علل بواسیر و راه درمان آن

چکیده: بواسیر یک بیماری شایع در میان مردم است که دانستن عوامل پدیدآورنده آن می تواند راه پیشگیری از آن باشد. در این نوشتار به بررسی علل بواسیر و راه درمان آن می پردازیم. 

تعداد کلمات 1278 / تخمین زمان مطالعه 7 دقیقه

«بواسیر» جمع «باسور» است. این بیماری، یکی از بیماریهای دستگاه گوارش می باشد که خیلی معروف و شایع است. بواسیر دو قسم است: بواسیر نر و بواسیر ماده.
بواسیر ماده: زخم هایی که در مقعد شدیدا خونریزی می کند و درمانش یک مرحله ای است. البته درمانش از بواسیر نر آسانتر است.
بواسیر نر: یک نوع بیماری است که به شکل دانه در داخل مقعد رشد می کند. تعداد این دانه ها ۵ الی ۷ تاست و به آن بواسیر اساچمه ای، هم گفته میشود. درمان بواسیر نر، دو مرحله ای است و درمانش سخت تر می باشد از بواسیر ماده که تک مرحله ای است.
علل و عوامل زیادی در به وجود آمدن بواسیر نقش دارند، از جمله:

 اولین علت و سبب اساسی بواسیر، طول دادن و مکث کردن زیاد در دستشویی است. آنهایی که به بواسیر مبتلا شده اند، اگر از آنها بپرسید، می بینید که این مشکل را دارند و از روی عادت با داشتن یبوست، زیاد در دستشویی می نشینند. حضرت امیر (علیه السلام) می فرماید: «طولانی نشستن در دستشویی، سبب ابتلا به باسورمی شود [باسور، مفرد بواسیر است].
از حضرت لقمان هم روایت شده است:
«روزی مالک حضرت لقمان وارد دستشویی شد و دستشویی اش را طولانی کرد، لقمان او را ندا داد و گفت: طولانی کردن دستشویی، به کبد آسیب می زند، سبب ابتلا به باسور می شود وگرمی را به طرف سر سوق می دهد [سبب سردرد می شود]، پس مختصر بنشین و بدون درنگ پا شو».
طولانی کردن دستشویی چون به انسان آسیب می زند، از مکروهات شمرده شده است.

 ترک استنجا با آب [نشستن مقعد با آب، بعد از مدفوع و پاک کردن خود با سنگ یا کلوخ] در قدیم مرسوم بوده است و اکنون هم برخی از اهل سنت این گونه عمل می کنند و خود را با آب نمی شوند. البته این کار هر چند از نظر شرع کافی است؛ ولی کار خوبی نیست و مبتلا به بواسیر می شود. در روایتی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به یکی از خانم هایش فرمود:
«به زن های مؤمنان امر کن تا خود را با آب زیاد بشویند؛ زیرا این کار سبب پاکی و پاکیزگی اطراف مقعد می شود و بواسیر را از بین می برد».

با هم خوردن ماهی و تخم مرغ کار خطرناکی است و سبب بیماری های سخت و متعددی می شود. در روایتی آمده است:
«بر حذر باش از اینکه ماهی و تخم مرغ را در یک زمان، در معده جمع کنی؛ زیرا اگر آن دو در یک زمان، در درون انسان جمع شوند، سبب ابتلا به نقرس، قولنج، بواسیر و دندان درد می شود.»

 رعایت نکردن پاکیزگی به ویژه در موضع و اطراف مقعد باعث بواسیر می شود. اگر کسی رعایت پاکیزگی کند و موضع و اطراف مقعد را زیاد، به ویژه با سُعد بشوید، مبتلا به بواسیر نمی شود. در روایتی آمده است:
«کسی که موضع را با آب و سعد بشوید، مبتلا به بواسیر نمی شود.»
عقیده بنده (دکتر تبریزیان) این است که شستن موضع مدفوع و کثافت، اختصاص به سعد ندارد؛ زیرا سعد، شوینده آن زمان بوده است. استفاده از صابون هم در این موارد، می تواند خیلی مفید و مؤثر باشد؛ زیرا می تواند از ابتلا به انگل، بواسیر و بیماری های مقعد جلوگیری کند. البته کسانی که می خواهند به نص روایت عمل کنند، از سعد استفاده کنند و نکته قابل تأمل این است که انسان وقتی بهترین غذاها و غذاهای تمیز را می خورد، فورا می رود و دستش را با صابون می شوید، ولی در شستن موضع کثافت و مدفوع، به آب خالی (در حمام) اکتفا می کند!!.

