من زشت هستم؛ پس باید جراحی زیبایی کنم!

چکیده: کمال‌گرایی نوروتیک به صورت غیرمستقیم در ایجاد اختلال بدشکلی بدن عمل می­کند؛ درواقع کمال‌گرایی نوروتیک به‌عنوان یک واسطه می‌تواند باعث ایجاد یا تشدید اختلالات پوستی و به‌تبع آن ایجاد این اختلال شود. افراد مبتلا به این اختلال به­جای مراجعه به روان­پزشکان، اغلب به متخصصان پوست مراجعه می­کنند.
 
تعداد کلمات1160 / زمان تقریبی مطالعه 6 دقیقه

نگرش روان‌شناختی، کمال‌گرایی را اغلب یک ویژگی نوروتیک (عصبی) محسوب می‌کند. کمال‌گرایی یک منبع استرس است که اغلب سبب می‌شود فرد احساس شکست خوردگی و بازنده بودن کند. افراد کمال‌گرا نیاز دارند که خود را کامل و بی‌نقص ببینند و این انتظارات، منبعی برای تنش و اضطراب هست و فرد را در مواجه با مشکلات ناتوان می‌کند. [1]
وجود صفت کمال‌گرایی به نظر بسیاری از محققان علوم رفتاری و روان‌پزشکان، می‌تواند انسان را در معرض خطر اختلالات جسمی یا روان‌پزشکی قرار دهد. متخصصان بر ارتباط کمال‌گرایی با اختلالات افسردگی اساسی، انواع اختلالات اضطرابی، بی‌اشتهایی عصبی، میگرن، اختلالات روان‌تنی و اختلالات شخصیتی، الکلیسم، استفاده از مواد مخدر و خودکشی تأکید نموده‌اند. [2]
کمال‌گرایی نوروتیک شامل نگرانی بیش‌ازاندازه درباره مرتکب اشتباه شدن، انتظارات غیرواقع‌بینانه از خود، معیارهای شخصی بسیار بالا، خود انتقادگری، تردید درباره توانایی‌ها، و تأکید افراطی درباره نظم و سازمان‌دهی هست.[3]

یکی از مهم‌ترین اختلالات روان‌تنی اختلال بدشکلی بدن body dismorphic disorder)) است. این اختلال به‌صورت یک اشتغال ذهنی یا نقص جزی یا خیالی در برخی از جنبه‌های ظاهر فیزیکی تعریف می‌گردد که اختلال قابل‌توجهی در عملکرد روزانه ایجاد می‌نماید. این موضوع به‌عنوان یک اختلالات جسمانی شکل در نسخه تجدیدنظر شده چهارم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی طبقه‌بندی‌شده است.[4]
درواقع افراد مبتلابه این اختلال، باوجود ظاهر نسبتاً طبیعی خود، یک احساس ذهنی مداوم درباره زشت بودن برخی از جنبه‌های ظاهری یا چهره خوددارند. تفکر کمال گرایانه این افراد موجب می‌شود جذابیت خود را نسبت به دیگران کمتر ارزیابی کنند و به مقایسه اجتماعی نامطلوب خود با دیگران دست زنند. درنتیجه، این امر موجب احساسات منفی، همچون حقارت، خجالت و شرم، عزت‌نفس پایین و افسردگی می‌شود.
اگرچه هر بخشی از بدن می‌تواند مورد نگرانی واقع شود، اشتغال ذهنی با ظاهر پوست، مو و بینی شایع‌ترین است. رفتارهایی که در این موارد انجام می‌گیرد، شامل مواردی مانند دست‌کاری و کندن پوست، چک کردن در آینه و پوشاندن آن (به‌عنوان نمونه با کلاه یا آرایش) هست.[5]
 

درصد زیادی از بیمارانی که به پزشکان متخصص پوست مراجعه می‌کنند، گاهی خودشان را زشت می‌دانند، توجه افراطی بر روی برخی ویژگی‌های ظاهری خوددارند، و حتی در شرایط شدیدتر تنها بر نقصی که تصور می‌کنند بر صورت خوددارند، فکر می‌کنند. علاوه بر این، آن‌ها تصویر نادرستی از سلامت و زیبایی چهره و اندام در ذهن خودساخته‌اند. افزون بر این معمولاً از خارش‌ها و دردهایی شکایت دارند که همگی ریشه درروان شناسی آن‌ها دارد. همه این احساسات و تصورات در شرایطی رخ می‌دهد که دیگران آن‌ها را این‌گونه ارزیابی نمی‌کنند.
افراد مبتلابه اختلال روانی بدشکلی بدن، اغلب به متخصصان پوست یا جراحان پلاستیک مراجعه می‌کنند، درواقع، متخصصان پوست جزو مهم‌ترین پزشکانی هستند که اغلب توسط بیماران مبتلابه این اختلال مورد مشورت قرار می‌گیرند.

