راز سلامتی

سلامت کبد مساوی است با سلامت جسم و روح .
 

چکیده : 30 تا 40 درصد جمعیت بزرگسالان مبتلا به بیماری کبد چرب هستند، این بیماری مختص افراد بزرگسال نیست؛ بلکه 5 تا 7 درصد اطفال نیز به دلیل تغذیه نامناسب مثل مصرف سوسیس و کالباس و پیتزا؛ مبتلاء به این بیماری هستند.

تعداد کلمات 1894 / تخمین زمان مطالعه 9 دقیقه

 

  در طب جدید به رسوب ذرات ریز و درشت چربی‌های خنثی مثل «تری گلسیرید» در سلول‌های کبدی، «کبد چرب» گفته می‌شود که موجب تجمع چربی و التهاب کبد می‌گردد. وجود چربی در کبد طبیعی می‌باشد؛ اما اگر این میزان از چربی بیش از 5 تا 10 درصد وزن کل کبد باشد فرد به بیماری کبد چرب مبتلا خواهد شد.
 

  کبد چرب بر دو قسم است:
1- کبد چرب الکلی که عامل اصلی به وجود آورنده این بیماری مصرف الکل می‌باشد که به آن بیماری کبد چرب الکلی می گویند.
2- کبد چرب غیر الکلی که عوامل مختلفی در آن دخیل هستند که مهم‌ترین آن‌ها :
عادات بد غذایی (مصرف غذاهای دارای مواد نگهدارنده و عدم رعایت موازین بهداشتی در خوردن غذا)
استرس (اضطراب یا افسردگی)
عدم تحرک کافی (عدم فعالیت بدنی در طول روز).
 

  در افراد کم تحرک و کسانی که بیشتر از غذاهای آماده و فست فودها استفاده می‌کنند.
  در افرادی که چاق هستند چون به شدت با چاقی ارتباط دارد.
  در کسانی که بعضی داروها را به مدت طولانی مصرف می‌کنند (مثل قرص‌های ضدججبارداری، تتراسیکلین، اسید والپروئیک، آمیودارون، و کورتیک استروئیدها).
  سوء تغذیه و در مسمویت های دارویی.
  در بیماری‌های متفرقه کبدی مثل هپاتیت و...
  در کسانی که الکل مصرف می‌کنند.
  در بعضی زنان باردار و در بیماری التهاب روده و ایدز
  چربی خون بالا و دیابت از عوامل زمینه ساز کبد چرب می‌باشند.
 

