیری بر سر دوراهی
خودشناسی، تکیه بر نیروی درون و تصمیم‌گیری موثر
بر سر دوراهی