سطح نیاز بیماران به اعمال زیبایی که در کلینیک‌های پوست انجام می‌شود، در حال افزایش است. به‌این‌ترتیب مراجعه به متخصصان پوست برای مشورت جهت ارزیابی و درمان نقص‌های زیبایی بیشتر می‌گردد. ازآنجایی‌که بسیاری از این قبیل مشکلات می‌تواند ناشی از اختلال BDD و کمال‌گرایی نوروتیک افراد باشد، با آگاهی از منشأ آن، درمان این مشکلات می‌تواند به‌راحتی امکان‌پذیر گردد. بنابراین لازم است که پزشکان نسبت به اختلال بدشکلی بدن آگاه باشند. [6]
عدم شناخت این اختلال منجر به نارضایتی بیمار می‌گردد که اغلب نیز چنین است، و مداخلات بعدی درمانی را با مشکل مواجه می‌سازد؛ چراکه افراد مبتلابه بدشکلی بدن بعد از مراجعه به متخصص پوست و پیگیری درمان، حتی اگر نتیجه درمان مطلوب باشد، اغلب ناراضی هستند و همچنان وسواس را در مورد معایبی ادامه می‌دهند که در ادراک خود ترسیم کردند. همچنین این افراد در معرض ابتلا به افسردگی، اضطراب، بستری شدن در بیمارستان روانی و اقدام به خودکشی قرار دارند. درواقع درمان از طریق روش‌های جراحی یا درمان‌های پوستی معمولاً ناموفق است.
بنابراین شناخت علائم و نشانه‌های اختلال، امکان درمان مناسب این بیماران را فراهم می‌کند. یک رویکرد چند رشته‌ای که ادغامی از مشاوره روانی همراه با سنجش در کلینیک‌های پوست باشد، می‌تواند شناخت و تشخیص اختلال BDD را افزایش دهد. بنابراین پیشنهاد می‌شود جهت شناخت علائم و نشانه‌های اختلال، در کلینیک‌های پوست، از یک روانشناس مسلط به اجرای «پرسش‌نامه کمال‌گرایی نوروتیک» و «مقیاس خودسنج نشانه‌های اختلال بدشکلی بدن»[7] استفاده شود. این امر از طریق اجتناب از عمل‌های زیبایی یا به تعویق انداختن درمان پوستی، صورت می‌گیرد تا زمانی که ارزیابی و درمان روانی کامل گردد. درمان شناختی رفتاری) (CBT نیز بر روی این افراد جهت اصلاح کمال‌گرایی می‌تواند در پیشبرد درمان آن‌ها بسیار مفید واقع شود.

بررسی کمال‌گرایی نوروتیک و نشانه‌های بدشکلی بدن در افراد مراجعه‌کننده به کلینیک‌های پوست نشان می‌دهد؛ کمال‌گرایی نوروتیک به‌عنوان یک واسطه می‌تواند باعث ایجاد یا تشدید اختلالات پوستی و به‌تبع آن ایجاد اختلال BDD در افراد مبتلابه انواع اختلالات پوستی شود[8]
 

[1]. حمید افشار و دیگران، کامل گرایی و سلامت روان، انتشارات کنکاش- دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، سال ۱۳۸۶.

[2]. فریبا یزد خواستی و دیگران، کمال‌گرایی نوروتیک و اختلال بدشکلی بدن در افراد مبتلابه اختلالات پوستی، تحقیقات علوم رفتاری، 1394، دوره 13، شماره 4. ص 532.

[3]. مهرانگیز پیوسته گر و زهرا سادات حاجی سیدتقیاتقوی، کمال‌گرایی: آگاهی - ارزیابی – درمان، انتشارات آوای نور، 1395.

[4]. فریبا یزد خواستی و دیگران، همان، ص 533.

[5]. فریبا یزد خواستی و دیگران، ص 533.

[6]. فریبا یزد خواستی و دیگران، ص 535.

[7]. این مقیاس یک ابزار خودسنج شامل 10 عبارت است که وجود برخی نشانه­های مهم آسیب­شناختی اختلال بدشکلی بدن را تخمین می­زند.

[8]. فریبا یزد خواستی و دیگران، ص 534

منابع
1. مهرانگیز پیوسته گر و زهرا سادات حاجی سیدتقیاتقوی، کمال‌گرایی: آگاهی - ارزیابی – درمان، انتشارات آوای نور، 1395.
2. علی فخاری و دیگران، مقایسه نگرش‌های مذهبی و کمال‌گرایی در مبتلایان به اختلال وسواس فکری- عملی و افراد بهنجار، فصلنامه پژوهش-های نوین روان‌شناختی، تابستان ۱۳۸۷، سال سوم، شماره ۱۰.
3. فریبا یزد خواستی و دیگران، کمال‌گرایی نوروتیک و اختلال بدشکلی بدن در افراد مبتلابه اختلالات پوستی، تحقیقات علوم رفتاری، 1394، دوره 13، شماره 4.
4. حمید افشار، قربانعلی اسداللهی، مرتضی ثابت‌قدم. کامل گرایی و سلامت روان، انتشارات کنکاش- دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، سال ۱۳۸۶.