1- چاقی و اضافه وزن، 2- کم تحرکی و پرخوری،
3- مصرف زیاد چربی و سرخ کردنی‌ها، تف دادنی، بودادنی‌ها.
4- مصرف تخم مرغ زیاد،5- مسکرات و مشروبات الکلی.
5- بد خوری در بیماران دیابتی نوع دوم،
6- مصرف آب و شیر آلوده، جگر سیاه گوسفند و گاو.
7- مصرف انسولین در بیماران دیابتی که انسولین تزریقی را پس می‌زنند.
8- تجمع چربی در سلول‌های کبدی و بالا رفتن آنزیم‌های کبدی.
9- خود   درمانی و گرفتن رژیم‌های غلط جهت کاهش وزن (مثلاً در هفته بیش از دو کیلو کاهش وزن داشتن).
10- مصرف زیاد داروهای شیمیایی و آنتی بیوتیک ها و چرک خشک کن‌ها، کورتون و داروهای هورمونی، آرامبخش ها، داروهای تقویت کننده قوای جنسی، بدون تجویز پزشک.
11- مصرف طولانی مواد نگه دارنده همچون فست فودها، نوشابه‌های گاز دار.
12- مصرف بی رویه و بی قاعده ویتامین A نیز می‌تواند از جمله عوامل محرک برای ابتلاء به بیماری کبد چرب باشدکه در نهایت فرد را با خطر رسوب چربی در بافت‌های کبد و اختلال در عملکرد این عضو روبرو خواهد کرد.
13- کاهش وزن ناگهانی، چربی خون بالا و تغذیه وریدی طولانی مدت.
  کبد چرب با افزایش سن، سیر صعودی پیدا می‌کند و در آقایان دو برابر خانم‌ها می‌باشد؛ اما با افزایش سن میزان آن در خانم‌ها به آقایان نزدیک می‌شود به ویژه در سن یائسگی، بیماری کبد چرب در خانم‌ها سیر فزاینده ای دارد.
  تجمع چربی در کبد به مرور زمان می‌تواند موجب التهاب شود که در صورت عدم درمان و بهبود منجر به کبد چرب و نارسایی کبد و سیروز کبدی می‌شود.
  سرد شدن بیش از حد کبد در اثر عوامل مختلف می‌تواند توانایی کبد را برای تحلیل کردن چربی‌ها کم کند و موجب انباشتگی چربی در بافت کبد و پیدایش کبد چرب شود.
  کاهش حرارت کبد منجر به کم کاری کبد و تولید خلط یا خون ناسالم شده و بیماری‌هایی مثل کبد چرب، چاقی، سیاتیک، کاهش حافظه و نفخ و ورم معده و.. را تولید می‌کند
  کبد اندام فوق العاده حساسی است که اگر از آن مراقبت نشود، سریع دچار کم کاری و بیماری می‌شود. سعی کنید در محافظت از این اندام نهایت سعی و کوشش را انجام دهید. زیرا کبد عضو فوق العاده مفیدی است که حتی با کمترین غم و اندوه آزرده شده و آنزیم‌های SGPT و SGOT آن به سرعت ترشح شده و زیاد می‌شوند. همچنین است آنزیم LDH خون که ازدیاد آن بسیار خطرناک است. خوردن ماست به علت داشتن اسید لاکتیک فراوان این آنزیم را افزایش می‌دهد.
  مصرف زیاد ترشی‌ها (سرکه، آبغوره، ترشی‌های خانگی) و خوراکی‌های سرد (مثل ماست،  دوغ ترش، خیار، کدو) از جمله عوامل سرد شدن کبد می‌باشند.
  یبوست ناشی از کاهش تولید و ترشح صفرا نیز از جمله عوامل زمینه ساز پیدایش کبد چرب می‌باشد.
  اگر معده دچار سردی شود مواد غذایی در اثر هضم ناقص به صورت غلیظ و خام وارد کبد می‌شوند و می‌توانند بتدریج در بافت کبد انباشته و موجب راه بندان در مجاری کبد شوند؛ در این صورت حتی با وجود گرمی مزاج کبد، به تدریج بیماری کبد چرب بوجود می‌آید.
 

  به دلیل اینکه کبد عضوی است که پوشش عصبی زیادی ندارد و تنها یک عصب ارتباطی با معده و لوزالمعده دارد لذا بیماری‌های آن هم غالباً با درد همراه نیست؛ مگر اینکه خیلی مزمن شده باشد اما ممکن است در بعضی افراد نشانه‌های زیر مشاهده شود:
• احساس پری و سنگینی در ناحیه شکم و کبد.
• احساس فشار و درد مبهم در ناحیه فوقانی و راست شکم.
  در آزمایشات با مشاهده بالا بودن آنزیم‌های کبدی (ALT)، (SGPT) یا گاما گلوتأمین ترانس پییتداز (GGT) و نیز تصاویر سونوگرافی تشخیص این بیماری ثابت می‌شود.
  احساس ضعف و خستگی و کاهش وزن و بی اشتهایی.
  بالا بودن آنزیم‌های کبدی بیش از 6 ماه ممکن است از علائم کبد چرب باشد.

