احمد منزوی
احمد منزوي ، فهرست نگار و كتاب شناس معاصر است . او در سال 1302 ش در سامره ، و در يك خانواده مذهبي ديده به جهان گشود . وي تا ده - دوازده سالگي در آنجا بود و سپس به ايران بازگشته و تحصيلات خود را ادامه داد . منزوي پس از فارغ التحصيل شدن از دانشگاه به عنوان دبير دبيرستان مشغول به فعاليت شده است . وي پس از بازنشستگي نيز به كارهاي تحقيقاتي خود پرداخته است . فعاليت هاي وي در « مركز تحقيقات فارسي ايران و پاكستان » به مدت 15-16 سال طول كشيد .او سپس در « مركز دايره المعارف بزرگ اسلامي » به فعاليت پرداخته است . منزوي از محققان پر تلاشي است كه با قناعت و فروتني ، به اميد شناساندن آثار علمي و فرهنگي ايران به بررسي فهرست ها و نسخه هاي گوناگون پرداخته است . كتاب"فهرست وارة كتاب‌هاي فارسي"تاليف وي، در دوره بيست و يكم انتخاب كتاب سال جمهوري اسلامي ايران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ،به عنوان كتاب سال برگزيده شده است.
گروه : علوم انساني
رشته : زبان و ادبيات فارسي
گرايش : فهرست نگاري
والدين و انساب : نام پدر احمد منزوي ، حاج شيخ آقا بزرگ تهراني ، نگارنده دايره المعارف بزرگ كتاب شناسي « الذريعه الي تصانيف الشيعه » و « طبقات اعلام الشيعه » است . مادرش ، مريم خانم ، دختر آقا سيد احمد دماوندي ( از روحانيون روزگار ) بود كه فرزندان ايشان با نام خانوادگي « آريان » در تهران و ايران پراكنده هستند . پدر احمد منزوي ، در كنار مشروطه خواهان بود ، ليكن پس از آن كه متوجه شد مشروطيت در مسير دلخواه قرار نگرفته است ، به كار نگارش ذريعه و طبقات پرداخت ، و شهر سامره را ( كه دور از هر غوغايي بود ) برگزيده ، و به كار تحقيق پرداخت . احمد نقل مي كند كه برنامه كاري پدرش آن قدر دقيق بود ، كه بيشتر آشنايان قلم زن ايشان ، خاطره اي از آن نوشته اند . او پي گيري كار پژوهش ، اختصاص دادن تمام اوقات خود به آن ، و حضور ذهن پدر نسبت به دانشمندان شيعه را شگفت آور مي داند .
اوضاع اجتماعي و شرايط زندگي : شرايط اجتماعي خانواده احمد منزوي چندان كه بايد مناسب نبود . احمد منزوي ، برادر دكتر علي نقي منزوي و دكتر محمد رضا منزوي است . بازداشت و سپس به شهادت رسيدن محمد رضا در سال 1332 ش باعث شد كه علي نقي به كارهاي سياسي كشيده شود. اين امر به نوبه خود باعث برهم خوردن اوضاع اجتماعي خانواده گردد.
تحصيلات رسمي و حرفه اي : احمدمنزوي مقدمات علوم را نزد پدرش ( مرحوم شيخ آقا بزرگ تهراني ) فرا گرفت. او در دوازده سالگي به نجف اشرف سفر كرد.و كلاس ششم ابتدايي را در مدرسه علوي ايرانيان در شهر نجف گذرانيد. وي در بيست سالگي ، يعني در سال 1322 ش ، همراه پدر به ايران بازگشت و پس از اخذ ديپلم از مدرسه دارالفنون به دانشكده معقول و منقول راه يافت .منزوي در مورد تحصيلات دانشگاهي خود نقل مي كند كه « پدر دست مرا در دست شادروان استاد سيد محمد مشكات نهاد و با معرفي و ياري ايشان به تحصيل در رشته معقول در دانشكده معقول و منقول پرداختم. » او در سال 1327 ش در رشته الهيات از آن دانشكده با مدرك ليسانس فارغ التحصيل شد.
