شناخت آزمایش های تشخیص ناباروری زنان (بخش دوم)

بررسی میزان ذخیرۀ تخمدان به پزشک در تشخیص مشکلات و شانس موفقیت باروری در روش‌های درمان باروری کمک می‌کند.
 

اگر در آزمایش‌های اولیۀ ناباروری شامل آزمایش خون و معاینات، موردی غیرعادی وجود نداشت، نیاز به انجام آزمایش‌های دیگر برای بررسی مشکلات لوله‌های رحم و رحم است. سه روش عمدۀ بررسی مشکلات رحم شامل موارد زیر است:
_ سونوهیستروگرافی
_ هیستروسکوپی
_ هیستروسالپنگوگرافی (hsg)
_ لاپاراسکوپی

هیستروسکوپی روشی برای تشخیص آندومتریوز، فیبروئید، پولیپ، بافت زخم در دستگاه تناسلی و انسداد لوله‌های رحم است. برخی از این عارضه‌ها را ‌می‌توان هنگام هیستروسکوپی با برداشتن بافت یا جای زخم یا از بین بردن جوش‌خوردگی بافت آندومتر درمان کرد. ممکن است هیستروسکوپی قادر به تشخیص برخی موارد سرطان رحم نباشد و در صورت مشکوک بودن بیمار به سرطان، جایگزین خوبی برای روش‌های تهاجمی‌تر نمونه‌برداری از آندومتر نیست.

هیستروسکوپی نیازی به ایجاد برش ندارد و ‌می‌توان آن را در مطب پزشک انجام داد. در این روش یک لولۀ بلند به نام هیستروسکوپ از طریق واژن به رحم وارد ‌می‌شود. یک منبع نور و یک دوربین کوچک در هیستروسکوپ قرار دارد که به پزشک اجازه می‌دهد رحم را بهتر ببیند. برای دیدن بهتر رحم، آن را با محلول سالین یا گاز دی‌اکسیدکربن پر ‌می‌کنند که ممکن است باعث گرفتگی ماهیچه‌ها شود.

در هیستروسکوپی خطر خونریزی، عفونت و واکنش آلرژیک به داروی بی‌حسی به میزان کم وجود دارد. بسیاری بیماران پس از هیستروسکوپی، درد موقتی شانه را تجربه ‌می‌کنند که به علت باقی ماندن کمی گاز دی‌اکسیدکربن در بدن اتفاق ‌می‌افتد و باعث فشار آوردن روی دیافراگم ‌می‌شود. محل ورود هیستروسکوپ نیز ممکن است کمی دردناک باشد.
 

هیستروسالپنگوگرافی یا hsg برای پیدا کردن انسداد احتمالی لوله‌های رحم و ناهنجاری‌های رحم مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد. پزشک با وارد کردن لوله‌ای به دهانۀ رحم، نوعی رنگ خاص را به درون آن تزریق ‌می‌کند. پس از این ممکن است احساس گرفتگی ماهیچه‌ها و ناراحتی کنید. رنگ از دهانۀ رحم وارد لوله‌های رحم ‌می‌شود.

بعد از تزریق محلول، از رحم و لوله‌های رحم که پر از رنگ شده‌اند تصویربرداری انجام ‌می‌شود. اگر رنگ از انتهای لوله‌های رحم خارج شود یعنی انسدادی وجود ندارد. در برخی موارد hsg ممکن است گرفتگی‌های کوچک در مسیر لوله‌های رحم را برطرف کند و باعث بارور شدن مجدد فرد ‌‌شود. در صورت مشاهدۀ انسداد یا ناهنجاری، ممکن است نیاز به تکرار hsg باشد تا عارضه‌هایی از قبیل پولیپ آندومتر، تومور فیبروئیدی یا ناهنجاری‌های ساختاری رحم و لوله‌های رحم بررسی شود. ممکن است نتیجۀ hsg به شکل کاذب مثبت یا منفی شود.