  جهت پیشگیری از بیماری‌های کبد و بخصوص کبد چرب رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:
 

  از مهم‌ترین اصول پیشگیری اصلاح تغذیه است، یعنی در خوردن و آشامیدن بداند که چه بخورد و چگونه بخورد و چه زمان بخورد که اصلاح تغذیه در واقع یعنی تعدیل و تنظیم اخلاط اربعه در بدن.
    پرخوری (خوردن و نوشیدن بیش از حد نیاز طبیعی بدن)، بدخوری (خوب نجویدن و تند خوردن غذا، نظم نداشتن در زمان غذا خوردن، خوردن چند نوع غذای متفاوت با هم، خوردن غذاهای زود هضم با غذاهای دیر هضم، خوردن ماست با غذاهای گوشتی، خوردن آب قبل و بعد و وسط غذا، خوردن آب سرد بعد از غذای چرب، و...).
  کاهش مصرف گوشت و چربی‌ها و قندهای مصنوعی و مصرف بیشتر میوه و سبزیجات.
  خوردن غذا بلافاصله بعد از غذای هضم نشده قبلی زیانبارترین چیزها برای کبد می‌باشد و همچنین خوردن آب بلافاصله بعد از غذا مخصوصاً بعد از نهار آن هم بطور یکدفعه سرکشیدن آزار دهنده کبد می‌باشد.
 

  پرهیز از خوردن روغن‌های نباتی و مایع و استفاده از روغن کنجد و زیتون در غذا و برای سرخ کردن.
  پرهیز از مصرف آبی که مستقیم با یخ خنک شده باشد (مثل آب داخل پارچ که با یخ خنک شود).
  پرهیز از غذاهای فریز شده و یخ زده، انواع سرخ کردنی‌ها مانند سیر داغ، پیاز داغ، چیپس، پفک، غذاهای چرب، نوشابه‌های گاز دار.
  از منابع غذایی دارای پتاسیم، بیشتر استفاده کردن؛ مثل پرتقال، موز، کشمش، بادام، آلو و انواع سبزی‌ها.
  پرهیز از مصرف زیاد مواد نشاسته ای و قند و شکر مصنوعی.
  نخوردن آب سرد پس از یک ورزش سنگین یا کار طاقت‌فرسا که فرد را بسیار خسته و تشنه کرده باشد.
  مصرف آب و مایعات به افراط، تحت هر عنوانی از جمله آب‌درمانی که متأسفانه برخی از متخصصین فن تغذیه بدون در نظر گرفتن رعایت مزاج و طبع افراد مطرح و تجویز می کنند، نهی شده است.
  پیشگیری مقدم بر درمان است با اصلاح تغذیه و ورزش و فعالیت بدنی و تقویت کبد از بروز بیماریهای کبد از جمله کبد چرب جلوگیری کنیم.
  از بهترین مواد در تقویت کبد و درمان بیماری های کبد مصرف مرتب روغن زیتون بکر(بودار) همراه با غذا و همچنین روغن کنجد و حذف روغن های نباتی و مایع از برنامه غذایی می باشد.
  حذف سرخ کردنی ها و غذاهای آماده (فست فودها) و مواد صنعتی و کارخانه ای و نمک  و قند و شکر زیاد از برنامه غذایی. 
  از خوردن ماست و دوغ و سردی جات زیاد و همچنین ترشی جات تهیه شده با سرکه خصوصا سرکه صنعتی پرهیز شود.
  عرق کاسنی و شاهتره همراه با خاکشیر از بهترین داروهای تقویت کبد می باشد.
ترنجبین را در آب جوش حل کرده و بعد از صاف کردن با خاکشیر مخلوط کرده و صبح ها ناشتا مصرف شود. 
  مصرف دمکرده ریشه کاسنی، جوشانده عناب،  زرشک کوهی با گل خطمی نیز از داروهای موثر می باشد.
  خوردن آب زرشک، تمر هندی، آب کرفس، ماء الشعیر  برای تقویت کبد مفید می باشند.
  مصرف میوه های مانند انار، سیب، انگور و فندق انجیر، گلابی، آلبالو و خرمالو و لیمو ترش و شیرین و به  موجب تقویت کبد  و پاکسازی آن می شود.
  گیاهان خوشبو و معطر مثل  دارچین، گلاب، زعفران، هل، زنجبیل، برای تقویت کبد مفید می باشد.
  میوه ها و گیاهان و شربت های تقویت کننده کبد برای اینکه تأثیر قوی تری داشته باشند باید به هنگام ناشتا و  با شکم خالی مصرف شوند.
  خوردن ماست به علت داشتن اسید لاکتیک فراوان موجب بالا رفتن  آنزیم های کبد می شود و به علت بلغم زا بودن آن در معده و کبد به مدت زیاد توقف کرده و موجب اختلال در کار کبد می شود.
  خوردن ماست با گوشت از جمله مواردی است که مضر بوده و موجب کبد چرب می شود.
   در درمان و تقویت کبد باید طبع و همچنین سرد و یا گرم بودن معده بیمار لحاظ شود چون طبع بسیاری از داروهای تقویت کننده کبد، سرد می باشد و اگر سردی زیاد داده شود از جهت دیگر موجب اختلال در کار کبد می شود لذا داروها باید حتما با مشورت پزشک طب سنتی و بجا مصرف شود.
  خونگیری بیش از حدّ چه حجامت باشد یا فصد یا زالو و بویژه خون دادن به افراط از ساعد دست برای کبد مضر می‌باشد.
  پرهیز از زیاد خوردن گوشت (گوسفند، مرغ و ماهی).
  پرهیز از خورده خوری و ریزه خوری کردن. یعنی تا غذای قبلی هضم نشده و معده نسبتاً خالی نشده دوباره شروع به خوردن نکنیم.
 