فعاليتهاي ضمن تحصيل : احمد منزوي پس از كوچ خانواده از سامره به نجف در سال 1314 ش ، در كنار تحصيلات خود ، در كارگاه دوزندگي مشغول به كار شد. او پنچ سال از عمرش را در مغازه ميرزا محمد شيرازي به كارگري پرداخت و دوزنده شد. علاوه بر آن ، كلاس ششم ابتدايي را نيز در دبستان علوي ايرانيان نجف به پايان رسانيد.
استادان و مربيان : احمد منزوي در طول تحصيل خود در تهران از محضر استاداني همچون استاد محمد تقي دانش پژوه ، استاد سيد محمد باقر سبزواري ، استاد احمد بهمنيار ، استاد ايرج افشار ، استاد سيد محمد مشكات ، استاد فاضل توني ، استاد بديع الزمان فروزانفر ، دكتر غلامحسين يوسفي ، استاد محمد تقي مدرس رضوي ، دكتر علي اكبرفياض ، استاد راشد ، دكتر علي نقي منزوي ( برادرش ) و ديگران بهره برده است. همچنين دكتر محمد محمدي نيز از ديگر اساتيد وي بود. او ادبيات فارسي را نزد عمويش ، حاج محمد ابراهيم بهشتي پور ، و جامع المقدمات را نزد شاگردان پدر آموخت . ليكن نخستين استاد وي در زمينه كتاب شناسي ، پدرش بود.
هم دوره اي ها و همکاران : استاد دكتر محمد تقي دانش پژوه ، استاد دكتر مهدي محقق ، استاد سيد كاظم موسوي بجنوردي ، استاد ايرج افشار و دكتر محمد رضا نصيري از دوستان احمد منزوي مي باشند. همچنين استاد دكتر فتح الله مجتبايي و عنايت الله مجيدي ، نيز از دوستان ديگر منزوي هستند. منزوي به هنگام فعاليت در كتابخانه مركزي دانشگاه تهران با حسين بني آدم ، عباس مافي و خانم هارتوريان همكار بوده است.
همسر و فرزندان : احمد منزوي در سال 1327 ش كه در بندرانزلي به تدريس مشغول شده بود ، با يكي از همكارانش به نام خديجه جاويدي ازدواج كرد. حاصل اين وصلت دو دختر است كه هر دو مهندس بوده ، و نسرين (زويا ) و شورا نام دارند.
وقايع ميانسالي : احمد منزوي براي فراهم كردن « فهرست مشترك از همه نسخه هاي فارسي » لازم ديد كه به شبه قاره هند سفر كند . بدان علت در پاييز 1356 به پاكستان ، افغانستان و هند مسافرت كرد . او سفر خود را با هزينه شخصي و از راه زمين ( از زاهدان به كويته ) آغاز كرد ، و از آن جا نيز به ديگر شهرهاي پاكستان رفت . شايان ذكر است كه وي پيش از اقامت در پاكستان سفري 45 روزه در افغانستان داشته است . در واقع ، در اين سال بود كه او در « مركز تحقيقات فارسي ايران و پاكستان » به كارهاي تحقيقاتي پرداخته است .
مشاغل و سمتهاي مورد تصدي : احمد منزوي در سال 1345 ش با معرفي جلال آل احمد جذب « موسسه علوم اجتماعي » شد كه رياست آن را دكتر احسان نراقي بر عهده داشت. او در سال هاي 1335 با ايرج افشار به فهرست نويسي از نسخه هاي چاپ سنگي پرداخت ، و در سالهاي 1356 تا 1369 ش با معرفي دكتر سيد علي اكبر جعفري در « مركز تحقيقات فارسي ايران و پاكستان » مشغول فعاليت شد. وي در سالهاي 1372 تا 1375 ش مشاور علمي در نگارش « دانشنامه زبان و ادب فارسي در شبه قاره » بود. از دي ماه 1369 تا به حال هم در « مركز دايره المعارف بزرگ اسلامي » به عنوان كارشناس ارشد بخش فهرست نويسي مشغول فعاليت مي باشد. منزوي در پاييز 1356 ش به شبه قاره هند سفر كرد. او طي آن سفر در « مركز تحقيقات فارسي ايران و پاكستان » به كار گمارده شد، و تحقيق در مورد نسخه هاي خطي فارسي را آغاز كرد. وي تا پايان سال 1369 آنجا بود و سپس به علت بيماري هاي پياپي به تهران بازگشت. او در تهران در « مركز دايره المعارف بزرگ اسلامي » مشغول فعاليت شد. در زير به برخي از فعاليتهاي استاد منزوي اشاره مي‌شود: ـ فهرست‌نويسي در كتابخانه‌هاي مجلس و آستان قدس رضوي؛ ـ فهرست‌نويسي كتاب‌هاي چاپ سنگي براي مركز استاد دانشگاه تهران؛ ـ تدوين فهرست نسخ خطي و عكسي در دايرة‌المعارف بزرگ اسلامي.
