بزرگمهر

(س ششم م)، نویسنده. وزیر انوشیروان بود، در ادبیات فارسى بارها به عنوان نمونه‏ى دانش و لیاقت و تقوى از او نام برده شده است. در مورد وى روایاتى است، از جمله این كه پادشاه هند شطرنجى نزد پادشاه ایران فرستاد، بزرگمهر اسرار این بازى را كشف كرد و در مقابل بازى نرد را اختراع كرد. رساله‏اى به زبان پهلوى به نام «پند نامگ وزرگمهر بختگان»، (پندنامه‏ى بزرگمهر پسر بختگان)، به او منسوب است.[1] هرجا كه سخن از انوشیروان به میان مى‏آید نامى هم از وزیر او بزرگمهر برده مى‏شود. در منابع عربى و فارسى راجع به عقل و كیاست این وزیر سخن بسیار رفته است. و در ادبیات اسلامى هرگاه خواسته‏اند كه فرد اكمل و نمونه‏ى كامل از یك وزیر باتدبیر را نشان داده باشند، نام او را برده‏اند و حكایتها از دانایى او آورده‏اند. با همه‏ى این تشریفات و توصیفات با كمال تأسف هنوز شخصیت چنین مردى بر ما مجهول است. اما بنا به تحقیق خاورشناسان بزرگمهر نام شخص بخصوصى نبوده بلكه عنوان و نامى مقامى از مقامات كشور بوده است كه آن عنوان را در دوره‏ى ساسانى وزرگ فرمذار (بزرگ فرمذار) یعنى وزیر اعظم مى‏گفتند كه ظاهراً هم بزرگمهر یا بزرجمهر هم تصحیف عنوان بزرگ فرمذار بایستى باشد. این بزرگ فرمذار زمان انوشیروان را پسر سوخرا (زرمهر) دانسته‏اند و چون سوخرا ملقب به بختگان بود از این جهت بزرگمهر را نیز پسر بختگان نوشته‏اند. گویند كه بزرگمهر نخست مربى هرمزد پسر انوشیروان بود و سپس به كثرت دانایى او پى برده او را بركشید، و به مقام وزارت رسانید. در بعضى از نوشته‏هاى دوره‏ى اسلامى آمده است كه خسرو پرویز سرانجام بزرگمهر را بكشت.