ویژگی صحبت خوب از نگاه قرآن (بخش اول)

صدا را بلند کردن و فریاد زدن های بی مورد یک امر ناپسند و نکوهیده ای است که سبب اذیت دیگران می شود و ابهت شخص را از بین خواهد برد.
 

قدرت صحبت کردن است که باعث می‌شود تا به راحتی بتوانیم با دیگران ارتباط برقرار کنیم و خواسته های خودمان را بیان کنیم. قدرت کلام است که عواطف را در بین مردم پخش می‌کند و عشق را بوجود میاورد. این یک نعمت بزرگی است که خداوند به بشر داده است. خداوند متعال نعمت‌های زیادی را به بندگان ارزانی داشته که هر کدام از آنها شکر مخصوص به خود دارند؛ چرا که علاوه بر شکر زبانی هر نعمتی سزاوار شکر عملی است که عبارت‌ است از استفاده کردن هر نعمت در جایی که خداوند فرموده است. صحبت هم باید در جایگاه خودش باشد و باعث ناراحتی کسی نشود.

بی‌تردید هیچ کس از اینکه بر سرش فریاد بکشیم یا با توهین و کنایه با او سخن بگوییم یا میان کلام او دیگری سخن بگوید، خرسند نمی‌شود و این کار را بی‌ادبی و بی‌نزاکتی می‌داند. پس شایسته است آنچه برای خود نمی‌پسندیم، برای دیگران نیز نپسندیم و بدون ضرورت، گفتار کسی را قطع نکنیم یا با بی‌ادبی و صدای بلند با او سخن نگوییم.  چگونه حرف‌زدن، خیلی مهم است و لازم است برای آموزش آن به قرآن کریم رجوع کنیم و چگونه حرف زدن را بیاموزیم.
 

بسیاری از مشکلات بشر بخاطر این است که آگاهانه رفتار نمی‌کنند و دامن بسیاری از شایعات را می‌گیرند و خود را اسیر این دروغ ها و شایعات می‌کنند.

توجه؛ برای فرد مؤمن، شایسته نیست که حرف های دروغ را در جامعه پخش کند و منبع خود را به حرف های فردی استناد دهد که دشمنی با اسلام و ایرانیان دارد.چون این شایعات و دروغ ها باعث سرد شدن مردم خواهد شد، در حالی که این حرف ها هیچ اساس واقعی ندارد. خداوند در قرآن کریم می فرماید؛ "لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ"و (ای انسان) هرگز آنچه را که بدان علم و اطمینان نداری دنبال مکن. [1] 

«اگر چنانچه چیزی را بگوئیم که به آن علم نداریم؛ مثلاً یک شایعه است - یک نفری یک حرفی را از قول یکی نقل می کند، ما هم همان را دوباره تکرار می کنیم - خب، این کمک کردن به شایعه است، این شایعه‌پردازی است؛ قول به غیر علم است. قول به غیر علم، خود قولش هم اشکال دارد، عمل کردن به آن امر غیر معلوم و بدون علم هم اشکال دارد. [2] 
 

شما اگر بخواهید با خانواده، همسر، فرزند، دوستان و دیگران صحبت کنید و نوع صحبت شما خشن و تند باشد باعث خواهد شد تا نزد آنها محبوبیتی نداشته باشید. اما زبان لین و قول نرم، عاملی برای جذب دلها و کسب محبوبیت در بین افراد است.  خداوند در قرآن می‌فرماید؛ فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَیِّنًا لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشَىٰ. و با او کمال آرامی و نرمی سخن گویید، باشد که متذکر شود یا (از خدا) بترسد. [3]

نکته؛شما اگر با زبان ملایم و نرم به همسرتان بگویید که فلان کار را انجام بده اگر حال هم نداشته باشد بخاطر نوع صحبت شما تحریک خواهد شد و آن کار را انجام می‌دهد. اما اگر با تندی و عصبانیت به او بگویید، به حرف شما جامه عمل نمی پوشاند. امام علی (علیه السلام) فرمودند: زبانت را به نرم گویی و سلام کردن عادت بده تا دوستانت افزون شوند و دشمنانت کاهش یابند. [4] 
 

برای تاثیر گذاری بیشتر، لازم است که خودتان به حرف های که می‌زنید عمل کنید. اگر شما برای حرف های خود، ارزش و احترام قائل نباشید دیگران نیز برای او ارزشی قائل نخواهند شد. فردی که حرف های خوب می‌زند ولی خودش عمل نمی‌کند مانند کندوی عسل می‌ماند که هیچ عسلی در آن وجود ندارد. خداوند به گروهی که اینچنین خصوصیتی دارند یک عتابی کرده است؛ "لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ"چیزی به زبان می‌گویید که در مقام عمل خلاف آن می‌کنید؟ [5]

توجه؛ شیوع پیدا کردن سخن های بی عمل در جامعه باعث خواهد شد تا اعتماد مردم نسبت به افرادی که سخنان خوب می‌زنند از بین برود و هیچ ارزشی برای سخنان خوب و پر مغزی که در اطراف او زده می‌شوند، قائل نباشد.
 

شاید همه ما مورد قضاوت دیگران قرار بگیریم و دوست داریم که منصفانه درباره ما قضاوت کرده و زبان خودشان را مانند شمشیر تیز بر زندگی ما نکشند. باید بدانیم که زندگی دیگران هیچ ربطی به ما ندارد و نباید با صحبت کردن درباره زندگی آنها سبب ناراحتی آنها شویم و اگر هم دخالت کردیم، سعی کنیم عادلانه باشد. نه اینکه جانب داری کنیم و کسی را که بیشتر دوست داریم مورد حمایت زبانی خود قرار دهیم. عدالت در هر امری مهم است و باعث رشد و شکوفایی جامعه و شخص می‌شود. خداوند درباره اجرای عدالت گفتاری به ما می‌فرمایند؛ وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ کَانَ ذَا قُرْبَ. و هرگاه سخنی گویید به عدالت گرایید هر چند درباره خویشاوندان باشد. [6]
 

صدا را بلند کردن و فریاد زدن های بی مورد یک امر ناپسند و نکوهیده ای است که سبب اذیت دیگران می شود و ابهت شخص را از بین خواهد برد. وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِکَ ۚ إِنَّ أَنْکَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِیرِ. سخن آرام گو (نه با فریاد بلند) که زشت‌ترین صداها صوت الاغ است. [7]

ادامه دارد...

پی نوشت :
[1] قرآن کریم، سوره مبارکه الإسراء، آیه ۳۶
[2] مقام معظم رهبری، ۱۳۹۱/۰۵/۱۶، بیانات در دیدار دانشجویان
[3] قرآن کریم، سوره مبارکه طه، آیه 44
[4] میزان الحکمة، جلد 8، صفحه 451
[5] قرآن کریم، سوره مبارکه صف، آیه 2
[6] همان، سوره مبارکه انعام، آیه 152 
[7] همان، سوره مبارکه لقمان، آیه 19