تاثیریاد خدا و بی رغبتی به دنیا در رسیدن به آرامش

با یاد خدا به منبعی وصل می‌شویم که معامله‌گر و منفعت‌طلب نیست.
 

چکیده : ما با یاد خدا و توجه به وجود مقدس الهی، خود را به منبعی متصل می‌کنیم که از هر قدرتی بالاتر و برتر است. لذا ترس از هر قدرت دیگری معنی پیدا نمی‌کند، خود را به منبعی متصل می‌کنیم که توانایی حل هر مشکلی و شفای هر دردی و باز کردن هر گره‌ای را دارد.

تعداد کلمات 1475 / تخمین زمان مطالعه 7 دقیقه

ذکر و یاد خدا و به تعبیر بهتر توجه به خداوند متعال، یکی از بهترین و مؤثرترین روشها برای رهایی از ترس و نگرانی و دغدغه و اضطراب و متقابلاً کسب طمأنینه و آرامش روحی و حتی جسمانی است. قرآن کریم می‌فرماید: «... أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»[1] یعنی «آگاه شوید که تنها یاد خدا آرام‌بخش دلهاست».
براستی چرا روح و روان آدمی با یاد و نام خدا آرامش می‌گیرد؟ پاسخ روشن است. ما با یاد خدا و توجه به وجود مقدس الهی، خود را به منبعی متصل می‌کنیم که از هر قدرتی بالاتر و برتر است. لذا ترس از هر قدرت دیگری معنی پیدا نمی‌کند، خود را به منبعی متصل می‌کنیم که توانایی حل هر مشکلی و شفای هر دردی و باز کردن هر گره‌ای را دارد. پس یأس و ناامیدی و احساس ضعف و شکست در زندگی، دیگر مفهوم خود را از دست می‌دهد. با توجه به خدا، خود را به منبعی وصل می‌کنیم که از همه چیز و همه کس و هر راز و رمزی آگاهی مطلق و کامل دارد، پس دیگر غصه نمی‌خوریم که کسی درد ما را نمی‌فهمد، یا راز خود را به که بگوییم که بتواند ما را کمک کند.
 در واقع از کسی یاری می‌جوییم که از همه مشکلات و علت و معلولها و رابطه‌های پشت پردۀ بین پدیده‌های جهان، آگاهی کامل دارد. با یاد خدا به منبعی وصل می‌شویم که معامله‌گر و منفعت‌طلب نیست و ما را برای خودش نمی‌خواهد، بلکه خیرخواه، مهربان و دلسوزی است که صرفاً خیر ما را می‌خواهد و ما را برای خودمان دوست دارد و می‌خواهد. بنابراین طبیعی است وقتی با ذکر و یاد خدا به چنین پناهگاه مطمئن و قدرتمندی وصل می‌شویم، هر گونه نگرانی و دغدغه از ما رفع شده و به راحتی و آرامش روحی و روانی برسیم.
به همین جهت خداوند متعال ما را تشویق می‌کند تا دائماً به یاد او باشیم. قرآن کریم می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثِیراً»[2] یعنی «ای کسانی که به خدا ایمان آورده‌اید، ذکر حقّ و یاد خدا بسیار کنید» آری ذکر و یاد خدا نه تنها راه و روشی مطمئن برای رسیدن به آرامش روحی و قلبی است، بلکه بالاتر از آن، هر گونه اعراض از ذکر الهی و دور شدن از خداوند متعال، زندگی و معیشت را برای ما سخت و زجرآور می‌کند و در نتیجه آرامش از ما سلب خواهد شد. خداوند متعال می‌فرماید: «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمى‏»[3] یعنی «و هر کس از یاد من اِعراض کند، همانا (در دنیا) معیشتش تنگ شود و روز قیامت نابینا محشورش کنیم».
 

 نکته مهمی که در پایان این بحث باید به آن اشاره کنیم این است که منظور از یاد و ذکر خدا، صرفاً ذکر زبانی نیست، بدون تردید کسی با صرف ذکر زبانی نه می‌تواند توجهی به خدا پیدا کند، و نه از ثمرات اتصال به منبع الهی بهره ببرد و آرامش کسب کند. مقصود از یاد و ذکر الهی، همانا توجه قلبی به خدا همراه با هوشیاری و آگاهی به مفاهیم ذکری است که گفته می‌شود.
برخی علمای اخلاق مراتبی را برای ذکر برمی‌شمارند.[4]
مرتبۀ اوّل، ذکر لفظی و لسانی است.
مرتبۀ دوم، ذکر معنوی است. یعنی در حالی که انسان مشغول ذکر لفظی است، به معانی الفاظ هم توجه کند و آن را بفهمد.
مرتبۀ سوم، ذکر قلبی است. یعنی توجه از دل بجوشد و احیاناً به زبان جاری شود.
البته لازم نیست حتماً به زبان جاری شود بلکه چه بسا در مراحلی سکوت، خود بهترین بیان برای اظهار مکنونات قلبی و معطوف گردانیدن دل به آستان قدس الهی باشد. از مراتب فوق، آنچه که می‌تواند آدمی را از نگرانی و اضطراب رهایی بخشیده و آرامش و راحتی روح و اطمینان قلبی را برایش به ارمغان آورد، مرتبۀ سوم، یعنی توجه قلبی و هوشیارانه به ساحت قدس الهی است. بدیهی است کسی که می‌خواهد همیشه آرامش روحی و اطمینان قلبی داشته باشد، باید ذکر و توجه قلبی او نیز همیشگی و مستمر باشد. با یکی دو بار ذکر و توجه و یا صرفاً در زمان مشکلات به یاد خدا بودن، چندان کارگشا نخواهد بود. به تعبیر امام علی علیه السّلام: «مُدَاوَمَةُ الذِّکْرِ قُوَّةُ الْاَرْواحِ»[5] یعنی «استمرار در ذکر، نیروبخش و تقویت‌کننده روح و روان است».
 

