انواع روش‏ های ترک اعتیاد

بیماری اعتیاد یک بیماری جسمی، عاطفی، ذهنی، رفتاری و معنوی است.

قطعا درمان پذیر است

علیرغم اینکه اعتیاد یکی از پیچیده ترین بیماریها می باشد چنانچه فرد تمایل واقعی به درمان و ترک اعتیاد داشته باشد و با روش ترک اعتیاد درست به پیش رود قطعا درمان می گردد اما اگر فرد هنوز به تشخیص درستی نرسیده باشد، به عمق مشکلات و عوارض ناشی از اعتیاد خود واقف نگردیده، تمایل واقعی جهت درمان نداشته و حتی به ادامه روند اعتیاد خود بیشتر تمایل داشته باشد متاسفانه هرگونه اقدام درمانی بی نتیجه خواهد بود ...

دیدگاه اشتباه

متاسفانه باور غالب اجتماعی این است که شخص معتاد موجودی است، کثیف، دزد ،نفرت انگیز و مجموعه ای از رذائل و خصوصیت های منفی که در یک انسان می تواند وجود داشته باشد، در معتاد متجلی است. بر پایه این دیدگاه باید از فرد معتاد حذر کرد و با نفرت و انزجار او را از جامعه دور کرده و یا نابودش ساخت. رفتار اجتماعی با معتادین توام با نفی و طرد ، نفرت و انزجار و خلاصه به شکل بر خورد با مجرم خطرناکی است که عدم اش به از وجود.

اگر چه عوارض ثانویه اعتیاد در بین گروهی از معتادین که به دلیل فقر و تنگدستی امکان تامین هزینه زندگی خود را ندارند ،سبب می شود که برای خرج اعتیاد خود دست به هر کاری بزنند ، نسبت به سر و وضع و بهداشت فردی بی تفاوت شوند و در یک کلام مشمول تمام صفاتی که جامعه به معتادان نسبت می دهد باشند اما این عمومیت ندارند و اکثریت معتادان را شامل نمی شود.

حذف مجرمیت

معتاد قبل از اینکه یک مجرم باشد یک بیمار است و این رفتارهای غلط اجتماعی و عملکرد نا درست دیگران است که به جای تلاش برای رفع درد و مرضش ، او را به وادی خلاف سوق می دهد. خوشبختانه مدتی است که در قوانین تجدید نظر شده و به عنوان مجرمیت معتاد به شرطی که اقدامات درمانی را شروع کرده باشد، حذف گردیده اما باورهای اجتماعی فرقی نکرده و در زمینه آموزش اجتماعی و بخصوص خانواده ها تلاش چندانی صورت نگرفته است.

انتخاب روش مناسب

کسانی که فکر می کنند روش ترک اعتیاد با بستن و زندانی کردن معتاد ( روش سقوط آزاد یا بهتر بگویم روش یابوئی – زور درمانی – شلاق درمانی - طناب درمانی ! ) پس از گذشت سه روز اعتیاد بر طرف می شود ، بدانند که چنین نخواهد شد و این فرد هر زمانی که آزاد شود و امکان دسترسی به مواد مخدر پیدا کند،در مصرف آن درنگ نخواهد کرد چون اختیارش دست خودش نیست.

چنین روش هائی در مورد یک معتاد یا درواقع یک بیمار ، نوعی جنایت ناشی از عدم درک و آگاهی نسبت به اعتیاد است که متاسفانه با ساختن یکسری فیلم ها و القائات نادرست ، در ذهن مردم و جامعه رسوخ کرده است.

انواع روشهای ترک اعتیاد

سه روش متداول ترک اعتیاد وجود دارد :

روش ترک اعتیاد با قطع سریع مصرف مواد مخدر بدون استفاده از دارو
روش ترک اعتیاد با قطع سریع مصرف مخدر و استفاده از دارو
روش ترک اعتیاد سنتی با کاهش تدریجی مصرف مواد مخدر.