فعاليتهاي آموزشي : احمد منزوي در سال 1327 ش به استخدام آموزش و پرورش بندرانزلي درآمد. وي در سال 1329 ش به تهران منتقل شده و به تدريس پرداخت. تا اينكه در سال 1356 ش بازنشسته شد. منزوي در بندر انزلي به عنوان دبير دبيرستان پسرانه فردوسي و دبيرستان دخترانه شاهدخت به تدريس ادبيات فارسي و زبان عربي و ديني پرداخت. وي سپس از سال 1329 تا 1356 ش با همان سمت دبيري در دبيرستان پانزده بهمن ( بخش چهار فرهنگ تهران ) مشغول شده است. منزوي از سال 1356 ش به مدت 16-15 سال در خدمت « مركز تحقيقات فارسي ايران و پاكستان » بود. او از سال 1369 ش تا به حال به مدت 12 سال در « مركز دايره المعارف بزرگ اسلامي » مشغول به فعاليت مي باشد.
ساير فعاليتها و برنامه هاي روزمره : احمد منزوي هرروز يك ساعت پيش از غروب آفتاب ، تا نيم ساعت پس از آن ، به راه پيمايي يا پياده روي مي پردازد. او كه از مرداد 1369 ش به مدت 12 سال در مركز دايره المعارف بزرگ اسلامي مشغول به كار است ، حتي يك روز هم از مرخصي كارمندي خود استفاده نكرده است. وي درباره برنامه روز جمعه خود چنين اظهار مي دارد كه « همه جمعه ها به خانه برادرم رفته و ساعت 2 بعداظهر به خانه برمي گردم .» منزوي راز بقا و طول عمر خويش را چنين بيان مي كند: « ... اين راز درازي عمرم بود : برنامه يكسان و دقيق ، براي انجام كار .»
شاگردان : احمد منزوي نقل مي كند كه « بد روزگاري است ، احساس مي كنم زمان مناسب پرورش شاگردان نيست. انگيزه براي جوانان نمانده است ، نه انگيزه مادي و نه انگيزه روحي . » ليكن او سپاسگزار است كه در ميانه دهه پنجاه و شصت به موفقيت هايي دست يافته و موفق شده است كه چند تن را به ايران شناسي و بخش فهرست نويسي علاقمند نمايد. همانند دكتر سيد عارف نوشاهي ، كه يكي از شخصيت هاي شناخته شده پاكستان در فهرست نگاري و كتاب شناسي است. ديگر ، سيد خضر عباس نوشاهي است كه چندين مجلد « فهرست » از نسخه هاي خطي به زبان فارسي و زبان اردو در پاكستان منتشر كرده است. سومين شاگرد او ، خانم دكتر انجم حميد است كه « راهنماي فهرست مشترك نسخه هاي خطي فارسي » را در يك مجلد نگاشته است.
آرا و گرايشهاي خاص : احمد منزوي درباره استفاده از كامپيوتر در كارهاي تحقيقاتي معتقد است كه كشور ايران تا 10-15 سال ديگر به منابع كتابي ( كاغذي ) نياز دارد. او عقيده دارد كه پرش از فرهنگ و پژوهش كتابي ، يعني منابع و ماخذ كتابي ، به مرتبه بهره مندي از رسانه ها و اطلاعات جهاني به گونه شتابزده ، راه درستي نيست.