  انجام ورزش و فعالیت بدنی منظم، (بخصوص برای افرادی که چاق هستند و یا استعداد چاقی دارند) چنانکه ابن سینا می‌گوید: یکی از بزرگ‌ترین تدبیرات جهت حفظ سلامتی بدن ورزش کردن است. با انجام ورزش منظم و مداوم بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های کبدی درمان می‌شود ؛ زیرا با انجام ورزش مواد زائد و سمومات بدن از طریق تعریق و فعالیت قلب و کلیه‌ها دفع می‌شود و تنفس اکسیژن و هوای تازه و سالم موجب تولید خون صالح در بدن شده و موجب تقویت سلول‌های بدن می‌شود.
 

مصرف انواع میوه جات، سبزیجات، بخصوص کاهو و هویج و خیار، روغن زیتون، انار و شاتوت که اثر معجزه آسایی روی کبد دارند. در حقیقت شاتوت ضد هپاتیت است. انواع بذرهای ملین از قبیل خاکشیر، اسفرزه، کبد بارهنگ، تخم ریحان و تخم شربتی، بالنگو، شیرخشت، ترنجبین، فلوس به مقدار کم، سوپ جو، آش جو، نان جو، بخصوص نان جوی دوسر، سالاد فصل همراه با لیموترش تازه و روغن زیتون قبل از غذا، زرشک و آب زرشک، عسل، کشمش، توت و انجیر، برگه هلو و کدو خورشتی، کدو حلوایی، کنجد، اسطوخودوس، بادرنجبویه، کاسنی، آب مرکبات، مغز بادام خام.
  با تغذیه صحیح و مناسب می‌توان کبد را سالم نگه داشت. یکی از شگفتی‌های کبد ترشح ماده ضد ویروسی است به نام «اینترفرون». این ماده زمانی تولید می‌شود که کبد در نهایت سلامت باشد. پس باید از این اندام شگفت نهایت مراقبت انجام شود. 

منبع: کتاب حکیم یار" محسن اسماعیلی
تهیه و تنظیم: سیده نرجس رضایی