روش اول: سقوط آزاد

در این روش ترک اعتیاد، بیمار به یک باره مصرف مواد مخدر را قطع می کند بدون آنکه دارو یا ترکیبی را جایگزین مصرف مواد بکند. به این روش ترک اعتیاد؛ سقوط آزاد ؛ یا ترک یابوئی گفته می شود. از این جهت این روش ترک اعتیاد را ترک یابوئی می گویند که در واقع تحمل عوارض و درد های ناشی از قطع سریع مواد به حدی است که قدرت و توان حیوانی چون یابو را طلب می کند اما بهتر است که به جای این اصطلاح نامانوس، از واژه ترک سقوط آزاد استفاده شود.

پیامدهای روش اول

در این روش ترک اعتیاد به علت قطع مصرف مواد ، مرحله عکس العمل های آشکار که 1 تا 2 هفته طول می کشد بسیار سخت و طاقت فرسا خواهد بود اما نشدنی نیست و کسانی هستند که این عوارض را تحمل می کنند. بزرگترین عیب این روش اینست که یک شوک مخرب جسمی و روحی به بیمار وارد می گردد.

سیستم های تولید مواد شبه افیونی در بدن ، حدود ده ماه زمان نیاز دارند تا باز سازی شوند لذا پس از گذراندن سختی های دو هفته اول ، مشکلات بی خوابی ، افسردگی ، کم حوصلگی، گریه کردن ، کند ذهنی فراموشی تنبلی، عدم میل به زندگی و غیره در بیماران وجود داشته و طی این مدت شخص قادر به کار کردن نیست و یا راندمان کاری مساعدی ندارد.

حتی تجویز می کنند که در این در این دوره ده ماهه شخص را بیشتر تنها بگذارندو تختخوابش را جدا کنند. در این مدت به علت عدم تعادل جسمی و روانی ، بیمار نباید تصمیمات سرنوشت ساز بگیرد.

شوک مخربی که در این روش ترک اعتیاد به بیمار وارد می شود ، سبب می گردد که بعضی از قسمت های تولید کننده مواد شبه افیونی بدن چه بسا تا آخر عمر هیچ وقت فعال نشود. این مطلب به تائید پروفسور آرتور گایتون رسیده و در عمل بین کسانی که با روش سقوط آزاد ترک کرده اند درصد کمی به مرحله تعادل پایدار می رسند و اکثراً دچار عدم تعادل در دراز مدت هستند و یا به تیک های عصبی دچار می شوند.

روش دوم: شبه سقوط آزاد

این روش ترک اعتیاد “ شبه سقوط آزاد “ است. بدین ترتیب که پس از قطع فوری مصرف مواد مخدر و در طول یک هفته اول ، برای کاهش عوارض و دردهای بیمار از دارو استفاده می شود.این همان روش رایج بین المللی منجمله در ایران و همچنین اگهی های ترک اعتیاد است. به دلیل نادیده گرفتن زمان بازسازی سیستم های تولید مواد شبه افیونی در بدن این روش فرق چندانی با روش سقوط آزاد و عوارض حاصل از آن ندارد.

مثال علمی آن اینست که در روش روش سقوط آزاد شخص از بالای ساختمان ده طبقه به پائین می پرد ولی در شبه سقوط آزاد کمی تخفیف داده و ازیکی دو طبقه پائین تر سقوط می کند.

روش سوم: ترک سنتی

سومین روش ترک اعتیاد ، کاهش تدریجی مصرف مواد است که به آن “ ترک سنتی “ گفته می شود و از زمان های قدیم تاکنون مرسوم بوده است. در ترک سنتی ، هر روز مقداری از مصرف مواد مخدر کم می شود تا بتدریج به صفر برسد. مثلاً مقداری تریاک یا شیره را در ظرف آبی حل کرده و سپس به جای مصرف مواد ، روزانه چند پیمانه مشخص از این شربت می خورند و به جای مقدار خورده شده آب می ریزند تا شربت رقیق تر شود.

اگر مقدار مواد مخدر در شربت اولیه طوری انتخاب شود که ظرف حدود 15 روز مصرف مواد مخدر به صفر برسد در واقع مشابه ترک سقوط آزاد خواهد بود ولی اگر با حجم و مقدار بیشتر شربت عمل کنند به طوری که بیش از 40 روز طول بکشد در این صورت نتیجه بهتری عاید شده و عوارض کمتری به جای می گذارد. عده بسیاری ازبیماران معتاد ، از روش ترک سنتی و کاهش تدریجی مصرف مواد استفاده کرده و نتیجه گرفته اند.