جوائز و نشانها : احمد منزوي در سالهاي 1356 تا 1368 سفرهاي مطالعاتي و تحقيقاتي به كشورهاي هند و پاكستان داشته است و از سوي بنيادها و مراكز مختلفي مانند انجمن آثار و مفاخر فرهنگي، سراي اهل قلم و مجلس شوراي اسلامي مورد قدرداني قرار گرفته است. همچنين در سال 83 از طرف سازمان صدا و سيما به عنوان چهره ماندگار معرفي شد. از ديگر افتخاراتي كه استاد منزوي كسب كرده است، انتخاب كتاب"فهرست وارة كتاب‌هاي فارسي"تاليف وي، در دوره بيست و يكم انتخاب كتاب سال جمهوري اسلامي ايران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ،به عنوان كتاب سال است.
--------------------------------------------------------------------------------
آثار :
1 تحرير و ويرايش ترجمة فارسي كتاب يو.ا.برگل
ويژگي اثر : (ادبيات فارسي بر مبناي تأليف استوري)
2 سعدي بر مبناي نسخه‌هاي خطي پاكستان
3 فهرست نسخه‌هاي خطي فارسي
ويژگي اثر : 6 جلد
4 فهرست نسخه‌هاي خطي كتابخانة مجلس شوراي ملي
ويژگي اثر : (زير نظر ايرج افشار و محمّد تقي دانش‌پژوه)
5 فهرست نسخه‌هاي خطي كتابخانه و موزه ملي ملك
ويژگي اثر : 9 جلد
6 فهرست نسخه‌هاي خطي گنج بخش پاكستان
ويژگي اثر : 4 جلد
7 فهرست وارة كتاب‌هاي فارسي
ويژگي اثر : تاليف،اين كتاب ، در دوره بيست و يكم انتخاب كتاب سال جمهوري اسلامي ايران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ،به عنوان كتاب سال معرفي و برگزيده شد. آشنايي با كتاب : «فهرست وارة كتاب‌هاي فارسي» فهرستوارة كتاب‌هاي فارسي/ به كوشش احمد منزوي.ـ تهران: مركز دايرة‌المعارف بزرگ اسلامي، 12 ج ]8 ج تاكنون[، ج 6، 1381. فهرستواره، در واقع، يك سرشماري است از كتاب‌هاي فارسي، يا به تعبيري «فهرستِ فهرست‌ها» كه گام نخست براي تدوين كتابنامة كتاب‌هاي فارسي است. اين سرشماري از هر آنچه بتوان بر آن يك اثر مكتوب نام نهاد صورت گرفته است: كتاب‌هاي مشخص و معنون، رساله‌هاي كوتاه، ديوان‌هاي مشخص و معنون، اجزاي ديوان‌ها از درون مجموعه‌ها و جُُنگ‌ها، مانند «ترجيع‌بند» و «رباعي» و چند «غزل» و يا «رباعي» و گنجاندن اين اجزاي پراكنده از يك ديوان و يا سروده‌هاي باقي‌مانده از يك سراينده را به زير يك عنوان تا آسان‌تر در دسترس مراجعه‌كنندگان قرار گيرد. براي اين سرشماري، شماري از منابع كتابشناسي و فهرست‌ها تورّق شده و آگاهي‌هاي لازم براي آن سرشماري از سطر به سطر بيرون كشيده شده و مي‌شود. اين آگاهي‌ها بر برگه‌هايي مناسب با ذكر منبع نوشته شده و مي‌شود و برگه¬ها بر حسب الفبا در نام كتاب¬ها و قفسه‌ها جاي گرفته و مي‌گيرد. فهرستوارة كتاب‌هاي فارسي حاصل ادغام اين برگه‌هاست. گسترة فهرستواره از آغاز پيدايش زبان فارسي دري تا پايان چاپ سنگي است؛ دوره‌اي كه زبان فارسي جزو زبان‌هايي بوده كه در بناي فرهنگ و تمدّن امروز جهان بنيادي‌ترين سنگ‌ها را بر جاي گذاشته است. كتاب‌ها و نگاشته‌هاي اين دوره است كه از اصالت ايراني بهره داشته است و بررسي دوره‌هاي پسين به ديگران واگذار شده است
8 ويرايش الذّريعه الي تصانيف الشيعه
ويژگي اثر : تأليف شيخ آقا بزرگ تهراني
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