شستن موضع مدفوع با آب گرم، موجب بواسیر می شود.
امروزه در اکثر دستشویی ها، آب گرم و آب سرد قرار دارد که البته مردم ترجیح م یدهند، خودشان را با آب گرم بشویند؛ ولی باید بدانند که این کار سبب مبتلا به بواسیر می شود. به همین سبب در روایات ما، شستن موضع با آب سرد، برای پیشگیری و درمان بواسیر معرفی شده است. در روایتی آمده است: «شستن موضع با آب سرد، بواسیر را قطع می کند.»
بنابراین، شستن موضع مدفوع با آب گرم و آب ولرم، یکی از علت های شایع بواسیر است. من به کسانی که مبتلا به بواسیر هستند، توصیه می کنم که اگر می توانند در آب، یخ بیندازند و بعد خودشان را با آن آب بشویند؛ زیرا این سردی، خودش درمان است، بخصوص اگر بواسیر ماده باشد، یعنی حالت زخم داشته باشد.
آب سرد خونریزی را قطع می کند، مثلا کسی که مبتلا به خون دماغ می شود، سر و صورتش را با آب سرد می شوید و یخ روی پیشانی می گذارد تا سردی آب و یخ، خون دماغ را قطع کند، بنابراین آنهایی که مبتلا به بواسیر، به ویژه بواسیر ماده هستند، قطعا برایشان مفید است.

 کاهش تحرک و استراحت زیاد، ممکن است موجب بواسیر شود. در روایتی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرماید:
«شایع شدن بواسیر، مرگ ناگهانی و جذام از نشانه های نزدیک بودن ساعت (قیامت و...) است». نزدیک بودن ساعت، ممکن است به این مفهوم باشد که هر چه زمان پیش می رود، امکانات رفاهی بیشتر می شود، انسان ها راحت طلب تر می شوند و از تحرکشان کاسته می شود، بنابراین این کم تحرکی ممکن است یکی از علل بواسیر باشد.
نزدیک بودن ساعت، ممکن است به این مفهوم هم باشد که هر چه زمان پیش می رود، استفاده از مواد شیمیایی؛ مانند کودهای شیمیایی و سموم در مزارع و استفاده از غذاهای غیر طبیعی؛ مانند سوسیس و کالباس افزایش پیدا می کند و اینها باعث بواسیر می شود. البته ممکن است کاهش تحرک و مصرف خوراکی های ناسالم، هر دو موجب بواسیر شوند.

 استفاده از آب راکدی که پوشش نداشته باشد و در معرض آفتاب قرار داشته باشد، ممکن است سبب بواسیر شود. آب راکد، آبی است که پوشش ندارد؛ در تابستان به وسیله آفتاب گرم می شود؛ در زمستان به وسیله برف و باران سرد می شود؛ چون مواد زمین در آن حل شده است، آبی سنگین است؛ موجودات ریزی که در آب می میرند و ازهم می پاشند، در این آب حل می شود؛ به همین دلیل، در روایت آمده است که خوردن این آب، باعث بیماری طحال، جنون و بواسیر می شود.
سؤال: آیا آب معدنی هایی که در مغازه ها به فروش می رسد، جزو آبهای راکد محسوب می شود؟
آیت الله تبریزیان: چون این بطری های آب معدنی، بیشتر اوقات در معرض آفتاب قرار دارد، بعید نیست که این ضرر را داشته باشد، هر چند که زیانش به اندازه آب راکد نیست.

در روایت آمده است: برنج و خرمای خشک، روده ها را گشاد می کند و سبب قطع بواسیر می شود.
از این روایت شاید این معنا استفاده شود که خوردن برنج و خرمای خشک شده، سبب گشاد شدن روده ها، و گشاد شدن روده ها، سبب قطع بواسیر می شود. اگر از این روایت، این نکته را استفاده کنیم، این نکته ثابت می شود که با هر وسیله و راهی که بتوان روده ها را گشاد کرد، این سبب قطع بواسیر می شود. مانند تنقیه. استفاده از تنقیه و تنقیه با آب، روده ها را گشاد می کند و ممکن است، سبب قطع بواسیر شود.
سؤال: چه تفاوتی میان «باسور» و «ناسور» وجود دارد؟
آیت الله تبریزیان: ناسور، یک زخم واحد در مقعد است که نهفته نیست و مرتب از آن چرک بیرون می آید و قطع نمی شود که گاهی ممکن است به همین شکل، در اطراف چشم هم به وجود آید. در حالی که باسور، زخم های متعددی در مقعد است که موقع تخلی و خروج مدفوع، از آن خون بیرون می آید و زخم هایش دیده نمی شود و نهفته است.