همچنین پس از انجام hsg، احتمال عفونت دستگاه تناسلی به میزان کم وجود دارد، لذا ممکن است پیش از انجام آن برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز شود. نتایج یک پژوهش نشان ‌می‌دهد میزان باروری پس از شست‌وشوی لوله‌های رحم با یک محلول ید روغنی یا لیپیودول در زنانی که علت ناباروری آنها نامشخص نیست، افزایش می‌یابد.
 

یکی از اولین آزمایش‌هایی که پزشک برای تشخیص مشکل ناباروری ممکن است برای زن درخواست کند، آزمایش بعد از نزدیکی یا pct است. این آزمایش برای بررسی تحرک اسپرم در مایع مخاطی دهانۀ رحم و واژن زن است. در این آزمایش معمولاً نباید تا سه روز نزدیکی جنسی داشت و مرد نیز نباید حداقل تا یک روز قبل از آزمایش انزال داشته باشد.

در این حالت بعد از نزدیکی، توصیه می‌شود یک تا پنج ساعت بعد برای آزمایش به آزمایشگاه مراجعه کنید. روز‌های ۱۱ تا ۱۶ قاعدگی، بهترین زمان ممکن برای انجام این آزمایش است، زیرا حجم ترشحات واژن و دهانۀ رحم در بیشترین حالت ممکن است. در آزمایشگاه متخصص با نمونه‌برداری از ترشحات دهانۀ رحم و بررسی آن زیر میکروسکوپ، میزان حضور و تحرک اسپرم در ترشحات را بررسی خواهند کرد. وجود تعداد زیادی اسپرم مرده یا کم‌تحرک، ممکن است نشانۀ اقدام سیستم ایمنی بدن زن علیه اسپرم باشد. در چنین مواردی ممکن است پزشک از روش تلقیح درون رحمی یا iui برای رفع مشکل استفاده کند.
 

با افزایش سن در زنان، تعداد فولیکول‌ها و در نتیجه ذخیرۀ تخمک کاهش ‌می‌یابد. بررسی میزان ذخیرۀ تخمدان به پزشک در تشخیص مشکلات و شانس موفقیت باروری در روش‌های درمان باروری کمک می‌کند. برای بررسی ذخیرۀ تخمدان روش‌های مختلفی وجود دارد که شامل موارد زیر است:
 

به‌طورکلی هرچه حجم تخمدان‌ها کمتر باشد، میزان تخمک باقی‌مانده نیز کمتر است.
 

فولیکول‌های آنترال، فولیکول‌هایی هستند که بالغ می‌شوند ولی تبدیل به فولیکول غالب نمی‌شوند و فقط یک کیسۀ پر از مایع ‌می‌سازند. پزشک با شمارش تعداد این فولیکول‌ها از طریق انجام سونوگرافی واژینال می‌تواند یک تخمین ذخیرۀ باقی‌مانده از تخمدان داشته باشد. زنانی که فولیکول آنترال کمی داشته باشند، احتمالاً شانس باروری کمتری دارند.
 

هورمون آنتی‌مولرین توسط فولیکول‌های تخمدان تولید می‌شود. سطح بالای این هورمون در آزمایش خون نشان‌دهندۀ ذخایر بیشتر تخمدان است. این آزمایش یکی از بهترین آزمایش‌ها برای تعیین دقیق‌تر ذخایر و عمر تخمدان است.
 

آزمایش fsh روز سوم عادت ماهانه در کنار اندازه‌گیری سایر هورمون‌ها مانند lh و e۲ می‌تواند اطلاعات خوبی از عملکرد تخمدان و ذخایر آن در اختیار پزشک قرار دهد. در این آزمایش سطح هورمون fsh در خون زن در روز سوم عادت ماهانه اندازه‌گیری می‌شود.
 

اندازه‌گیری اینهیبین b از طریق آزمایش خون می‌تواند به پزشک در تعیین ذخایر تخمدان کمک کند. اینهیبین b یک عامل رشد است که در تخمدان‌ها تولید ‌می‌شود. کم بودن این ماده نشان‌دهندۀ کم بودن تعداد تخمک‌هاست.

موارد فوق برای تشخیص این که چه زنانی به روش‌های درمانی تهاجمی‌تری نیازمند هستند به پزشکان کمک ‌می‌کند.

منبع: سایت مادرشو