ترک اعتیاد به هروئین از روش ترک سنتی

از روش ترک اعتیاد به صورت سنتی برای هروئین نیز می توان استفاده کرد مشروط بر آن که بیمار به مدت 24 الی 48 ساعت از مواد مخدر استفاده نکرده و عوارض خماری آنرا تحمل کند و بعد به جای مصرف هروئین ، از تریاک یا آب شیره استفاده کرده و به تدریج میزان مصرف را کاهش داده و به صفر برساند. سنگین ترین عمل و مصرف بالای هروئین ، پس از 48 ساعت از قطع مصرف مواد با تریاک یا شیره قابل جبران است و البته 3 تا 4 روز طول می کشد تا بدن بیمار با تغییر نوع مواد خود را تطبیق دهد و معمولاً‌ پس از یک هفته ، اوضاع عادی می گردد.

محاسن و معایت هر روش

هر یک از روش های ترک سه گانه دارای محاسن و معایبی است. به عنوان مثال روش ترک سقوط آزاد برای کسانی که در ابتدای راه اعتیاد هستند و به طور تفریحی و تفننی از مواد مخدر استفاده می کنند و هنوز سیستم تولید کننده مواد شبه افیونی بدن آنان از کار نیفتاده است خوب جواب می دهد و چه بسا بهترین روش باشد ، اما همین روش ترک اعتیاد برای آن دسته بیماران معتاد حرفه ای که سالیان متمادی به مصرف مواد مخدر با دوز بالا مشغول هستند نه تنها موثر نیست بلکه اغلب عوارض شدید و غیر قابل جبرانی به جای خواهد گذاشت . بعلاوه برای بیمارانی که به کار دائم اشتغال دارند ، استفاده از روش سقوط آزاد میسر نیست چون تا ده ماه نمی توانند کار مثبتی انجام دهند.

یا در روش ترک اعتیاد شبه سقوط آزاد ، اگر چه مصرف دارو سبب کاهش عوارض عکس العمل های آشکار در بیمار خواهد شد لیکن همین ترکیبات داروئی بعضاً خطرناک تر از خود مواد مخدر می باشند و دسته ای از آنها بسیار اعتیاد آور هستند. مثال واضح آن هروئین است.

این ماده مخدر به عنوان دارو برای درمان اعتیاد اختراع و تولید شد اما در عمل خود به اعتیاد خطرناک تری بدل گردید و یا انواع و اقسام قرص های آرام بخش و مسکن وهمچنین قرص های روان گردان و توهم زا که خود سرانه مصرف می گردد ، باعث رواج اعتیاد به قرص در بین بیماران و بخصوص جوانان شده است.

ابتکارات جدید

آنچه در قسمت روش های شناخته شده ترک اعتیاد گفته شد ، تنها راه های منحصر به فرد ترک اعتیاد نیست و امروزه شاهد ابتکارات فراوان دیگری هستیم ، یکی از این ابتکارات اینست که بیمار را سه روز بیهوش کرده و در طی این مدت به اصطلاح سم زدائی می کنند و می گویند دیگر مشکلات جسمی معتاد تمام شده یا آنکه شنیده می شود در کشور های دیگر با جراحی مغز و دستکاری در آن درصدد علاج اعتیاد هستند !

خلاصه معتاد بیچاره موش آزمایشگاهی کسانی شده است که داعیه ترک اعتیاد او را دارند.حتی اگر این روش های ترک اعتیاد منجر به نابودی یا نقص دائمی در وی شود . واقعاً که جای تاسف است.

روش پیشنهادی

روش پیشنهادی برای ترک اعتیاد روش طولانی مدت است و با حداقل ضایعات جسمی و روانی ، بیمار معتاد را به سمت ترک دائمی اعتیاد هدایت می کند به طوری که در انتها ی پله ها ،خود بیمار عجله در دوره ترک دارد و نوعی زدگی نسبت به مواد مخدر پیدا می کند.