اگر به دنبال کسب آرامش و راحتی روح و روان خود هستید، تلاش کنید میل و رغبت خود را به زخارف و جلوه‌های فریب‌انگیز دنیا کاهش بدهید. البته منظور نداشتن زندگی مناسب و مال و منال مورد نیاز و منطقی نیست، به هیچ وجه شما را به فقر و نداری تشویق نمی‌کنیم. از مال و اموال دنیا و از زخارف و جلوه‌های دلفریب دنیا مانند پول، ریاست، خانه، اتومبیل، همسر و فرزندان، آثار قدیمی و عتیقه، طلا و جواهر، وسایل خانه و... در حدی به دنبالش باشید که تأمین‌کننده نیازهای منطقی و طبیعی شما باشد.
علاقه به اینها باید در حدی باشد که آرام‌بخش روح و روان شما بوده و زندگی را به کام شما شیرین و گوارا سازد. اگر تعلق به آنها از حد طبیعی خارج شود، نه تنها آرامش‌بخش شما نخواهند بود، بلکه سوهان روح بوده و وسیله‌ای در جهت آزار روح و روان شما خواهند شد. حتی عشق و مَحبّت به همسر و فرزندان که از ضروریات زندگی است، اگر از حد طبیعی خود خارج شود، تبدیل خواهد شد به غل و زنجیری که مانع حرکت شما شود. دلبستگی و علاقه افراطی به زخارف دنیا، موجب دل‌مشغولی و سرگرم شدن به آنها می‌شود، و همۀاینها ناآرامی و ناراحتی را به دنبال دارد.
دلبستگی افراطی باعث می‌شود وقتی شما به خطر از دست دادن این تعلقات فکر می‌کنید، همیشه مضطرب و نگران بشوید که مبادا اینها را از دست بدهید، و اگر هم روزی بخشی از آنها را از دست دادید، ترس و نگرانی شما، عملاً تبدیل به غم و اندوه و ناراحتی عمیق خواهد شد. چه بسا کسانی که نه تنها به زخارف دنیوی مثل ریاست و پول و ثروت و طلا و جواهر یا خانه و اتومبیل دل می‌بندند، بلکه گاهی به چیزهای کم اهمیت نیز چنان وابسته می‌شوند که هر گونه راحتی و آرامش را از آنان سلب می‌کند. یکی شدیداً به یک پرنده دل می‌بندد، دیگری عاشق آلبوم تمبر با عکس می‌شود، یکی شیفتۀ کلکسیون اسکناسهای قدیمی می‌شود. فردی عاشق عتیقه‌جات و اشیاء قدیمی است و خلاصه هر کدام به نوعی دلبند جلوه‌ای از زخارف دنیوی می‌شوند. این تعلقات و وابستگیها، فرد را به ورطه ناآرامی و اضطراب و نگرانی می‌کشاند.
 

 امام صادق علیه السّلام می‌فرماید: «اَلرَّغْبَةُ فِی الدُّنْیا تُورِثُ الْغَمَّ وَ الْحُزْنَ وَ الزُّهْدُ فِی الدُّنْیا راحَةُ الْقَلْبِ وَ الْبَدَنِ»[6] یعنی «میل و رغبت به دنیا موجب غم و اندوه و ناراحتی می‌شود و بی‌میلی به دنیا باعث راحتی و آرامش روح و قلب و بدن آدمی می‌شود».
حضرت علی علیه السّلام نیز بی‌رغبتی به دنیا را عامل دستیابی به بزرگترین راحتی و آرامش معرفی کرده و می‌فرماید: «اَلزُّهْدُ فِی الدُّنْیا اَلرّاحَةُ الْعُظْمی»[7] یعنی «بی‌رغبتی نسبت به دنیا، بزرگترین راحتی و آرامش است». دلخوشی به حیات دنیوی و راضی شدن به جلوه‌ها و زخارف دنیا، نه تنها انسان را سیر و اشباع نمی‌کند و او را به آرامش نمی‌رساند، بلکه آینده‌ای تاریک و زجرآور را برای او ترسیم می‌کند.
خداوند متعال می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ لا یَرْجُونَ لِقاءَنا وَ رَضُوا بِالْحَیاةِ الدُّنْیا وَ اطْمَأَنُّوا بِها وَ الَّذِینَ هُمْ عَنْ آیاتِنا غافِلُونَ * أُولئِکَ مَأْواهُمُ النَّارُ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ».[8] یعنی «البته آنهایی که به لقاء ما دل نبسته و امیدوار نیستند و به زندگی حیوانی پست دنیا دلخوش و دل بسته‌اند و آنهایی که از آیات و نشانه‌های ما غافلند * هم اینان هستند که عاقبت به کردار زشت خود در آتش دوزخ مأوی گیرند». براستی که دنیا همانند آب شور دریاست که هر چه آدمی از آن بنوشد، بر عطش او افزوده شده و به دنبال نوشیدن آب بیشتری خواهد بود تا این که به مرز هلاکت برسد، و هرگز سیراب نشود و آرامش نگیرد. امام صادق علیه السّلام می‌فرماید: «مَثَلُ الدُّنْیا کَمَثَلِ ماءِ الْبَحْرِ کُلَّما شَرِبَ مِنْهُ الْعَطْشانُ ازْدادَ عَطَشاً حَتّی یَقْتُلَهُ»[9] یعنی «دنیا مانند آب دریاست که هر چه شخص تشنه از آن بیشتر بیاشامد، تشنگی‌اش بیشتر شود تا او را بکُشد».


منبع : برگرفته از کتاب "روانشناسی آرامش"