ترک اعتیاد به شیشه

متخصصان درمانگر اعتیاد می‌گویند برای درمان کسی که به مواد محرک شیشه اعتیاد پیدا می‌کند، داروی خاصی در دنیا وجود ندارد و داروهایی که تجویز می‌شود تنها به کاهش علایم ناراحت‌کننده بیمار کمک می‌کند.درمان اعتیاد به شیشه همچون سایر مواد مخدر مشکل‌ترین درمان هاست.

نکته اساسی این است که برای درمان اعتیاد به مواد مخدری که مرفین دارند مثل تریاک، کراک وهرویین، داروهایی مثل "متادون" و"بوپره‌نورفین" را تجویز می‌شود امابرای درمان اعتیاد به شیشه داروی خاصی وجود ندارد. دارویی که خاص درمان اعتیاد به شیشه باشد در ایران و حتی خارج از کشور وجود ندارد، بلکه داروهایی که برای ترک اعتیاد به شیشه استفاده می‌شود داروهای کمکی از جمله ضداضطراب‌ها و ضدافسردگی هاست که این داروها در کاهش علایم بیمار موثر هستند.

برای درمان عوارض اعتیاد به شیشه براساس مدت و نوع و روش مصرف ممکن است که فرد نیاز به درمان دارویی به شکل بستری شدن یا سرپایی داشته باشد. بعد از درمان اختلالات روان پزشکی بیمار باید به وسیله روان پزشک خبره مورد بررسی و درمان قرار گیرد و به دنبال آن یا همزمان آموزش خانواده، آموزش مهارت‌های بهبود اولیه و پیشگیری از بازگشت و رفتار درمانی برنامه ریزی شود.

بوپرنورفین (قرص ترک اعتیاد )

بوپرنورفین یک داروی مسکن مخدر شبیه مورفین، کدئین و هروئین است. این دارو عمدتا برای درمان اعتیاد به مواد مخدر استفاده می شود، البته مصارف درمانی دیگری نیز دارد.

استفاده نامناسب از بوپرنورفین می تواند منجر به بروز عوارض جدی و حتی مرگ شود. در صورت استفاده از سایر مواد مخدر، عوارض جانبی بوپرنورفین شدت بیشتری می یابند. از شکستن قرص و حل نمودن آن در هر مایعی به منظور تزریق در رگ خودداری کنید. این عمل می تواند باعث مرگ بشود. این دارو را دقیقا باید طبق دستور پزشک مصرف کرد.

علائم جسمی و روانی ترک اعتیاد

بدنبال قطع مصرف مواد مخدر در فردی که اعتیاد به این مواد دارد علائم متعددی بروز می کند که اصطلاحا به آن سندرم محرومیت (Withdrawal Syndrome) گفته می شود.

این سندرم شامل:

درد عضلانی- استخوانی ، بیخوابی، بیقراری، عطسه، آبریزش بینی، خمیازه، اسهال، تهوع و استفراغ، بی اشتهایی، ضعف وبیحالی، پرش اندامها، احساس سرما و گرما، لرز، تعریق، تپش قلب، اشک ریزش، درد شکم، هذیان، پرخاشگری، وسوسه به مصرف مواد…. می باشد. شدت علائم فوق در افراد مختلف متفاوت بوده و تحمل آنها بدون اقدامات درمانی صحیح بسیار دشوار می باشد این علائم مدتی بعد از ترک اعتیاد برطرف میشود.

سم زدایی

درمانِ وابستگی جسمی به مواد مخدر که اصطلاحا سم زدائی نامیده شده و در جامعه به ترک اعتیاد معروف است در مواردی که بیمار تحت ارزیابی صحیح پزشکی و آزمایشات لازم انجام نگرفته و یا استانداردهای مراقبتهای پزشکی و پرستاری رعایت نشود، می تواند با خطرات جدی همراه باشد، در غیر اینصورت سم زدائی سلامتی فرد را مورد تهدید قرار نمی دهد. سم زدائی از نظر علمی عبارتست از بکار بردن روشهایی که به بیمار کمک نماید تا دوره ترک را با حداقل علائم و بطور کنترل شده و بی خطر پشت سر گذارد.